Dagblaðið Vísir - DV - 02.07.1984, Page 10

DV. Vn
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Kynþátta-
vandamál
Sri Lanka
til umræðu
Forseti Sri Lanka, Junius
Jayevvardeno, og Indira Gandhi, for-
sætisráðherra Indlands, ræddust við
um helgina í Nýju Delhi um kyn-
þáttavandann á Sri Lanka en þaö er
eitt helsta ágreiningsefni ríkis-
stjórna landanna tveggja. Þaö eru
tvö vandamál sem blasa við, annars
vegar hryðjuverk þjóðernis-
hreyfinga Tamila á Sri Lanka og
hins vegar lítill ávinningur af við-
ræðum fulltrúa Sinhala og Tamila
um vandamál í sambúð kynþáttanna
en viöræður hafa farið fram í
Colombó, höfuðborg Sri Lanka.
Sambúö Indlands og Sri Lanka
hefur farið hríðversnandi síðustu
mánuöi vegna endurtekinna yfirlýs-
inga ríkisstjórnar Jayewardene um
að skæruliðar Tamila frá Sri Lanka
fái skjól í Tamil-Nadu, syðsta fylki
Indlands. Þessu hafa indversk
stjómvöld neitað harðlega.
Hryðjuverkamennirnir hafa
haldið uppi skyndiárásum á Sri
Lanka, og er það liður í baráttu
Eftir óeirðirnar á Sri Lanka á síðasta ári þegar hundruð Tamiia iótu lifið hefur ástand þar ekki orðið tryggt
að nýju.
þeirra fyrir sérstöku ríki Tamila á
norðurhluta eyjarinnar.
Þegar hryðjuverkamennimir
drápu 13 stjórnarhermenn á noiður-
hluta eyjarinnar á síðasta ári varð
það til þess að um 400 manns, flestir
Tamilar, létust í hefndaraðgerðum
Sinhala, sem eru meirihluti íbúa á
eynni.
Afskipti indverja
Stjórnmálamenn í Tamil-Nadu
heimta nú að Gandhi grípi til beinna
afskipta, jafnvel hernaðarlegra, af
innanríkismálum Sri Lanka til þess
aö vemda Tamila þar. Mjög sterk
tengsl em milli Tamila á Indlandi og
á Sri Lanka.
Fyrir fund leiðtoganna sagði
Jayewardene aö hann myndi fara
fram á að Indverjar afhentu yfir-
völdum á Sri Lanka hryðjuverka-
menn Tamila og sagði einnig að ef það
yrði gert væri vandinn leystur,
annars ekki. Hann sagði að hryðju-
verkamenn hefðu myrt 147 manns á
síðustu sjö árum, stjómmálamenn,
lögregluþjóna, lögreglunjósnara og
saklausa borgara. Þá er talið að
tamilskir þjóöemissinnar standi aö
baki bankaránum og árásum á ríkis-
eigur sem mjög hef ur borið á.
I síðasta mánuði rændu hryðju-
verkamennimir tveim Bandaríkja-
mönnum og héldu þeim í gíslingu.
Stjórn Jayewardene lét ekki undan
kröfum hryðjuverkamannanna um
tveggja milljóna dollara lausnar-
gjald og lausn 20 félaga þeirra úr
fangelsum. Að lokum var Banda-
ríkjamönnunum sleppt úr haldi og
lýstu samtök hryðjuverkamannanna
því yfir að það hefði veriö gert fyrir
orðlndiruGandhi.
Þaö eru sex samtök hryðjuverka-
manna sem berjast gegn stjórn
Jayewardene sem hafa fengiö skjól á
Indlandi, í Tamil-Nadu fylki, að sögn
stjórnvalda á Sri Lanka og sumra
indverskra blaðamanna. En ind-
versk stjórnvöld hafa visað öllum
slíkum fullyrðingum á bug. Stjóm-
völd á Sri Lanka segja að indversk
stjórnvöld hindri hugsanlega lausn
deilna milli Tamila og Sinhala með
því aö afhenda hryðjuverkamennina
ekki.
