Dagblaðið Vísir - DV - 10.10.1985, Blaðsíða 12

12
Ú gáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórriarformaðurog útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóriogútgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSÓN
Ritstjórar: JÖNÁS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlASSNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PALLSTEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn: SlÐUMÚLA 12-14,SlMI 686611
Auglýsingar: SIÐUMÚLA33, SlMI 27022
Afgreiösla.áskriftir.smáauglýsingarog skrifstofa: ÞVERHOLT111 ,SlMI 27022
Sími ritstjórnar: 686611
Setning.umbrot.mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ SIÐUMÚLA12
Prentun: ARVAKUR H F. -Áskriftarverð á mánuði 400 kr.
Verð í lausasölu virka daga 40 kr. - Helgarblaö 45 kr.
Leikur með stóla
Ráðherrum Sjálfstæðisflokksins verður skákað milli
stóla, hverjum og einum. Ekki eru augljós rök fyrir öllum
þeim breytingum. Margt af því virðist sýndarmennska.
En eitt er víst: Þetta sýnir, hver hefur tekið völdin í Sjálf-
stæðisflokknum.
Sagt var, að það hefði fyrst verið í fyrradag, sem Þor-
steinn Pálsson varð raunverulegur formaður Sjálfstæðis-
flokksins. í upphafi formennsku Þorsteins skrifaði
Morgunblaðið, að hann ætti að vera eins konar „blaðafull-
trúi”. Þorsteini hefur aldrei liðiö vel í hlutverki blaðafull-
trúa, hvorki fulltrúa ríkisstjórnar né Sjálfstæðisflokks.
Margsinnis hefur sést, hversu lítil áhrif hann hefur haft á
gerðir ríkisstjórnar og þar af leiðandi á stefnumörkun
Sjálfstæðisflokksins. Nú lýkur Þorsteinn störfum sem
misheppnaður blaðafulltrúi og verður, vonandi, farsæll
leiðtogi Sjálfstæöisflokksins.
Ekki er nú augljóst til dæmis, hvaða erindi Matthías
Bjarnason á í starf viðskiptaráöherra. Albert í iðnaðar-
málin og Sverrir í menntamálin. Þýðir þetta, að þessir
menn hafi staðið sig illa í fyrri stöðum? Það verður að
minnsta kosti ekki sagt um Albert Guðmundsson, sem
hefur reynt að skera niður ríkisútgjöld að megni, en það
er eitt hið þarfasta verkefni nú á tímum.
Skipt verður um f jármálaráðherra til þess að Þorsteinn
Pálsson setji meiri svip á þessa ríkisstjórn. Staða fjár-
málaráðherra er oft hérlendis talin ganga næst stöðu for-
sætisráðherra að virðingu. Augljóst er, að Þorsteinn gat
ekki með góðu móti sætt sig við minna embætti nú, þegar
hann ætlar að taka völdin í Sjálfstæðisflokknum.
Við bíðuiri spennt eftir því, hvort Þorsteini tekst betur
en Albert að fá fagráðherrana til að skera niður útgjöld
sín. Vitað er, að menn þurfa töluveröan tíma til að ná fót-
festu í nýjum ráðuneytum. Það gengur út af fyrir sig gegn
ákvörðun um að skipta mjög mikið um ráðherrastóla. En
kannski nýtist Þorsteini í einhverju, hversu litla reynslu
sumir ráðherrarnir hafa á nýjum vettvangi og verði því
opnari fyrir tillögum Þorsteins um niðurskurð.
Ríkisstjórnin hefur auðvitað fengið þá andlitslyftingu,
sem lengi hefur verið rædd. Mörgum landsmönnum mun
um hríð finnast sem þeir hafi fengið nýja stjórn. Þessi til-
finning kann að vara skammt, kannski bara vikur eða
mánuði. Meginmálið er, að ríkisstjórnin verður fljótt að
sýna, að hún hafi eitthvað traustara til mála að leggja en
hin „gamla”. Ella munu landsmenn fljótt sjá, aö breyt-
ingin hafi bara verið til að sýnast.
Verkefnin hlaðast upp. Róðurinn veröur þungur: fyrst
að koma saman fjárlögum, síðar að standa að kjara-
samningum.
Margt gefur til kynna, að næstu kjarasamningar verði
erfiðir og verði prófsteinn á stjórnarsamstarfiö. Verð-
bólga vex. Launþegar reyna að knýja fram verðtrygg-
ingu launa. Ekki er ólíklegt, að stefni í hörð átök á vinnu-
markaði, takist ríkisstjórninni ekki að taka forystu og
finna nýjar leiöir.
Enn má spyrja, hvort þessi gamla ríkisstjórn með nýja
andlitið fái enn að njóta „hveitibrauðsdaga”. Munu
landsmenn vænta hins bezta og veita henni svigrúm til
að sýna, hvers hún er megnug?
Líklegt er, að slíkir hveitibrauðsdagar verði ekki lang-
ir.
