Dagblaðið Vísir - DV - 04.03.1986, Blaðsíða 13

DV. DRIÐJUDAGUR 4. MARS1986.
13
Fólksflóttinn frá
landsbyggðinni
„Landssamtök um jafnrétti milli
landshluta" eru þegar orðin með
fjölmennustu áhugamannasamtök-
um í sögu lýðveldis okkar. Þau
berjast m.a. fyrir breyttum og bætt-
um stjórnarháttum, vilja aðskilja
löggjafarvald og framkvæmdavald
og gera valdhafana ábyrga. Þau
vilja viðhalda og efla byggð í sveit-
um landsins og sjávarplássum og
skapa sem jafnastan rétt fólksins
hvar á landinu sem það býr.
- Verkefnin blasa alls staðar við
og forystumenn samtakanna -
karlar og konur - vinna ötullega
að málefnum þeirra og láta það
sitja fyrir öðrum störfum. Slíkur
eráhuginn.
Grisjun eða eyðing byggðar
Eitt brýnasta verkefnið fyrir
samtökin er að koma í veg fyrir
verulega grisjun eða eyðingu
byggðar í sveitunum. Sú byggða-
röskun virðist vera framundan og
er reyndar þegar hafin með þeim
afleiðingum m.a. að fólk verður að
hverfa frá eignum sínum, óseljan-
legum nema þá fyrir litið brot af
eðlilegu verði. Hverfa frá lífs-
starfi sínu og fjárfestingum og
byrja á nýjum fjarlægum stað með
tvær hendur tómar.
Ástæður þess að þannig er komið
fyrir blómlegum byggðum ís-
lenskra sveita ætla ég að séu fyrst
og fremst sú sjúka efnahagsstefna
sem nú tröllríður landi og þjóð og
gjaman er kennd við frelsi til að
fela rétta andlitið - og í öðru lagi
sá óþverra áróður gegn íslenskum
landbúnaði og reyndar sjávarút-
vegi líka sem sumir fjölmiðlarnir í
Reykjavík hafa látið sér sæma að
dæla yfir þjóðina með miklum
árangri.
Ohagstæð lánastefna
Tilraunir, sem í gangi eru, til að
koma á fót nýjum búgreinum í
sveitunum - og raunar eru miklar
vonir bundnar við - þær hvíla nú
á of veikum grunni, einkum vegna
hins gífurlega fjármagnskostnaðar.
Fjármagnið, sem sogið er frá lands-
byggðinni þar sem tekna þjóðfé-
lagsins er að mestu aflað, - að
viðbættu erlendu lánsfé, er eftir
meðhöndlun milliliðanna einfald-
lega allt of dýrt fyrir framleiðslu-
greinar og þjónustugreinar úti um
landsbyggðina - ekki sfst fyrir þær
sem eiga við byrjunarörðugleika
að etja. Lántakendur þola a.m.k.
engin áföll. Þetta á við um mest
af því fjármagni sem fáanlegt er.
Ibúðabyggjendur og íbúðakaup-
endur stynja undan fargi fjár-
magnskostnaðar og eru sumir
komnir á hausinn. Fjármála- og
vaxtastefna þjóðarinnar þarf að
gjörbreytast.
Eins og áður er að vikið í þessum
þáttum um Landssamtök um jafn-
rétti milli landshluta er a.m.k. 60%
útflutningsverðmæta okkar aflað
úti á landsbyggðinni þar sem að-
eins 40% (tæp) þjóðarinnar búa.
En þá er eftir að taka með í reikn-
inginn þann hluta þjóðarteknanna
sem fer til innanlandsneyslu, þar á
meðal mestan hluta landbúnaðar-
framleiðslunnar. Hygg ég að af
allri verðmætasköpun þjóðfélags-
ins leggi landsbyggðin til miklu
meira en 60%. íbúar suðvestur-
hornsins, sem á flestallan hátt er
betur að búið, hljóta þvi að veru-
legu leyti að lifa á því sem lands-
byggðin leggur til þjóðarbúsins.
