Dagblaðið Vísir - DV - 06.05.1986, Qupperneq 10

10
DV. ÞRIÐJUDAGUR 6. MAÍ 1986.
Utlönd Utlönd Utlönd Utlönd
Umsjón: Hannes Heimisson.
mrwnwiMninwiiiK—irwTWMTnnriTiri—■iiiiiiii)»i.iii— rrtiMBT—"~****1"~l***—*"**—*"—*~**—~***,,*,*~*~******n~,******~—~*™*—*~~*~**~TT*nmiin,wimwTir*"~**,***™~"~—*nn
Baskar buðu Rómverjum
einnig birginn
Baskar mótmæla ofbeldi lögreglunnar og krefjast frelsis til handa stjómmálaföngum i borginni San Sebastian á
Norður-Spáni.
Einræðisherrann Frankó ásamt frú Carmen skömmu fyrir endurreisn
lýðræðis á Spáni. Frankó reyndist Böskum erfiður og bældi af hörku nið-
ur hverja tilraun þeirra til aukins sjálfstæðis.
þykktur og baráttan hélt áíram. Nú
eru Baskahéruðin heimastjómar-
svæði og heíur verið slakað mjög á
öllum hömlum.
ETA heldur þó áfram hryðju-
verkastarísemi sinni og hefur yfir-
völdum gengið illa að hafa hendur
í hári hryðjuverkamanna samtak-
anna er auðvelt hafa átt með að flýja
yfir til Frakklands.
Frakkar, er ekki vilja vandræði sín
megin á landamærunum, segjast
ekki geta ffamselt þá því stjómar-
skrá landsins banni fi-amsal á pólit-
ískum flóttamönnum.
Til Suður-Ameríku
Þessi stundina er í haldi í Frakk-
landi maður sem tahnn er líklegur
leiðtogi ETA og verður hann senni-
lega rekinn úr landi til Suður-
Ameríku. Maðurinn var handtekinn
fyrir að bera á sér vopn og fölsk
skilríki.
ETA hefur látið mikið í sér heyra
að undanfömu og hefur meðal ann-
ars lagt fram drög að ffiðarskilmál-
um við spænsk stjómvöld.
Þar segir meðal annars að Herri
Batasuna verði lögleidd sem stjóm-
málasamtök, hætt verði að reka
menn til þriðja lands og GAL, gagn-
hryðjuverkasamtök á vegum stjóm-
valda, verði lögð niður.
Krefjast þau ennfremur að árið
1988 verði haldin almenn atkvæða-
greiðsla í borginni Navarra um að
innlima það hérað í Baskahéruðin
og í júlí 1987 verði baskneskir fangar
náðaðir í tilefni tíu ára afmælis lýð-
ræðis á Spáni.
Sjálfsákvörðunarrétt fyrir
1996
Fara þau ffam á aukna notkun á
basknesku í skólum landsins og á
opinberum vettvangi og 1994 verði
lögreglusveitir eingöngu Ertana, er
stendur fyrir heimastjómarlögreglu
Baska.
Fara þau ennffemur fram á að
herinn verði kominn undir borgara-
lega stjórn í Baskahéruðunum eigi
síðar en 1996 og samið verði um
sjálfsákvörðunarrétt. Litlar líkur er
taldar á því að stjómvöld í Madrid
gangi að kröfu Baska og enn halda
ofbeldisaðgerðir áffam.
Síðastliðinn föstudag gerðu
sprengjusérffæðingar óvirka
sprengju í bifreið fyrir framan lög-
reglustöðina í Bilbao og 72 ára
gamall maður var skotinn til bana
í borginni San Sebastian.
Undanfarin tíu ár hafa hryðju-
verkamenn ETA orðið 476 mönnum
að bana auk þess sem þúsundir hafa
særst.
Stríðið heldur áffam og enn sér
enginn fyrir endann á öllum þessum
hörmungum.
Pétur Pétursson, fréttaritari DV i
Barcelóna:
Baskar em þjóðflokkur sem lítið á
skylt með öðmm þjóðum og um
uppmna þeirra er fátt vitað.
Leiddar hafa verið líkur að því að
um skyldleika geti verið að ræða
með þeim og ungverskum þjóðar-
brotum en ekki hefúr tekist að færa
sterk rök fyrir þeim bollaleggingum.