Þorsteinn Pálsson og ríkisstjórnin verði hið bráðasta að
sanna, að nú sé stjórnin betri en áður.
DV. FIMMTUDAGUR10. OKTOBER1985.
Hin ýmsu
andlit rit-
skoðunarinnar
Ritskoðun getur tekið á sig ýmsar
myndir. Eitt andlit hennar hefur ný-
verið birst hjá hinum lögskipuöu rit-
skoðendum Ríkisútvarpsins, út-
varpsráði. Meirihluti þess hefur
ákveðið að alþjóðlegir listamenn,
sem leggja lag sitt viö hvítu valda-
stéttina í Suður-Afríku, skuli ekki
láta ljós sitt skína í Ríkisútvarpinu.
Þessi ákvörðun er til samræmis við
alþjóðlegar samþykktir, sem Islend-
ingar eiga aöild að og hafa átt um
skeiö, en þær eru aftur gerðar í fullu
samráði við forystumenn suðurafr-
ísku þjóðarinnar, sem á nú í sífellt
blóðugra stríði við hvíta minnihlut-
ann. Þegar þjóöir heims sameinast
um slíkar aögerðir verða þær annað
og meira en táknrænar, þær verða
mikilvægt framlag í þágu þess mál-
staðar sem barist er fyrir.
Ástæða til
hneykslunar?
Vart hefur orðið nokkurrar
hneykslunar á þessu tiltæki útvarps-
ráðs og útvarpsstjóra og þær raddir
hafa heyrst að hér sé tilgangurinn
látinn helga meðalið.
Hljóðvarpi og sjónvarpi ber aö
fylgja ákveðinni dagskrárstefnu. Ut-
varpsráð ber ábyrgð á þessari stefnu
(sbr. 6. gr. núgildandi útvarpslaga)
sem skal m.a. felast í því að „virða
tjáningarfrelsi og gæta fyllstu óhlut-
drægni gagnvart öllum flokkum og
stefnum í opinberum málum, stofn-
unum, félögum og einstaklingum.”
(3. gr. sömu laga). Með réttu má
segja að stjórnendur útvarpsins sýni
hlutdrægni þegar þeir hafna viðhlæj-
endum ríkisstjórnar Suöur-Afríku.
Ef þeir höfnuðu þeim ekki væru þeir
hins vegar að draga taum kúgar-
anna í Suður-Afríku í augum alls
heimsins. Þar með væru þeir einnig
sekir um hlutdrægni, en að vísu í víð-
ara og flóknara samhengi. I þessu
máli gildir, eins og raunar svo oft
endranær, og hvort sem okkur líkar
betur eða verr: Sá sem ekki er með
mér er á móti mér.
Eg lít þannig á að styrjaldar-
ástand ríki í Suður-Afríku. Islending-
ar hafa tekið afstööu í þeirri styrjöld
höfum, eins og gerðist nýlega, og
senda þá til baka svo rækilega heila-
þvegna að þeir skrifa pistla í blöö sín
á Islandi, sem viröast teknir næstum
orðréttir upp úr áróðursbæklingi
Suður-Afríkustjómar frá árinu 1953
eða þar um bil, sem ég komst einu
sinni í á háskólabókasafninu í Edin-
borg.
Bón svartra Suður-Afríkubúa er
þessi: „Opnið ekki heimili ykkar
fyrir bandamönnum bööla okkar.”
Okkur ber að hlýða því kalli ef stuðn-
ingur okkar á aö vera meira en orðin
tóm.
ÞORBJÖRN
BRODDASON
DÖSENT í FÉLAGS-
FRÆÐI VIÐ HÍ
Kallinu svarað
Ríkisútvarpið hefur nú svarað
þessu kalli á sinn hátt og um leið gef-
ið okkur kærkomið tilefni til að ræða
þessa samviskuspurningu. Aörir
fjölmiölar bregðast við hver með sín-
um hættir, en þeirra vandi er minni
að því leyti að þeir eru óbundnir af
lagaskyldum um að halda í heiöri
lýðræðislegar grundvallarreglur og
tjáningarfrelsi. Það er enda jafngott
því ekki líður dagur án þess að dag-
blööin, öll með tölu, vanvirði þessar
A „Ritskoöun felur nefnilega ekki
einvöröungu í sér aö hafna og
útiloka. Hún felur einnig í sér aö velja
og samþykkja.”
