Dagblaðið Vísir - DV - 21.01.1986, Blaðsíða 12

12
DV. ÞRIÐJUDAGUR 21. JANÚAR1986.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Sljórnarformaðurog útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og OSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLLSTEFÁNSSON og INGÖLFUR P.STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLT111, SÍMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLT111
Prentun: ÁRVAKUR H F. - Áskriftarverð á mánuði 450 kr.
Verð i lausasölu virka daga 45 kr. - Helgarblað 50 kr.
Úti að aka
Þegar kostnaður við tíu ráðherrabíla er rúmlega tvö-
falt hærri en allur rekstur Hæstaréttar og tvöfalt hærri
en allur rekstur Fiskvinnsluskólans, er nauðsynlegt,
að ríkisstjórnin taki mark á gagnrýni og lækki þennan
kostnað. Hofmóður verður henni ekki til framdráttar.
Einna óþægilegasti þáttur málsins er sinnuleysi
margra ráðherra fyrir kostnaði. Til dæmis hlýtur Sverr-
ir Hermannsson að hafa sinn bílstjóra á vakt lungann
úr tímanum, sem ráðherrann er vakandi. Öðruvísi
kæmist bílstjórinn ekki í 78 þúsund króna mánaðarlaun.
Sumir þeir, sem eiga erindi við Alþingi, hafa furðað
sig á, að þar bíða ráðherrabílstjórar klukkustundum
saman eins og illa gerðir hlutir. Slíkt er leiðinlegt,
bæði fyrir þá sjálfa og hina, sem á horfa. Auk þess
truflar bílaflotinn umferð um Kirkjustræti.
Þar að auki nota sumir ráðherrar bílana til að bíða
eftir sér meðan þeim dvelst á fundum og í heimsóknum
á kvöldin. í flestum tilvikum væri ódýrara fyrir ríkið
að nota leigubíla við slíkar aðstæður fremur en að láta
bílstjóra sína hanga á yfirvinnukaupi.
Ráðherrar, sem ekki nenna að hindra, að bílakostnað-
ur þeirra verði tvöfaldur heildarkostnaður við rekstur
Hæstaréttar eða Fiskvinnsluskólans, geta ekki haldið
uppi fjárhagslegum aga í þjóðfélaginu. Gagnrýni Sverris
á Lánasjóð námsmanna verður þá bara að fíflaskap.
Ráðherra, sem lætur gera ofsadýrar úttektir á rekstri
margvíslegra stofnana og er nú að láta hefja úttekt á
Lánasjóði námsmanna, aðeins ári eftir að annar ráð-
herra var búinn að gera það, á að líta í eigin barm, ef
hann vill láta almenning taka mark á mannalátum
sínum.
Þessi átakanlegi skortur á tilfinningu fyrir aðhaldi í
rekstri er alvarlegasti þáttur málsins. Ráðherrar eru
uppvísir að því að kunna ekki með peninga að fara.
Fólk úti í bæ telur ólíklegt, að slíkir menn geti rekið
pylsuvagn með hagnaði, hvað þá ríkissjóð eða þjóðfélag.
Hitt er svo rétt, að hversu lélegir, sem ráðherrar eru,
er sanngjarnt, að þeir séu fluttir milli staða. Það mætti
hins vegar gera á mun ódýrari hátt, til dæmis með því
að nota leigubíla, að minnsta kosti utan venjulegs
vinnutíma ráðherrabílstjóra.
Einnig má hugsa sér, að ráðherrarnir hafi eins konar
ráðherrabílstöð, ef venjulegir leigubílar eru ekki nógu
fínir. Þeir geti þá kallað til bíla eftir þörfum, en hafi
ekki hver sinn bíl. Sameiginlegur bílafloti væri mun
ódýrari en bíll og bílstjóri á mann eins og nú er.
Fordæmi ráðherranna spillir. Bankastjórar, sem eru
orðnir töluvert fjölmennari en áður var, hafa áratugum
saman talið sér heimil svonefnd ráðherrakjör á bílum.
Fyrir löngu er kominn tími til að rjúfa þau tengsli og
skipa bankastjórum svo sem tröppu neðar.