Fara suður með
tvær hendur tómar
Nýlega kom fram í ríkisútvarpinu
í viðtali við nokkra Flateyringa að
það eru ekki aðeins bændur sem
neyðast til að ganga frá óseljanleg-
um fasteignum sínum og flytja
„suður“, heldur er það vel þekkt
fyrirbæri í sumum sjávarplássum
úti um land. Einnig kom fram að
fólksstraumurinn til suðvestur-
hornsins væri langtum meiri ef fólk
á landsbyggðinni gæti selt íbúðir
sína og aðrar fasteignir fyrir eitt-
hvert verð.
Eins og allir hljóta að sjá er hér
komið í alger vandræði. Fólk hikar
eðlilega við að fara þrátt fyrir sí-
versnandi afkomu. Það getur raun-
verulega hvorki verið kyrrt eða
farið. Það kýs því þann kostinn að
lifa eitthvað áfram við of litlar
tekjur og á ýmsan hátt lakari þjón-
ustu en gerist á höfuðborgarsvæð-
inu, fremur en ganga tómhent frá
eigum sínum, - frá æskustöðvum
og vinafólki. Sumir slíta sig lausa
og fara.
Þrengt að á flestum sviðum
Ástæður þess að svona er komið
fyrir mörgum á landsbyggðinni er
ekki sú að þeir hafi staðið sig illa.
Ástæðurnar eru fyrst og fremst
stjórnmálalegs eðlis. Landshlut-
arnir fá ekki að njóta nægilega
mikils af þeim þjóðartekjum sem
þar er aflað og fjármagninu er
dælt til suðvesturhornsins og þar
verður atvinnuuppbyggingin mest.
Stjórnvöld hafa neyðst til að
takmarka fiskveiðar og vegna þess
hefur atvinna í sjávarplássunum
minnkað. Þessar takmarkanir á
veiði sumra fisktegunda voru og
eru nauðsynlegar. vegna rányrkju
(ofveiði) bæði íslenskra og erlendra
skipa undanfarna áratugi. Jafn-
framt hafa stjórnvöld gefist upp á
að selja landbúnaðarvörur úr landi
og af því stafa vandræðin í sveitun-
um. Auk þess hafa bændur löngum
verið langt á eftir öðrum hvað
tekjur snertir og máttu því margir
hverjir illa við samdrætti. Nú er
þrengt að þeim á flestum sviðum
og hefur frést að ætlunin sé að
fækka þeim úr 3.750 í 2.000 á næstu
2-5 árum. Ákveðið hefur verið að
draga mjög mikið úr framleiðslu
sauðfjár- og mjólkurafurða og ný
lög hafa verið sett til að stjórna
samdrættinum og fækkuninni á
búfénu.
Ömurleg sjón
Straumurinn úr dreifbýlinu og til
suðvesturhornsins og jafnvel til
útlanda hefur varað um langan
aldur með litlum hléum. Stundum
er þetta mikill fjöldi fólks og stund-
um minna. Sem dæmi um þróunina
fjölgaði fólki á suðvesturhorninu
árið 1984 um 2.400 manns eða
1,68%, en fækkaði á landsbyggð-
inni um 176 eða 0,18%. Eflaust er
þetta enn meira 1985. Slíkir flutn-
ingar eru ákaflega dýrir fyrir þjóð-
arbúið og einnig fyrir einstakling-
ana sem flytja, sérstaklega þó ef
þeir neyðast til að skilja eignir
sínar eftir. Fátt er ömurlegra að sjá
en eyðibýli þar sem húsin eru að
grotna niður, túnin komin í órækt
og girðingar i hönk.
Á síðasta áratug - svonefndum
Framsóknaráratug - var ríkjandi
nokkuð öflug byggðastefna og þá
stöðvaðist fólksflóttinn til suðvest-
urhornsins. Þá fengu atvinnuveg-
irnir. einkum í sjávarplássum. fjár-
magn til að byggja sig upp. Efna-
hagur fólksins batnaði og bjartsýni
óx. Eignirnar hækkuðu í verði svo
að stutt virtist í að þær jöfnuðust
á við eignir í Reykjavík. Velmegun
þjóðarinnar fór einnig vaxandi.
RÓSMUNDUR G.
INGVARSSON
BÓNDI, HÓLI,
TUNGUSVEIT,
SKAG AFJ ARDARSÝSLU.
