Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.1984, Blaðsíða 13

DV. FÖSTUDAGUR 23. NOVEMBER1984.
13
IÐNGREIN
ÍHÆTTU
Framleiðsla og bygging eininga-
húsa hefur verið vaxandi atvinnu-
grein nú síðustu árin. Þessi
byggingarmáti hefur auðveldað
mörgum að koma sér upp húsnæði,
sem ella hef öu átt erfitt með það.
Nú er þessi iðngrein í nokkurri
hættu, ef fram ná að ganga nýjar út-
hlutunarreglur lána, sem samþykkt-
ar voru í húsnæðismálastjórn 19.
sept. sl. og ættu samkvæmt þeirri
samþykkt aö taka gildi um næstu
áramót.
Ásamt þingmönnum úr öllum
öðrum flokkum og samtökum á
Alþingi hef ég undirrituö því lagt
fram eftirfarandi tillögu til þings-
ályktunar:
„Alþingi ályktar að fela félags-
málaráðherra aðsjá til þess, aðsam-
þykkt húsnæðismálastjórnar frá 19.
sept. sl. um breyttar úthlutunar-
reglur húsnæðislána, sem taka eiga
gildi um næstu áramót, nái ekki
framaöganga”.
Vil ég nú skýra nokkuð þetta mál,
sem ég tel mikilsvert aö fáist afgreitt
sem fyrst, svo að komið verði í veg
fyrir, að stoöum verði kippt undan
þessari iðngrein.
Úthlutunarreglur lána
I^án úr Byggingarsjóöi ríkisins til
þeirra, sem byggja á heföbundinn
hátt, hafa verið greidd út í þremur
áföngum, fyrsti hlutinn 6 mánuöum
eftir að húsið er fokhelt og síðasti
hlutinn 18 mánuðum eftir fokheldi.
Þessar úthlutunarreglur eru
miöaöar við venjulegan byggingar-
tíma steinsteyptra húsa.
Byggingartími einingahúsa er
hins vegar miklu skemmri, og hafa
úthlutunarreglur lána til kaupenda
slíkra húsa þess vegna miðast við að
greiöa þau út á u.þ.b. 10 mánuðum
frá fokheldi. Þess ber þó aö gæta,
að fokheldisstig húsanna eni engan
veginn sambærileg, þar sem eininga-
húsin eru miklu lengra komin í
byggingu, þegar þau teljast fokheld.
Með núgildandi úthlutunarreglum
var því stefnt aö því aö jafna
aðstöðumun þeirra, sem kaupa ein-
ingahús, og þeirra, sem byggja á
heföbundinn hátt. Ennfremur áttu
þær að stuöla aö bættri samkeppnis-
stöðu innlendrar einingahúsagerðar
gagnvart innflutningi slíkra húsa. Að
flestra mati hefur þessum mark-
miöum verið náð.
Hinn 19. sept. sl. samþykkti hins
vegar húsnæðismálastjórn, að út-
hlutun lána vegna einingahúsa
skyldi frá næstu áramótum lúta
sömu tímamörkum miðaö við fok-
heldisstig og úthlutun vegna hefð-
bundinna húsa, þrátt fyrir svo ólíkar
aðstæður sem áöur er lýst. Það væri
tvímælalaust spor aftur á bak, ef
þessi ákvörðun húsnæðismála-
stjórnar næði fram að ganga.
Kostur hinna efnaminni
Framleiðsla og bygging eininga-
húsa hefur auðveldaö mörgum aö
koma sér upp húsnæði, sem ella
hefðu átt erfitt með það. Þar skiptir
byggingartíminn meginmáli, en
hann er yfirleitt aðeins 3—6 mánuöir
og getur raunar verið enn skemmri.
I flestum tilfellum er húsbyggjandi
fluttur inn, áður en annar hluti
lánsins er greiddur út.
Það er húsbyggjanda ómetanlegt
hagræði að geta flutt inn í hús sitt
aöeins örfáum vikum eftir að
bygging þess hefst. Þess vegna eru
einingahúsin kostur hinna efna-
minni.