Um þessar mundir eru örðugar aðstæður í þjóðfélag-
inu. Ýmis dæmi ganga illa upp. Fyrirtæki tapa pening-
um og draga saman seglin á sama tíma og starfsmenn
þeirra sæta því, að léleg kjöri versni enn. Óhóf og
aðgæzluleysi ráðherra er olía á þann eld.
Ríkisstjórnin hefði meiri sóma af að taka bílamál sín
enn harðari tökum en hún hefur tekið kostnað stofnana
á borð við lánasjóðinn, rafinagnsveiturnar og vitamálin,
svo að kunn dæmi séu nefnd. Hún á að byrja á sjálfri
sér, svo að tekið sé mark á henni.
Nú er réttilega haft að háði, að ríkisstjórnin sé úti að
aka, einnig bókstaflega. Því þarf að breyta.
Jónas Kristjánsson
Versnandi afkoma
þrátt fyrir hagstæð
ytri skilyrði
Við afgreiðslu fjárlaga komu fram
veigamiklar skýringar á þeim
breytingum sem hafa orðið á hlut-
falli erlendrar lántöku af þjóðar-
framleiðslu á undanförnum árum.
Þær er æskilegt að rekja í blaða-
grein til þess að fólk geti betur
áttað sig á því hvað gerst hefur í
þeim efnum á undanförnum árum.
Þetta er ekki síst brýnt í framhaldi
af endurteknum yfírlýsingum fjár-
málaráðherra um að erlendar lán-
tökur hafi farið sérstaklega vax-
andi í tíð fyrri ríkisstjórnar og að
núverandi ríkisstjórn sé eins og
hvítskúraður engill í þessum efn-
um. Þannig hefur fjármálaráðherra
haldið því fram að árið 1980 hafí
hin „erlenda lántökustefna" kom-
ist til framkvæmda. Hvað er hæft
í þessu? Fyrst er réit að víkja að
áætlunargerð núverandi ríkis-
stjórnar varðandi erlendar lántök-
ur.
10,4 miljarðar í stað 6,8 milj-
arða króna
Lánsfjárlög fyrir árið 1985 voru
afgreidd seint í júnímánuði það
sama ár. Þar var gert ráð fyrir því
að erlendar lántökur yrðu alls á
árinu 6,8 miljarðar króna. Margir
töldu hugsanlegt að þessar tölur
stæðust þar sem helmingur áætlun-
artímabilsins var liðinn. Niður-
staðan varð hins vegar sú í árslok
að erlendar lántökur urðu á árinu
ekki 6,8 miljarðar króna heldur
10,4 miljarðar króna. Þegar málið
kom til meðferðar á alþingi óskaði
ég eftir upplýsingum frá Seðla-
bankanum um það hve stór hluti
lánanna væri þegar orðinn stað-
reynd þegar lánsfjárlögin voru
afgreidd. Þá kom í ljós til dæmis
að lán til sveitarfélaganna - erlend
lán - voru þá þegar komin í 403
miljónir króna, en áætlun árs-
ins alls gerði ráð fyrir 326 milj-
ónum króna! Þessi tala sýnir
glöggt að áætlanir ríkisstjórnar-
innar um erlendar lántökur eru
rugl - að þær áætlanir eru þegar
komnar fram úr sjálfum sér þegar
þær voru afgreiddar á miðju sl. ári.
Kjallarinn
SVAVAR GESTSSON
FORMAÐUR
ALÞÝDUBANDALAGSINS
—...... /......
En hafa erlendar skuldir
minnkað?
Ein aðalstefna ríkisstjómarinnar
í upphafi var að sögn sú að draga
úr erlendum lántökum. Hver er
niðurstaðan? Samkvæmt t'ölum
Þjóðhagsstofnunar varð niður-
staðan þessi: „Erlendar skuldir til
lengri tíma en eins árs virðast
munu aukast úr 52,2% af lands-
framleiðslu árið 1984 í 54,8% á
þessu ári (1985).“ Aukningin er
2,6% eða talsvert á þriðja miljarð
króna.