Hornablástur frá horni
En þá fór líka að koma hljóð úr
horni á suðvesturhorninu. Þar
voru nefnilega menn sem ekki
þoldu að uppbyggingunni miðaði
eins vel eða jafnvel betur úti á
landi. Það þótti þeim óþolandi
misrétti og Framsóknarflokknum
var um það kennt. Þess vegna
missti hann mikið fylgi og tvo af
þrem þingmönnum sínum þar á
horninu í þingkosningunum vorið
1983.
En þetta var ekkert misrétti.
Uppbygging var einnig á horninu
og líklega ekki minni. Aðstaða
kaupstaða jafnaðist nokkuð en
sveitirnar urðu mikið útundan.
Röðin var varla komin að þeim
þegar valdahlutföll breyttust og
byggðastefnan varð lítið nema
orðin tóm.
Uppbygging á landsbyggðinni er
alls ekki óhagstæð fyrir Reykjavík-
ursvæðið þar sem menn lifa mikið
á þjónustu við landsbyggðina og
hverjir við aðra. Uppbygging at-
vinnulífs á landsbyggðinni stvrkir
stöðu bvggðarinnar á suðvestur-
horninu - en áframhaldandi fólks-
flótti „suður" stefnir sjálfstæði
þjóðarinnar í voða.
Rósmundur G. Ingvarsson.
Þjóð í þrengingum
Hvers konar þjóðflokk'ur er það
eiginlega sem byggir þetta blessaða
land okkar? Er svo komið að sögu-
þjóðin eigi sér það eitt sem æðsta
markmið að setja endanlegan
punkt aftan við sinn sögulega feril?
Er svo komið að við séum haldin
ólæknandi sjálfseyðingarhvöt?
I allstóru og auðlindaríku landi
búa um 240 þús. einstaklingar, líkt
og í einni miðlungsgötu í stórborg.
Þeir búa yfir tækniþróun á heims-
mælikvarða til að nýta auðlindir
sínar. Þeir þurfa engri krónu að
eyða í hernaðarbrölt en hagnast
fremur á þeirri iðju annarra í sínu
eigin landi.
Þó heyrast þær raddir öðrum ofar
meðal sjálfumglaðra og maskara-
legra forustumanna þessa dverg-
vaxna þjóðfélags að fólk undir
nauðþurftum í launum verði að
sætta sig við sinn lífsmáta og herða
sultarólina ef allt eigi ekki að fara
í vaskinn.
Þegar ekki verður lengur kennt
um aflaleysi eða markaðsrýrð fyrir
afurðir er sá svarti málaður á
vegginn í blóra erlendrar skulda-
súpu og viðskiptahalla.
Lýðræðið
En má ekki segja að það skjóti
skökku við að vera að agnúast út
í stjórnvöld um það sem miður fer
í samfélaginu? Eru þau ekki skipuð
fulltrúum sem fengið hafa umboð
sitthjáþjóðinni?
í lýðræðislegu stjórnvali er þess
tæpast að vænta að til hinna út-
völdu veljist mikið rismeiri mann-
dómsbógar en þeir eru sem að val-
inu standa. Fólk, sem sífellt lætur
blekkjast af marklitlum loforðum
og fagurgala, getur varla gert
miklar kröfur til þingfulltrúa
sinna. Þess vegna er ástandið eins
og það er.
Raunar er tómt mál að tala um
velferðarríki þar sem ástandið er
eins og hjá okkur. Nær sanni væri
að kalla það volæðisblandna vel-
ferð.
Okkar þjóðmálaumræða er orðin
svo mikið rugl að furðu sætir. Hún
einkennist meira eða minna af
óraunhæfu mati á málefnum,
hæpnum forsendum og fölskum
fyrirheitum. Þess vegna verður
óvissan mikil og enginn veit hvert
stefnir í raun. Og í kjölfarið siglir
sívaxandi fjármálaspilling og óheft
dekur við allsráðandi eigingirni.
Fjármálaleg trúnaðarbrot, koll-
steypur í fyrirgreiðsluþjónustunni
og óráðsía í margs konar ráðslagi
ríður húsum og skattleggur þjóð-
ina miskunnarlaust. Lagst er gegn
því að nefna hlutina réttum nöfn-
um. Merkingarrík orð, eins og
fjárglæfrar og spilling, eru að verða
tabú en í staðinn rætt um óhöpp
og yfirsjónir. Það er að vísu gott
að menn séu orðprúðir en samt sem
áður nauðsynlegt að sterk orð og
ótvíræð séu notuð þar sem þeirra
erþörf.