Eriend aðstoð
Ríkisstjóm Jayewardene hefur
ráðið erlenda sérfræðinga í baráttu
gegn skæruliðum til aöstoðar i bar-
áttunni gegn tamílsku hryðjuverka-
mönnunum. Samkvæmt yfirlýsingu
stjómvalda í Colombó hafa örfáir
sérfræðingar verið ráðnir frá einka-
fyrirtæki sem sérhæfir sig í öryggis-
gæslu og hafa þessir sérfræðingar
unnið slík störf áður fyrir ríkis-
stjómir í SA-Asíu. Haft er eftir
ónefndum heimildarmönnum að sér-
fræðingar þessir séu fyrrum með-
limir SAS, bresku úrvalssveitanna.
Talsmaður indversku ríkisstjómar-
Umsjón: Ólafur Bjami Guðnason
innar segir aö Indira Gandhi hafi
mótmælt veru breskra ráðgjafa á Sri
Lanka við stjórnvöld í London en
fengið það svar að þeir væm nú ó-
tengdir SAS og bresk stjórnvöld
hefðu ekkert yf ir þeim aö segja.
Þá eru nú á Sri Lanka sér:
fræðingar frá Israel sem þjálfa
stjómarherinn. Þessu hafa
múhameðstrúarmenn á eynni mót-
mælt sem og mörg arabaríki.
A fundi leiötoganna mun Gandhi
hafa knúiö á um fljótlega lausn á
kynþáttavandanum á eynni en
Jayewardene krafist framsals
hryöjuverkamanna.
Vitað er að Indverjar hafa orðið
fyrir vonbrigðum vegna þess hve
lítið hefur gengið á ráðstefnu um
kynþáttavandamálin sem haldin
hefur verið í Colombó. Sú ráðstefna,
sótt af fulltrúum beggja aðila, hefur
staðið frá því í janúar og það vom
indversk stjómvöld sem töldu full-
trúa Tamila á að mæta. En það er
lítið traust milli Tamila og Sinhala
og enn örlar ekki á niöurstöðu á þess-
ari ráöstefnu.
Leiða uppþot
til breytinga?
Matarskortur varð til þess að upp-
þot uröu á Haiti i síöasta mánuöi.
Þessi uppþot hafa hrist upp í haitísku
þjóöfélagi eftir langvarandi deyfð og
sumir erlendir sendiráðsstarfsmenn
á Haiti þykjast sjá merki um breytt-
an stil á hinni langvarandi stjórn
Duvalier fjölskyldunnar. I uppþotun-
um létust þrír en 20 meiddust og eru
þetta mestu óeirðir sem orðið hafa á
Haiti frá því „Papa Doc” Duvalier
komst til valda árið 1957.
Utlendingar i Port au Prince
segjast merkja breyttar áherslur í
stjóm af rýmkuðu prentfrelsi og
ráðhei raskiptum, sem kunna að
hafa verið hugsuð til þess að gefa
þjóöinni til kynna að stjórnvöld
gleymdu ekki þörfum fólksins.
En erlendum séndiráðsstarfsmönn-
um kemur saman um að stjórnvöld
yrðu að hraða öllum breytingum í
frjálsræðisátt ef f oröast á þær hættur
sem felast í stórkostlegri misskipt-
ingu auðsins og miklu atvinnuleysi
meðal 5 milljóna íbúa á Haiti. Einn
stjórnarandstæðingur orðaði það svo
að Haiti væri tímasprengja.
