Dagblaðið Vísir - DV - 08.06.1984, Síða 13

DV. FÖSTUDAGUR 8-. JÚNI1984.
13
UTANGARDSKYNSLÓD
Unglingar á vergangi — Unglingar
sprauta sig meö vímuefnum — 10—
12 ára böm nota vín og fíkniefni —
telpur selja sig.
Þetta er ekki lýsingin á ástandinu í
einhverri af stóru borgunum úti í
hinum stóra heimi, heidur lýsing á
ástandinu meöal unglinga í okkar
litlu Reykjavík. Það em auðvitað
ekki allir unglingar í Reykjavík í
þessu ástandi. Ennþá er þetta tiltölu-
lega fámennur hópur, en hann fer
stækkandi. Það var einn sem byrjaöi
að sprauta sig, en nú em þeir fleiri.
Það var ein sem byrjaði að selja sig,
en nú em þær fleiri. Meöan ekkert er
að gert f jölgar þessum unglingum en
fækkar ekki.
I fyrra, svo ég tali nú ekki um í
hittifyrra, áttum við börn sem við
vissum nokkurn veginn hvar við
höföum. Viö fylgdumst svona nokk-
urn veginn meö skólanáminu hjá
þeim og þau fóru með okkur í sunnu-
dagsbíltúrinn. Núna eigum við ungl-
ing sem vill sem minnst við okkur
kannast, nema til að fá pening fyrir
fötum, bíói og sígarettum. Ungling
sem við „þekkjum bara ekki fyrir
sama bam.” Það er í rauninni eins
og sé flutt ókunnug manneskja inn á
heimilið hjá manni, maður verður
hálfóöruggur og hræddur, veit ekki
hvernig á aö koma fram viö þessa
veru. En af hverju þarf þetta að vera
svona erfitt? Við eigum ekki í nein-
um vandræðum með að umgangst
börn, heldur ekki fulloröna og heldur
ekki gamalt fólk, en að hitta ungling
gerir okkur óörugg, — svo maöur tali
nú ekki um ef maður hittir þá marga
saman meö kreppta hnefana í
vösunum og þrjóskusvipinn á andlit-
inu, — þá verðum við gjaman hálf-
smeyk og flytjum okkur yfir á gang-
stéttina hinum megin.
Af hverju?
En af hverju öll þessi fjarlægð? Að
vera unglingur er orðið alveg ferlega
flókið. Það er eins og langt tímabil
þar sem þú ert alltaf að byrja fyrsta
daginn í nýju vinnunni, eöa langt
tímabil þar sem þú ert alltaf aö byrja
í nýju ástarsambandi. Þú er fyrst og
fremst óöruggur, — er ég nú nógu
góöur, — er ég nú nógu klár, — ætli
hinum falli við mig, — hvernig lít ég
út? Stundum líður þér eins og 5 ára
barni, en stundum ertu eiginlega al-
veg fulloröinn. Ofan á þessa líðan er
svo hin sérstaka staða unglinga, þeir
eru eiginlega alls staðar fyrir, þeirra
er hvergi þörf. Þeir em ekki virkir í
atvinnulífinu nema að mjög litlu
leyti, — þar hafa þeir ekki hlutverki
HJÖRDÍS
HJARTARDÓTTIR
FELAGSRAÐG JAFI
aö gegna. Ekki hefur skólinn „þörf”
fyrir unglinga. Við getum kjassaö
bömin okkar meöan þau era litil,
setið með þau, lesið fyrir þau, en
hverjum dettur í hug að fara að
kyssa og kjassa ungling? Unglingar
hafa ekki möguleika á að móta sitt
nánasta umhverfi, heimili, vinnu-
stað eða fjölmennasta vinnustað
unglinga sem er skólinn. Unglingar
mega í rauninni alls staðar missa
sig.
Unglingsárin era flestum tímabil
sem er eitt tómarúm, — eilíf bið eftir
að verða fullorðinn og vaxa end-
anlega upp úr því aö ve;a lítill. Vaxa
upp í það að hafa einhverju hlut\erki
að gegna, vaxa upp í að geta lagt
eitthvaö af mörkum fyrir sína
nánustu og samfélagið í heild. Vaxa
upp í að mark sé á manni tekið, vaxa
upp í að geta haft áhrif á gang mála.
Við getum ekki horft framhjá þeim
stórfelldu breytingum sem yfir
okkur hafa dunið á síöustu áram og
áratugum. Þaö samfélag sem blasir
við okkur í dag er allt annaö en bara
fyrir 15—20 árum. Þessar breytingar
hafa haft í för meö sér, meðal margs
annars af lakara taginu, sívaxandi
einangrun unglinga frá fullorðnum
og samfélaginu í heild. Unglingar
þykja ekki áhugaveröir, nema hjá
svona vandamálafræöingum. Þó er
ein undantekning, — unglingar eru
nefnilega orðinn fjárhagslega áhuga-
verður hópur í hlutverki kaupenda
og neytenda og upp er sprottinn stór-
felldur táningaiðnaður, sem með
sínum aðferðum hefur tekist að gera
unglinga að mjög „góöum” neyt-
endum. Enda staða unglinga þannig
aö þeir era veikir fyrir, — framtíðin
er óörugg, — um að gera að lifa lífinu
í dag og það strax í dag. Ein vinsæl-
asta aöferðin til aö „lifa lífinu”, —
ekki bara hjá unglingum heldur líka
fullorðnum, er óhófleg neysla.
