Dagblaðið Vísir - DV - 23.07.1984, Side 13

DV. MANUDAGUR 23. JULl 1984.
13
„...þegar Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur fá einir að ráða þá er
velferð aldraðra og sjúkra i hættu."
Jafn réttur til
læknishjálpar
— og öryggi í ellinni eru mannréttindi
Ríkisstjómin gafst upp viö aö
skattleggja sjúklinga á sjúkrahúsum
eins og hún áformaði, en hún gafst ekki
upp viö aö skattleggja þá sérstaklega
sem við vanheilsu eiga aö stríöa.
Bjargráöiö var aö skattleggja þá sem
leita sér læknis án þess aö fara á
sjúkrahús, taka gjald af lyfjum, rann-
sóknum og röntgenmyndatökum. Eini
spamaöurinn sem ríkisstjómin gat
fundið í öllu kerfinu reyndist ekki
spamaður heldur gjaldtaka af þeim
sem þurfa á læknishjálp og lyf jum aö
halda.
Þessi skattlagning er mörgum mjög
þungbær, en verst er þó það viðhorf
ríkisstjómarflokkanna aö finnast
þetta, og þetta eitt, nærtækast í efna-
hagsaögeröum og sjá ekki og skilja
ekki þaö misrétti sem hér er verið að
innleiða. Miskunnarleysiö svíöur sár.
Ótrúlegt
Hver hefði trúaö því fyrir seinustu
kosningar aö þetta væri sá svokallaði
sparnaöur, sem Sjálfstæðisflokkur og
Framsóknarflokkur legöu sérstaka
áherzlu á. Mér er ekki til efs aö full-
trúar þessara flokka heföu mótmælt
því fyrir kosningar aö svona gjaldtaka
yrði þeirra helztu ráð eftir kosningar.
Hver heföi heldur trúaö því aö
þessir flokkar mundu standa að því aö
skeröa kaupmátt almenns ellilífeyris
um fjóröung til fimmtung. Þaö hafa
þeir samt gert. Skerðingin á rúmlega
ári var komin upp í 28%, þegar eftir
mikinn eftirrekstur í þinginu var loks
gerö eilítil lagfæring, sem hvergi
hrökk þó til þess aö rétta hlut elli- og
örorkulífeyrisþega. Mér er nær aö
halda að næstum hver Islendingur hafi
staöiö í þeirri trú, aö umhyggjan fyrir
sjúkum og öldruðum stæöi svo föstum
fótum aö viö því yröi ekki haggað og
vörður yröi staðinn um þaö velferðar-
þjóöfélag, sem upp heföi verið byggt á
undangengnum áratugum. Eldra fólk
vissi aö vísu að Alþýðuflokkurinn hafði
á sínum tíma þurft aö heyja haröa bar-
áttu til þess að ná fram almanna-
tryggingakerfinu og fá viðurkenningu
á því aö enginn skyldi þurfa að kvíða
þvi af efnahagsástæöum aö hann fengi
ekki notið beztu læknisþjónustu. Yngra
fólk taldi þetta sjálfsögö mannréttindi.
En reyndin hefur oröiö önnur.
Stjórninni ekki treystandi
fyrir velferð sjúkra og
aldraðra
Hér er verið aö höggva aö því jafn-
rétti, sem leitast hefur veriö viö aö
byggja upp á undangengnum ára-
tugum. Hægri öflin, einkum íhalds-
flokkamir, víöa um heim hafa einmitt
á næstliðnum árum ráðist gegn svona
jafnréttismálum þar sem þeir hafa
haft aöstööu til. Þessi atlaga Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknarflokks
sýnir aö þeir vilja feta í fótspor
þessara íhaldsafla úti í heimi. Hún
sýnir líka að þessum flokkum veröur
ekki treyst fyrir velferö sjúkra og
aldraðra. Hvað sem þeir segja fyrir
kosningar, eru þeir reiðubúnir til þess
og viröast ekki sjá neitt athugavert viö
að auka greiðslubyröi vanheilla og
rýra afkomu aldraðra, sem hafa slitiö
starfskröftum sínum fyrir landiö og
þjóðina. Þaö sanna geröir þeirra núna.