og þeir væru ósamkvæmir sjálfum
sér ef þeir tækju aö hampa lista-
mönnum sem leggja hvíta minnihlut-
anum lið. Listamönnum, vísinda-
mönnum og íþróttamönnum hefur
oft tekist að halda uppi alþjóðlegu
samstarfi þrátt fyrir pólitískar erj-
ur, en þær stundir renna líka upp í
samskiptum þjóöa þegar enginn get-
ur skorist úr leik. Viö skulum ekki
fara í neinar grafgötur um að ríkis-
stjórn Suður-Afríku reiknar sér til
tekna hvern einasta erlendan lista-
mann sem lætur sig hafa að heim-
sækja landið. Ekki er fögnuður
þeirra minni þegar þeim tekst að
tæla til sín einfeldninga norðan úr
hugsjónir. Ekkert væri fjær mér en
að leggja til aö lög yröu sett til höfuðs
dagblöðunum í þessu efni eöa öðrum,
,en það er eigi að síður dapurleg
niðurstaöa að svo illa skuli komiö
fyrir þessum grónu fjölmiölum að
hvergi í heiminum (svo langt sem
kannanir ná) njóti dagblöð minna
trausts en á Islandi (sbr. gildakönn-
un Hagvangs 1984). Ríkisútvarpið
hefur hins vegar gott trúnaðarsam-
band viö þjóöina ef marka má hlust-
endakönnun frá sl. vori. Þrátt fyrir
skort á trausti efast ég alls ekki um
að dagblöðin, einkum þau útbreidd-
ustu, séu mjög áhrifaríkir fjöimiðl-
ar. Utbreiðsla Morgunblaðsins er
slík að í raun réttri má líta á það sem
þriðja ríkisfjölmiðilinn, viö hlið
hljóövarps og sjónvarps.
Rætur trúnaöarbrests dagblað-
anna viö almenning liggja djúpt, en
ein veigamikil ástæða hygg ég aö sé
það viröingarleysi sem þessi blöð
eiga til að sýna lesendum sínum.
Þar á ég m.a. við ritstjórnarstefnu
sem umber dagleg sóðaskrif Svart-
höföa í DV svo árum skiptir og þá
sérstæðu smekkvísi ritstjóra
Morgunblaðsins að halda úti föstum
þætti fyrir tregsáran fasistaáróður
þar sem sami maöur hefur skrifaö á
annaö hundrað heilsíðugreinar af því
tagi í blaðiö á umliðnum árum.
Ríkisútvarpinu héldist ekki deginum
lengur uppi slík framkoma í garð al-
mennings.
Hverju á að hafna —
hvað á að velja?
Ritskoðun felur nefnilega ekki ein-
vörðungu í sér að hafna og útiloka.
Hún felur einnig í sér aö velja og
samþykkja. Allar ritstjórnarákvarð-
anir eru á vissan hátt ritskoðunar-
ákvaröanir. Höfnun á einni grein,
einni frétt, einni mynd, einu sjónar-
horni, táknar jafnframt val á ann-
arri grein, annarri frétt, öðru sjónar-
/horni, annarri mynd.
I ljósi þessa er eölilegt að spyrja
hvort Suður-Afríka hafi fengið þá
umfjöllun sem henni ber í íslenskum
fjölmiðlum. Þeirri spurningu verður
þó seint fullsvarað vegna þess að
ætíð má mæta henni meö gagnspurn-
ingum: Hverju heföi átt að sleppa í
staðinn? Er nokkur leið að hafa
efnistök þannig að öllum líki? Hvað
með Afganistan? Hvaö með
Kampútseu? Hvað með Nicaragua?
Hvaö með PóUand? Hversu mikið
magn af hörmungarfréttum er
hægt að láta dynja á þjóðinni áður
en hún snýr sér til veggjar í samein-
uöu átaki? Allar þessar spurningar
og hundraö aðrar eiga fullan rétt á
sér vegna þess að okkur er lífsnauð-
syn aö fylgjast með þessum og öör-
um heimsviðburöum. Einmitt þess
vegna verður það þeim mun sárara
þegar fjölmiðlar okkar eru staðnir
að fádæma einhliða og einfeldnings-
legum málflutningi og jafnvel glóru-
lausum þvættingi. Og þeim mun
meira gleöiefni veröur birting efnis á
borð við grein Gísla Gunnarssonar
um Suður-Afríku í Morgunblaðinu
fyrir skemmstu.
Um þessar mundir eru svo afdrifa-
ríkir atburðir að gerast í Suður-
Afríku aö gild rök hníga að því að
fjölmiðlum beri að leggja sérstaka
rækt við málefni hennar, jafnvel á
kostnað annarra heimshluta. Stjórn-
. endum Ríkisútvarpsins ber að svara
þeirri gagnrýni, sem beint hefur ver-
ið gegn þeim í Suður-Afríkumálinu,
með því að efna til aukinnar fræðslu
og umræðna um málefni þessa
ógæfusama lands. Ognaratburðirnir,
sem þar hafa orðið og munu verða, ef
mark er að spádómum Tutps
biskups, snerta okkur öll, ekki aöeins
tilfinningalega og siðferðislega,
heldur geta þeir breytt lífskjörum
okkar og jafnvel teflt heimsfriönum í
hættu. Aörir fjölmiölar verða einnig
að axla betur þá ábyrgð sem þeir
hafa gengist undir. Bregðist þaö töp-
um viö öllu.
Þorbjörn Broddason. (
Haukur Helgason.