Aftur snúið?
Veröur aftur snúið? Ekki veit ég
það. Allavega höfum viö hingaö til
lítið reynt að spoma viö þeim nei-
kvæðu breytingum sem orðið hafa á
lífsháttum okkar. Er ekki mann-
eskjan, tilfinningaveran, alveg
horfin í skuggann af þessu vélræna
apparati, sem vinnur 10 tima á dag
til að hafa efni á að uppfylla alls kyns
gerviþarfir. Vissulega hafa sumir
rétt í sig og á, en sala á hlutum, sem
ekki teljast beint nauðsynlegir, s.s.
heimilistölvur og video, bendir til að
margir aðrir hafi, ef svo má segja,
allt of mikið. Hvað er oröiö af litlu
kjarnafjölskyldunni okkar, sem er jú
okkar eina tilfinningalega athvarf?
Hittist hún klukkutíma á dag? Hittist
hún kannski ekki einu sinni daglega?
Hvenær og hvemig fer hún fram
þessi tilfinningalega aöhlynning?
Bætt h'fskjör eru vissulega af hinu
góða, en hvaða þýðingu hafa þau, ef
við það glatast samvera með öðra
fólki, það að vinna markvisst að
enihverju með öðrum.
Með áframhaldandi sömu þróun sé
cg ekki betur en þjóðin endi, södd,
vel klædd, í góðum stól fyrir framan
videoóið í fínu húsi, en bara geðveik,
— alltof geðveik til að njóta allra fín-
heitanna. Erekkimálaölinni?
Hjördís Hjartardóttir.
„Unglingsárín eru flestum timabilsem ereitt tómarúm — eilif bið eftirað verða fullorðinn og vaxa endan-
lega upp úr þvi að vera litill."
• „Unglingar hafa ekki möguleika á að
móta sitt nánasta umhverfi, heimili,
vinnustað eða fjölmennasta vinnustað
unglinga sem er skólinn. Unglingar mega í
rauninni alls staðar missa sig.” .
KIRKJUKAFFI í KAUPMANNAHÖFN
Sú manneskjulega árátta „að
hugsa” sótti óþægilega á mig á sjálfan
páskadag. Tilefniö var ræöa íslenska
prestsins í Jónshúsi hér í sveit — Kaup-
mannahöfn. Sem kristinn búddisti fer
ég alltaf í kirkju á páskadag. Mér er
sama hvar og á hvaða máli upprisan er
túlkuð. Hún er alltaf jafnspennandi.
Sagan um fátæka manninn, sem yfir-
stéttin, studd af hervaldinu, dæmdi til
dauöa og sem skríllinn skemmti sér við
að sjá píndan og sem átti sárafáa, fá-
tæka og valdalausa vini — sú saga er
því miður sígildari en allar aðrar
sígildar sögur að íslendingasögunum
meötöldum. Þessi morðsaga endur-
tekur sig vítt og breitt um allan heim
þar sem barist er um völd og peninga.
En ekki einu sinni þessi sígilda saga
nær þó að drepa von manneskjunnar
um meira Uf, lengra líf og betra Uf. Sá
fugl Fönix, sem alltaf rís upp úr ösk-
unni heitir á máli kristinna og búdd-
ista: eiUft líf. Vonin um eilíft líf, eöa
endurholdgun, þrátt fyrir valdabar-
áttu, svik, pyndingar og morð, fær
okkur til að sitja hljóð á páskadag og
hlusta á presta segja söguna um upp-
risuna. Séra Ágúst Sigurðsson sagöi
þessa sögu á viðfelldin hátt og hann er
góður söngmaöur svo að það er þægi-
legt að hlusta á hann tóna. Hræðslan
viö að þurfa að hlusta á lélegan tón úr
hálsi prests hefur oft haldið mér frá
vígðum húsum. Stundum hef ur tónninn
Ukst kattarveini — svo ekki sé meira
sagt. En séra Agúst í Kaupmannahöfn
hefur góðan tón. Kirkjusókn var betri í
ár en í fyrra og enda forseti vor, Vigdís
Finnbogadóttir viðstödd.