Auðvitað á sér staö einhver mis-
notkun á tryggingakerfinu og vita-
skuld er nauösynlegt aö taka þaö til
endurskoöunar og leita ávallt beztu
leiöa til aö þaö þjóni hlutverki sínu sem
KJARTAN
JÓHANNSSON
FORMAÐUR
ALÞÝÐUFLOKKSINS
bezt. I þeim efnum er áreiöanlega verk
aö vinna. Af sliku starfi fer hins vegar
engum sögum núna. I þess staö er
ráðist gegn markmiðinu sjálfu um
jöfnuö og réttlæti og sem jafnasta aö-
stööu allra, sem landið byggja.
Framkvæmdin önnur en
fögru orðin
Af þessari sögu geta menn dregiö
mikinn lærdóm. Hún sannar að baráttan
fyrir jöfnuöi og jafnrétti er sífelld, og
þeir áfangar sem náðst hafa eru ekki
sjálfgefnir. Hún sannar, að þegar
Sjálfstæðisflokkur og Framsóknar-
flokkur fá einir aö ráöa, þá er velferð
aldraöra og sjúkra í hættu. Hún sannar
að fólk má ekki sofna á verðinum.
Fagurgalann hefur ekki vantaö hjá
þessum flokkum á undangengnum
árum, en hin raunverulegu viöhorf og
framkvæmdin sjálf hefur reynst önnur
en fögru orðin. Þaö er lærdómur aö fá
aö sjá þaö svart á hvítu. Nú veröa
menn aö snúast til varnar áöur en verr
fer.
Kjartan Jóhannsson
• ,...baráttan fyrir jöfnuði og jafnrétti er sí-
felld og þeir áfangar sem náðst hafa eru
ekki sjálfgefnir.”
GUÐMUNDUR J.
HALLVARÐSSON
VÉLGÆSLUMAÐUR,
TRÚNAÐARMAÐUR
ISTJÓRN
DAGSBRÚNAR.
ASI meira eða minna bein, t.a.m. kýs
hvert félag fulltrúa á ASI-þing.
Starfsgreinasamböndin eru nú
átta talsins með rúmlega 49 þús.
félagsmenn. Félög meö beina aöild
eru í dag 42 meö tæplega 9 þús. fé-
lagsmenn. Þetta segir þó ekki alla
söguna því aö samböndin eru afar
misjöfn aö stærö. Verkamannasam-
bandið er langstænst, meö 23 þús. og
300 félagsmenn, eöa 28 sinniun
stærra en þaö minnsta, LV, meö 839
félagsmenn. Samanlögð stærð
tveggja stærstu sambandanna,
VMSI og LlV, eru u.þ.b. 60% af allri
hreyfingunni.
Ágallar núverandi
skipulags
Þaö er augljóst aö skipulag verka-
lýöshreyfingarinnar er löngu úrelt.
Agallamir felast í því aö skipulagið
hefur ekki veriö aðlagað þróun þjóð-
félagsins þar sem vinnustaöurinn
verður sífellt þýðingarmeiri þáttur í
lífi og starfi launafólks. A undan-
gengnum áratugum hafa átt sér staö
gifurlegar breytingar á atvinnuhátt-
um. Með tölvutækninni er hin nýja
atvinnubylting gengin í garö, verka-
skipting vex stöðugt og þróun starfs-
þjálfunar og menntunar hefur veriö
afar hröð. Hér er vissulega við hæfi
að vitna til greinargerðar um skipu-
lagsmál frá 1960 en þar segir:
„Ætli verkalýðssamtökin aö vera
hlutgeng í því þjóðfélagi, sem þannig
er aö mótast, veröa þau aö aðhæfa
sig þessari þróun, skera af sér van-
kanta, sem þegar eru í ljós komnir
og byggja skipulag sitt og starfshætti
þann veg, aö samtökin geti mætt
hverjum nýjum viðhorfum meö full-
umstyrk.”
Hafi innihald þessarar tilvitnunar
átt viö rök að styðjast 1960 þá gilda
þau rök enn frekar í dag, 24 árum
síðar, en á þeim tíma hefur skipulag
samtakanna harla litlum breyting-
um tekið nema hvaö starfsgreina-
samböndin eru komin til sögunnar.
Ágallar núverandi skipulags felast
í því grundvallaratriöi aö skipulagiö
grundvallast ekki á vinnustaðnum
sem félagslegri grunneiningu.