Augljóst er einnig það hagræði að
geta unnið að framleiðslu húsanna
að mestu leyti innan dyra í verk-
smiðju og stytta þannig mjög þann
tíma, sem unniö er úti við á
byggingarstaö í misjöfnum veðrum.
Þannig fæst samfelld vinna, sem
ekki er jafnháð veðurfari og hefö-
bundin byggingarstarfsemi.
Framleiðsla einingahúsa dregur
því úr þenslu á byggingarmarkaði,
þar sem vinnan dreifist jafnar yfir
árið. Það væri öfugþróun að færa
meginálagstíma bygginga aftur yfir
á færri mánuði ársins.
Þjóðhagsleg hagkvæmni
Auk hagræðis og sparnaðar fyrir
húsakaupendur og samfeUdari og
þægilegri vinnu við húsagerðina má
benda á, að einingahús eru fram-
leidd á ýmsum stööum á landinu, þar
sem mikilvægt er frá þjóöhagslegu
sjónarmiöi aö hlúa að vaxandi at-
vinnugreinum.
21 fyrirtæki framleiðir einingahús
hér á landi, þar af 6 á höfuðborgar-
svæðinu, en hin 15 dreifð um allt
landið, á Akranesi, í Borgarnesi,
Stykkishólmi, á Blönduósi, Siglu-
firöi, Akureyri, Húsavík, Egils-
stööum, Höfn í Hornafirði, Selfossi
og í Vestmannaeyjum.
Uppbygging þessa atvinnuvegar
svo vítt um landið er sérstaklega
ánægjuleg þróun, sem fyrir alla
muni má ekki snúa við með vanhugs-
uðum aðgerðum. Með tilliti til núver-
andi óvissu í atvinnumálum er brýnt
að vera vel á verði og aðhafast
ekkert, sem spillt gæti atvinnumögu-
leikum landsmanna og þá allra síst
úti á landsbyggöinni, sem hefur orðiö
harðar úti en þéttbýlisstaðii-nir á
suðvesturhorninu vegna minnkandi
sjávarafla og samdráttar á ýmsum
sviðum.
Meö samræmdum gæöakröfum og
ströngu eftirliti hefur framleiðsla
íslenskra einingahúsa orðið fyUilega
samkeppnishæf viö heföbundinn
byggingarmáta. Það er ennfremur
staðreynd, að þróun einingahúsa-
framleiðslu hérlendis nú síðustu árin
hefur dregið stórlega úr innflutningi
húseininga. Sú þróun hefur án efa
Kjallarinn
KRISTÍN
HALLDÓRSDÓTTIR,
ÞINGMAÐUR KVENNALISTA
aukið hlut þeirra, sem að byggingar-
iðnaði starfa.
Öfugþróun, sem ekki má
líða
I.engri útborgunartími lánanna
hlyti óhjákvæmilega að leiða til
lengri byggingartima og hærri fjár-
magnskostnaðar og veikja verulega
samkeppnisstööu þessarar iðngrein-
ar. Slíkt væri öfugþróun, sem ekki
má líða.
Með breyttum úthlutunarreglum
lána, sem húsnæðismálastjórn
leggur til, að taki gildi um næstu ára-
mót, væri verið aö auka aðstöðumun
tvenns konar byggingaraðferöa, sem
hvor tveggja á jafnmikinn rétt á sér.
Þær reglur yröu öllum í óhag, hús-
byggjendum og byggingariönaðinum
íheild.
Þess vegna leggja fulltrúar allra
flokka og samtaka á Alþingi fram
ofangreinda tillögu til þings-
ályktunar.
Kristin Halldórsdóttir.
• „Uppbygging þessa atvinnuvegar svo vítt
um landið er sérstaklega ánægjuleg
þróun, sem fyrir alla muni má ekki snúa við
með vanhugsuðum aðgerðum.”
Verðtryggð lán með okurvöxtum:
Þrælahald nútímans
„Nema að honum læðist sá grunur að Veðdeild Landsbankans, Trygginga-
stofnun og aðrar lánastofnanir sitji uppi með sívaxandi fjölda óseljanlegra
húseigna á næstunni þegar þrælarnir gefast upp.”