Vextirnir ráða úrslitum
Þar sem fjármálaráðherra lands-
ins virðist ekki læs á hagskýrslur
um erlendar lántökur er vert að
taka fram að þær eru aðallega
mældar á tvo mælikvarða. I fyrsta
lagi eru heildarskuldirnar mældar
sem hlutfall af landsframleiðslu og
í öðru lagi eru afborganir mældar
sem hlutfall af útflutningstekjum.
Af hverju fóru þessi hlutföll hækk-
andi eftir 1980? Var það vegna þess
að illa væri farið með fé eða var
þar um að ræða aðrar ástæður?
Aðalástæðurnar voru þessar:
1. I fyrsta lagi dróst þjóðarfram-
leiðslan saman og þess vegna
hækkaði hlutfall erlendra heild-
arskulda af heildarþjóðarfram-
leiðslunni.
2. I öðru lagi hækkuðu vextir
erlendis verulega. Þar með
urðu íslendingar eins og aðrar
þjóðir að taka á sig kostnaðinn
af ríkisfjármálastefnu Reagans
sem hefur hækkað alþjóðlega
vexti verulega.Hér var með öðr-
um orðum um að ræða tvær ástæð-
ur sem útilokað var að ráða við. í
tíð núverandi ríkisstjórnar hefur
þjóðarframleiðsla hins vegar
farið vaxandi og erlendir vextir
hafa lækkað, eða með orðum
Þjóðhagsstofnunar: „Greiðslu-
byrði vegna langra erlendra lána
er talin verða tæplega 21% af út-
flutningstekjum sem er lægra hlut-
fall en 1984, en þá var greiðslubyrð-
in 21%.“ Ástæðan fyrir þessu lækk-
andi hlutfalli af þjóðartekjum er
fólgin í lækkandi alþjóðlegum
vöxtum: 1980 greiddum við aðeins
um 0,6% raunvexti af erlendum
lánum. 1982 v_ar þetta hlutfall
komið yfir 5%. Á síðasta ári lækk-
uðu raunvextir af erlendum lánum.
Hvert eitt prósent í vöxtum af
erlendum lánum jafngildir um
250 miljónum króna á verðlagi
ársins 1985. Það þýðir að á verð-
lagi þess árs urðu landsmenn að
taka á sig á annan miljarð vegna
hærri alþjóðlegra vaxta á ári í
nokkur ár.
Núverandi ríkisstjórn hefur hins
vegar fengið happdrættisvinninga:
Annars vegar aukna þjóðarfram-
leiðslu, hins vegar lægri erlenda
vexti. Þess vegna er ljóst að
skuldahækkunin erlendis á síðasta
ári er í raun meiri en hlutfallstöl-
urnar - 2,6% af landsframleiðslu
gefa til kynna.
15 miijarðar í viðskiptahaila
Eitt af markmiðum rikisstjórnar-
innar var að sögn jafnvægi í við-
skiptunum við útlönd. Einnig þetta
markmið hefur stöðugt fjarlægst.
Útkoman er viðskiptahalli á þrem-
ur árum stjórnarinnar svo nemur
15 miljörðum króna. Viðskiptahalli
er líka ávísun á erlendar skuldir.
Þegar erlendir vextir fara lækk-
andi og þjóðarframleiðsla eykst á
að vera unnt að ná niður erlendu
skuldahlutfalli. Það hefur ekki
gerst. Það er vissulega erfitt að
hálda þessu hlutfalli niðri þegar
þjóðarframleiðsla hrapar og þegar
erlendir vextir fara hækkandi en
við hagstæð ytri skilyrði á það að
vera unnt. Það er því stjórnleysi í
efnahagsmálum sem ræður úrslit-
um - innri ástæður skapa vanda-
mál á sama tíma og ytri skilyrði
eruhagstæð. Svavar Gestsson.
„Þetta er ekki síst brýnt í framhaldi af endurteknum yfirlýsingum
fjármálaráðherra um að erlendar lántökur hafi farið sérstaklega
vaxandi í tíð fyrri ríkisstjórnar...“
a ,,Þegar erlendir vextir fara lækkandi
^ og þjóðarframleiðsla eykst á að vera
unnt að ná niður erlendu skuldahlutfalli.
Það hefur ekki gerst.“