Ekki vil ég fullyrða að sú stjórn
sem nú situr hafi valdið verstu
árferði af landsstjórnum síðari
tíma en þó mun líklega jaðra við
það.
Andstæðingar hennar biða í
óþreyju eftir kosningum. Þeir segj-
ast æt.la að gera betur ef sigur
vinnist enda ekki við mikið að
jafnast. En eru slík fyrirheit mark-
tæk? Hafa þau ekki hevrst áður?
Og allir helstu flokkar stjórnmál-
anna hafa fengið sín tækifæri í
gegnum tíðina.
Þeir hæfustu ekki með
Víst verður kjósendum vandi á
höndum þegar velja skal þingfull-
trúa að nýju. En vandinn mesti er
sá, eins og jafnan áður, að hinir
bestu og heiðvirðustu einstakling-
ar sem náð hafa nægum þroska til
að uppræta með sér þá ofuralgengu
ástríðu að meta gengi sitt og vel-
farnað út frá árangri í valdastreði
og eiginhagsmunapoti og eru því
best fallnir til samfélagslegrar for-
ustu, ljá ekki máls á þátttöku í
hinum pólitíska hanaslag. Af slíku
fólki eigum við sem betur fer nokk-
uð ennþá.
En því fer trúlega fækkandi. Því
stjórnarfar sem elur af sér óreiðu,
óréttlæti og uppsprettu vandamála
í kerfi taumlausra hagsmunastríða
virkar lamandi á manndóm þegn-
anna.
Okkar þjóðarvandi er ekki ónóg
framleiðsla né skortur á verðmæt-
um. Þjóðarkakan er nógu stór til
að allir íbúar þessa lands gætu lifað
við nægan kost og áhyggjulausir.
Það eru skiptareglurnar sem sköp-
um ráða. Það eru áherslur og for-
gangur. Og það er líka samstöðu-
leysi þegnanna og dvínandi aðhald
þeirra gagnvart valdstjórninni.
Áróðursmáttur hinna opinberu
íjölmiðla er nýttur til að rugla
fremur en upplýsa með haldbærum
hætti þegar þessi mál ber á góma.
Það sést greinilega þegar hægt er
að telja ómældum fjölda'fólks trú
um að undirstöðuatvinnugreinarn-
ar séu orsakavaldur illrar afkomu.
Þegar jafnvel sú greinin, sem
stendur undir meiru en 70% gjald-
eyrisöflunar. er talin halda niðri
afkomu landsmanna. Ætla mætti
að slíkir sleggjudómar gætu orðið
til að ýta við fólki og fá það til
þess að fara að hugsa i stað þess
að meðtaka sífellt mötunarmoð i
þvílíkum dúr.
Mismununin og óréttlætið er þó
líklega okkar mesta þjóðarmein.
Furðulegur er þáttur launþega-
samtakanna í þeim darraðardansi.
Það er engu líkara en þau séu
mótuð og skipulögð af andstæðing-
um þeirra enda eru þau orðin harla
máttlítil.
Óraunhæf bjartsýni
Því miður er fátt sem réttlætir
raunhæfa bjartsýni hjá okkur,
íbúum þessa lands. Henni er þó
óspart hampað sem stássveifu í
opinberum viðtölum frammá-
JAKOB G.
PÉTURSSON
KENNARI í STYKKISHÓLMI
manna án mikillar merkingar, eins
og flest annað. Almennur félags-
þroski virðist á undanhaldi á líð-
andi stundu en sálarlaus sérhyggja
og gervimennska sækir fram. Og
það sýnist fátt til varnar. Þetta á
víðar við en hérlendis og þess
vegna er heimurinn eins og hann
er. Tæknin bjargar þar engu nema
síður sé. Hún eykur beinlínis hætt-
ur og harmleiki enda þótt ekki sé
reiknað með gereyðingu. Hún er
að meira eða minna leyti varasamt
afl í höndum andlausra og eigin-
gjarnra meðhöndlara.
Þess vegna ber okkur fyrst og
fremst að ástunda öfluga baráttu
gegn hinni sefjandi áróðursiðju
sérhyggjunnar og græðginnar sem
í síauknum mæli nær að formyrkva
mannlífið.
Að öðru leyti getum við ekki
annað en beðið og vonað.
Jakob G. Pétursson.