• „Þrælahaldið byggist á því að skuldarinn
getur ekki losað sig. Hann getur ekki selt
húseignina, sem lánið var tekið til að kaupa,
svo nægi fyrir skuldum.”
Um miðjan september síðastliðinn
var getið um það í útvarpsfréttum aö
fulltrúar BSRB og BHM í stjórn Líf-
eyrissjóðs starfsmanna rikisins
hefðu komið í veg fyrir að vextir á
lánum úr sjóðnum yröu hækkaðir úr
2 í 7% ofan á verðtryggingu. Þetta
var ekki talin nein stórfrétt, en var
þó merkileg vegna þess að þetta var
fyrsta alvörutilraun launþegasam-
taka til að stöðva þróun, sem hefur
verið að gerast undanfarið eitt og
hálft ár. Það er sú verötryggingar-
og okurvaxtastefna, sem beitt hefur
verið af fullkomnu miskunnarleysi
gegn ungu fólki, sem er að reyna að
eignast húsnæði. Fulltrúi fjármála-
ráðuneytisins í stjórn sjóðsins var þó
hinn brattasti og gaf í skyn að þessi
hækkun yrði knúin í gegn þótt síðar
yrði. Væntanlega ætti þessi hækkun
að vera afturvirk eins og aörar slíkar
hækkanir hjá öðrum lánastofnunum.
Hafa þessir menn hugsað út í hvað
þetta þýðir? 7% vextir af 300 þúsund
króna láni er 21 þúsund á ári eða um
1—1 1/2 mánaðarlaun opinbers
starfsmanns bara í vexti. En í raun
er dæmið enn verra en þetta. Vext-
irnir eru reiknaðir af upphæöinni
eins og hún er í lok vaxtatímabilsins,
svo að í 20% verðbólgu eru þeir
300.000X1,2 X 0,07 = 25.200 kr. á ári.
Þaö er vert aö hafa í huga aö fé líf-
eyrissjóðanna er fé launþeganna
(lántakendanna) sjálfra, því þeir
eru látnir, nauðugir, viljugir, greiöa
tíunda hluta launa sinna í þessa
sjóði.
En þetta var bara 300 þúsund
króna lífeyrissjóðslán. Flestir þeir
sem núna eru af veikum mætti að
reyna að eignast húsnæði skulda
mun meira en þetta. Ef allt er talið
er algengt að þessar skuldir nemi
meira en milljón. Ársvextir af
milljón, eins reiknaöir og áður, eru
84 þúsund. Þetta eru bara vextir. Þá
eru eftir afborganir. Nú er svo komið
að verðtryggingar- og vaxtastefnan
er orðin að þrælahaldi nútímans.
Sanngjörn trygging?
Þegar verðtrygging var tekin upp
á lánum fyrir nokkrum árum virtist
hún vera sanngjöm trygging fyrir
báða aðila. Lánveitandi og lántak-
andi miðuðu við nokkurn veginn
sömu reiknistærð. Lánveitandinn
var öruggur um að fá svipað verð-
mæti til baka og lántakandinn gerði
sínar áætlanir fram í tímann og vissi
að hann þyrfti svo og svo stóran
hluta af mánaðarlaunum til að
endurgreiða. Sem sagt: Sanngjam
samningur. Ef grannt er skoðað var
reyndar grein meö smáu letri um aö
lánveitandanum væri heimilt að
breyta vöxtum að fengnu samþykki
stjórnvalda, en enginn hafði veruleg-
ar áhyggjur af því; þessu haföi
aldrei verið beitt, og lántakandinn
átti heldur ekki margra kosta völ,
kannski nýlega búinn að stofna heim-
ili og eignast börn.
Svo var þaö á vordögum 1983 að
lántakandinn okkar var búinn aö
skrapa saman fyrir afborguninni af
F-láninu sínu og greiða hana með um
það bil 10.000 krónum um leið og ná-
granninn, sem hafði tekið sitt F-lán
tveim ámm fyrr, greiddi sína með
500 kalli. Lántakandanum okkar
þótti þetta auðvitaö fjandi súrt, en
sagði ekkert, hans samningur var jú
sanngjam eins og áöur sagöi.