I ræðunni talaði presturinn meðal
annars um konumar fáráðu (Maríu og
Magdalenu), sem hefðu átt að skilja
upþrisuna um leið og þær urðu vitni aö
henni auk þess sem þær sáu, aö Ukið
var horfið. En trú þeirra var ekki nógu
sterk og þess vegna tók þaö þær svona
langan tíma, að „fatta” hvað hafði
gerst. En það var ekki ræða séra
Ágústs í kirkjunni, sem olU mér heila-
brotum. Það var sú hin stutta, sem
hann hélt yfir pönnukökukaffinu í
Jónshúsi aö messu lokinni. Þessar
kaffisamkomur era með eindæmum
heimiUslegar og þá er engu líkara en
að við Islendingar séum ein samstæð
þjóðogfjölskylda.
Titlar
I kaffiræðu sinni bauð séra Ágúst
forseta vorn velkominn og svo fór hann
aö bollaleggja um titiUnn „forseti”.
Þetta kom mér skemmtilega á óvart
og sýndi, 1) aö séra Ágúst hefur næmt
eyra fyrir okkar dýrmætu tungu, 2) að
hann hefur áhuga á vandamálum
beggja kynja, 3) að titlar eru heil sér-
fræðigrein.
Hann gat þess, aö fyrrverandi fyrst-
ynja Norðurálfu, Margrét I. Valde-
marsdóttir atterdag, var kölluö
drottning þar eö hún var borin til tign-
arinnar. Hiö sama gUdir um Margréti
II. Friðriksdóttur, sem nú er drottning
yfir Danmörku, Færeyjum og Græn-
landi. Móðir Margrétar n., frú Ingi-
ríöur, var einnig köUuð drottning þótt
hún væri ekki borin tU tignarinnar
heldur gift inn í embættið. Eiginmenn
eiginlegra drottninga era nú á dögum
kaUaðir prinsar, sbr. prins Henrik og
prins PhUip. Séra Ágúst varpaði fram
þeirri spurningu hvers vegna þeir
væru ekki líka kaUaðir drottningar rétt
eins og við gefum okkar núverandi for-
seta karlmannstitUinn „forseti”. Hér
era sem sagt góð ráð dýr og tunga vor
ekki þróuð sem skyldi. Séra Ágúst end-
aöi þessa skemmtUegu ræðu meö því
aö gefa forseta vorum bráðabirgðatit-
Uinn „frú húsbóndi á Bessastöðum.”
Á heimleið í gegnum .JKongens
Have” hugsaði ég með mér: „Frú” er
titiU, sem kona fær, ef hún giftir sig.
Kjallarinn
IINLGA BIRNA
JÓNSDÓTTIR
MENNTASKÓLAKENNARI,
KAUPMANNAHÖFN
Vigdís hefur ekki gift sig inn í embætt-
ið og þess vegna er sá titUl ónothæfur.
„Húsbóndi” er alveg eins og „forseti”
karikynsorð og ekki notaö um konur.
Það nær því ekki þeim tilgangi að
bregða ljósi á þá staðreynd, að forseti
Islands er kona, meira aö segja sú
fyrsta í svo ábyrgðarmiklu embætti.
Orðið „húsfreyja”, t.d. „húsfreyjan á
Bessastöðum” gengur heldur ekki, því
að Vigdís þarf vonandi aldrei að drepa
hendinni í kalt vatn, en það verða hús-
freyjur almennt að gera. Ef við
reynum að leggja út af orðinu „for-
seti” eru eftirfarandi möguleikar nær-
tækir: forseta, forsæta, fyrirseta,
fyrirsæta, fóra, foringi (ekki til í kven-
kyni), forkólfur (ekki tU í kvenkyni),
formaöur (karlkynsorð, sem notaö hef-
ur veriö um fiskimenn og nefndafóUc,
sbr. Þuríður formaður), formóðir, for-
sprakki (ekki til í kvenkyni), forstöðu-
kona (t.d. barnaheimUis), for-
verkskona (í heimiUsstörfum), for-
vígismaður (karlkyn).”
Ný orð
Nei, forysta kvenna hefur ekki fyrr
krafist svo gagngerðrar umhugsunar,
að það hafi þurft að finna upp nýtt orð.
Sá helmingur þjóðanna hefur því
miður ekki staðið við stjórnvöUnn svo
heitið geti. Og útlendingar eru ekki að
miklu liði hér frekar en endranær,
þegar um málþróun er að ræða, því að
þeú- nota latneska oröiö „president”,
sem er kynlaust. Islenskan vísar
slíkum lausnum á bug. Okkur vantar
sem sagt gott orð um okkar ágæta
kvenforseta. Þar eð hún er vinsæl eru
allar líkur á aö hún verði farsæl og
lengi í embætti.
Hér eru að síðustu nokkrar tUlögur,
sem ég vona að ýti við einhverju mála-
seníi í Amastofnun og/eða Þingeyjar-
sýslu: forystukona (samsetning),
forkur (afar dugleg kona), forkona
(nýyrði), fyrstynja (nýyrði), megin-
kona (nýyrði).
GleðUegt sumar!
Inga Birna Jónsdóttir.
• „Okkur vantar sem sagt gott orð um
okkar ágæta kvenforseta. Þar eð hún er
vinsæl eru allar líkur á að hún verði farsæl og
lengi í embætti.”