Otlendingum ber saman um að það
eitt aö uppþotin áttu sér stað sýni aö
almenningur leggi einhvern trúnað á
loforð stjórnvalda um aukið frelsi. A
valdatima „Papa Doc”, sem dó 1971,
hefði fólk ekki þorað að taka þátt i
mótmælum, segja þeir sem til
þekkja. „Og hefði fólkiö mótmælt
hefðu stjórnvöld brugðist mun
harkalegar viö en þau gerðu nú,”
segir erlendur sendiráðsstarfsmað-
ur.
Breytingar á ríkisstjórn
Skömmu eftir uppþotin tilkynnti
Jean-Claude Duvalier, forseti fyrir
lífstíð, breytingar á ríkisstjórn sinni
og hreinsun í sveitarstjórnum á þeim
svæðum þar sem uppþotin urðu
verst. Opinberlega hefur ekkert
veriö sagt til skýringar á ráðherra-
skiptunum (en 5 ráðherrar voru sett-
ir af) en talið er að það hafi verið
gert til þess að almenningur sæi að
forsetinn ætlaði að gera eitthvaö. Og
blöð á Haiti hafa veriö mun líflegri
upp á síðkastið. Fólk ýtir á breyting-
ar eins og hægt er innan leyfilegra
marka. Hér er ekki um prentfrelsi
eins og í Evrópu aö ræða en engu að
síöur er það mikil framför.
En mannréttindahópar, ólíkt út-
lendingum á staðnum, sjá engar
framfarir hjá stjóm Duvaliers. I
skýrslu sem bandariskir mannrétt-
indahópar gáfu út í mars síðastliðn-
um segir aö helsta stjómarandstöðu-
afl Haiti, Kristilegi demókrataflokk-
urinn, hafi verið þurrkað út, í raun, á
síðustu fjórum árum með fangelsun-
um og ofsóknum. Formaður flokks-
ins, Sylvio Claude, var handtekinn í
október og haldið í einangrun eftir að
hann sagðist ætla að bjóða sig fram í
sveitarstjómarkosningunum sem
fram fóru í febrúar. Og Gregoire
Eugene, formaður hins stjórnarand-
stööuflokksins, Kristilega sósíalista-
flokksins, var rekinn í útlegð og fékk
ekki að snúa aftur fyrr en eftir
kosningamar.
Sífelld mannréttindabrot
Bandarísk stjómvöld hafa þrýst á
Duvalier að taka upp lýðræðislegra
stjórnkerfi en nýleg skýrsla banda-
ríska utanríkisráöuneytisins sagði
að þó hin augljósu mannréttinda-
brot föður hans hafi verið lögð til
hliðar haldi mannréttindabrot samt
áfram.
Og Hubert de Ronceray, fyrrum
félagsmálaráöherra í stjórn
Duvaliers, sagði nýlega í gagnrýni á
stjómarfárið á Haiti: ,,Á Haiti er allt
gert eins og landið væri einkaeign
eins eða tveggja einstaklinga.” Er-
lendir sendiráðsstarfsmenn sam-
sinna því að vegna þess hve vald er á
fáum höndum sé nærri því ómögu-
legt að spá fyrir um þróun mála.
Það er ómögulegt að sjá fyrir
hvort Duvalier efnir loforð sitt um
að leyfa starfsemi stjómmálaflokka.
Þó stjómarandstööuhópar kalli sig
flokka er þeim þaö óheimilt sam-
kvæmt lögum.
Einn erlendur sendiráðsstarfs-
maður sagði að fæðuöflun væri
helsta vandamál landsins því fæðu-
skortur ásamt alvarlegum þurrkum
væru helstu ástæðumar fyrir uppþot-
unum. Þá er atvinnuleysi um 50% á
Haiti. Að sumu leyti stafa þessi áföll
af atburðum sem stjómvöld hafa
enga stjóm yfir, svo sem efnahags-
kreppu í Bandaríkjunum. En að
mestu leyti er erfitt ástand á Haiti
stjórnvöldum að kenna.
Haiti:
Almenn fátækt og atvinnuleysi valda spennu á Haiti.