En þennan sama dag skipuðust
heldur betur veður í lofti. Forsend-
um samningsins var semsé breytt á
þann hátt að trygging lántakandans
var bönnuð með lögum en trygging
lánveitandans hélt fullu gildi. Frost-
nótt í Brasilíu, sem skemmdi kaffi-
akra, hætti aö hafa áhrif á laun lán-
takandans, sem er í sjálfu sér ekkert
óeðlilegt, en hún hækkaöi hins vegar
skuldina hans. Annað dæmi: Hita-
veitan í Reykjavík hækkaði gjald-
skrá sína. Um leið hækkaði lán, sem
Landsbankinn á Húsavík lánaöi árið
áður.
Við skulum líta á þetta ástand í töl-
um.
1. júlí 1983 skuldaði maður 100.000
kr. i banka. Við skulum miða viö
Bandaríkjadal, sem hefur verið
traustasti gjaldmiöill heims að und-
anfömu. Þennan dag var skuldin
jafnvirði 3.625 dala. Ári seinna var
skuldin orðin 130.870 kr. eða 4.352
dalir. Reiknað er með sölugengi dals-
ins hvorn dag fyrir sig. Athugiö aö
þetta er aöeins verötryggður höfuð-
stóll fyrir útreikning vaxta. Skuldin
hefur því hækkað um rétt 20% í döl-
um á þessu ári. Því miður hef ég ekki
handbærar tölur um vexti í Banda-
ríkjunum á þessu tímabili en þeir
hafa verið eitthvaö nálægt 10%. Ef
lánasto&iunin liefur nú fengið þetta fé
lánað erlendis, sem hún hefur vissu-
lega gert, ef marka má ræöu Stein-
gríms forsætisráðherra á Sögu um
daginn, heldur hún eftir um 10%
vöxtum af höfuðstólnum meö verö-
tryggingunni einni. Svo á hún eftir að
reikna eiginlega vexti, en það fer eft-
ir lengd lánsins hversu háir þeir eru.
Ég hef reyndar aldrei skilið hvers
vegna vextir af verðtryggðu láni eru
misháir eftir því hvort þaö er veitt til
lengri eða skemmri tíma en 21/2 árs.
Þaö hefur heldur ekki mér vitanlega
verið gerð tilraun til að útskýra það,
enda óþarfi, því skuldaþrælamir
gera allt sem í þeirra valdi stendur
Kjallarinn
ÁSBJÖRN
DAGBJ ARTSSON
NÁTTÚRUFRÆDINGUR.
til að borga svo ekki verði selt ofan af
þeim og fjölskyldunum. (Er þaðekki
annars það sem átt er við með „hert-
um innheimtuaðgerðum á vanskil-
um”?)
Fjármálavit
En það bæri ekki vitni miklu fjár-
málaviti stjórnenda lánastofnana ef
þeir notfæröu sér ekki þetta tækifæri
að taka erlend lán og endurlána síð-
an verötryggt. Og Steingrímur for-
sætisráöherra þarf ekki að hafa stór-
ar áhyggjur þótt ríkissjóöur sé bak-
ábyrgur, því þetta er mjög arðbær
ráðstöfun. Nema að honum læðist sá
grunur aö Veðdeild Landsbankans,
Tryggingastofnun og aðrar lána-
stofnanir sitji með sívaxandi fjölda
óseljanlegra húseigna á næstunni
þegar þrælarnir gefast upp.
Þrælahaldið byggist á því aö skuld-
arinn getur ekki losaö sig. Hann get-
ur ekki selt húseignina, sem lánið
var tekið til kaupa, svo nægi fyrir
skuldunum. Ekki nóg með að hann sé
búinn að tapa öllu eigin fé, sem hann
er búinn að leggja í húsnæðið, heldur
er upphæð verðtryggðu skuldanna
orðin hærri en verðmæti eignarinn-
ar. Honum er því nauöugur sá eini
kostur aö berjast áfram fram i rauö-
an dauöann.
Ásbjörn Dagbjartsson