M.ö.o., það er ákveöin skipulagsieg
þversögn milli hinnar félagslegu
grunneiningar, stéttarfélagsins, sem
grundvallaö er landfræðilega á kaup-
stað, bæ eða sýslu og hinnar raun-
verulegu þjóöfélagslegu grunnein-
ingar, sem er vinnustaðurinn. Af
þessum ágalla leiða mörg vandamál.
« Mæting á félagsfundi stéttarfélag-
anna verður minni en ella.
• Á sama vinnustað er fólk úr mörg-
um stéttarfélögum.
• I staö samstöðu milli starfshóp-
anna er tilhneiging til sundrungar.
• Launamismunur milli starfshópa
verður meiri en ella.
• Mörg félög eru þaö fámenn aö þau
geta ekki veitt lágmarks þjónustu.
• Ymsir hópar veröa útundan í
samningum og þjónustu.
Þessi dæmi eru að mínu mati nokk-
uð lýsandi fyrir ágalla núverandi
skipulags án þess aö þau segi alla
söguna í þeim efnum.
Skipulagsmálin og
„kónga" pólitíkin
Þó aö vissulega sé þörf á grund-
vallarbreytingum á skipulagi verka-
lýðshreyfingarinnar, þar sem núver-
andi kerfi yrði aflagt og upp tekið
skipulag á grundvelli starfsgreina og
vinnustaöa, þá er slík breyting ekki
raunhæfur kostur eins og málum er
háttaö í verkalýðshreyfingunni í dag.
I hreyfingunni í dag ríkir ákveð-
in tegund af „kónga” pólitík
þar sem misjafnlega valdamiklir
„kóngar” fara meö forræði yfir mis-
jafnlega þýðingarmiklum áhrifa-
svæöum. Jafnframt er þegjandi
samkomulag um þaðmilli hinna póli-
tísku fylkinga aö raska ekki því póli-
tíska valdajafnvægi sem ríkir innan
samtakanna. Af þessum ástæðum
þykir grundvallarbreyting á skipu-
lagi samtakanna ekki fýsilegur kost-
ur. Hiö pólitíska valdajafnvægi gæti
riðlast og staöa hinna ýmsu „kónga”
í hreyfingunni yröi ótrygg.
• „í ríkisverksmiðjunum, svo að dæmi sé
tekið, var 17 samningum steypt í einn.
Þessi aðferð í samningagerð hefur haft marga
ótvíræða kosti.”
Hvernig getur breytt
samningsgerð stuðlað að
breyttu skipulagi?
Á seinni árum hefur færst í vöxt aö
gera samninga fyrir einstakar starfs-
greinar og við einstaka vinnustaöi.
Með þessu er verið aö reyna aö ná
meiri kjarabótum fyrir viökomandi
hópa sem ekki tengjast víxlverkun-
um verölags og launa. Ýmis stór
stéttarfélög hafa á þennan hátt gert
sérsamninga fyrir sína félagsmenn
með nokkuö góðum árangri.
Jafnframt þessu hefur verið fariö
út á þá braut að gera algerlega sjálf-
stæða heildarsamninga fyrir
ákveöna hópa sem bæöi faglærðir og
ófaglæröir eiga aðild aö. Þ.e.a.s.,
bæöi faglærðir og ófaglærðir vinna
eftir sama samningi. Dæmi um þetta
eru samningar fyrir virkjanavinnu,
ISAL-samningarnir, samningarnir
við Grundartanga og ríkisverk-
smiöjusamningarnir. I ríkisverk-
smiðjunum, svo aö dæmi sé tekið,
var 17 samningum steypt í einn.
Þessi aðferö í samningagerö hefur
haft marga ótvíræða kosti. Launabil
milli hópanna hefur minnkað og
launafólkið á viðkomandi stööum er
virkara og meövitaðra um sín k jör.
Frekari þróun í þessa átt er að
mínu viti afar æskileg og í rauninni
prófsteinn á það hvort grundvallar-
breyting á skipulagi hreyfingarinnar
er möguleg. Ef hin ýmsu félög og
forystumenn þeirra geta ekki sam-
einast um aö fara þessa leið í samn-
ingagerö þá er líka grundvallar-
breyting á skipulagi hreyfingarinnar
út í hött.
Guðmundur J. Hallvarðsson.