Það er kannski ástæða allrar þeirrar
spennu sem verið hefur í Baskahér-
uðum Spánar undanfarin ár að
Rómverjum tókst ekki á sínum tíma
að innlima þá í ríki sitt. Baskar
veittu þeim ætíð harða mótspymu
með kröftugum skæmhemaði í Pyr-
eneafjöllum.
Geysisterk þjóðernisvitund
Helstu skapgerðareinkenni Baska
em stolt og geysisterk þjóðemisvit-
und. Þetta hefúr hjálpað þeim að
varðveita tungu sína þrátt fyrir að
þeir hafi alla tíð verið undirokaðir
af öðrum þjóðum.
Baskahémðin hafa ætíð verið svo-
kölluð jaðarsvæði, eða skil milli
tveggja menningarheima. A miðöld-
um skiptu Frakkar og Spánverjar
bróðurlega á milli sín Baskahémð-
unum. Þetta hefur skipt þjóðinni í
tvær fylkingar, franska Baska og
spænska.
Á þessari öld spratt upp mikil óá-
nægja á meðal Baska. Þeir tóku að
átta sig á því að menning þeirra og
tunga væri í hættu. Óánægja þessi
varð að krafti er varð að finna sér
farveg. í Baskahémðunum reis upp
öflug hreyfing karlunga er barðist
fyrir konungsveldi og kirkju. Einnig
var stofnaður Þjóðemisflokkur
Baska. Óróinn fór vaxandi.
Er Frankó hrifsaði völdin 1939, tók
við 40 ára einræðistímabil fasista í
' sögu Spánar. Eitt helsta stefhumál
þeirra var að sameina Spán, efla
spænska þjóðemisvitund meðal
allra þjóðarbrota i landinu og kenna
þeim að tala spænsku.
Stjómmálaflokkar vom bannaðir
og þar á meðal Þjóðemisflokkar
Baska og Katalóníumanna er leystir
vom upp og stimplaðir ásamt komm-
únistum sem óvinir ríkisins.
Úr þessum jarðvegi spratt ETA,
leynileg hreyfing er barðist gegn
Frankó og fyrir sósíalisma. Stofnun
ETA var svarað með mikilli hörku
af hálfu fasista.
Sem hersetnar óvinaborgir
Sú harka hleypti illu blóði í Baska
er skráðu sig unnvörpum í ETA. Um
tíma vom það ekki margir Baskar
er ekki vom skráðir í samtökin. Enn
jókst harka Frankós er vildi upp-
ræta meinið með öllum tiltækum
ráðum.
Brátt tóku stærstu borgir Baska-
héraðanna, Bilbaó og San Sebastian,
og líkjast hersetnum óvinaborgum.
Slík harka hlaut að kalla á andóf og
í lok sjötta áratugarins jókst of-
beldið.
ETA klofnaði um líkt leyti í hem-
aðararm, hiyðjuverkasamtök og
stjómmála- og hernaðararm, pólit-
íska öfgamenn er aðhylltust kenn-
ingar marxismans.
Þeir einblíndu á stéttabaráttu og
áttu rætur sínár að rekja til verka-
lýðshreyfingarinnar.
Enn jókst ofbeldið og urðu harka-
legar starfsaðferðir öryggissveita
Frankós til þess að meðlimir ETA
gátu beðið um hæli í Frakklandi sem
pólitískir flóttamenn, en þaðan gátu
þeir svo stjómað aðgerðum heima
fyrir án teljandi áhættu.
Árið 1973 vann svo ETA sinn
stærsta sigur.
í Madrid tókst þeim að sprengja
upp bifreið er flutti Carrero Blanco
hershöfðinjga, hægri hönd Frankós
og líklegan eftirmann.
ETA hafði höggvið stórt og það í
sjálfri höfuðborginni. Nokkuð er fáa
hafði gmnað að þeir hefðu bolmagn
til.
Þetta var orðið stríð.
Stjórnmálaflokkur Baska
Árið 1975 vom opinberlega teknir
af lífi tveir meðlimir ETA og ári síð-
ar dó Frankó.
Jóhann Karl var krýndur konung-
ur og lét hann verða sitt fyrsta verk,
og raunar síðasta sem einráður kon-
ungur, að skipa nefnd til að gera
lýðræðislega stjómarskrá. Einræð-
istíminn var á enda og við það
leystist upp hinn stjómmálalegi
armur ETA er leiddi af sér stofnun
stjórnmálaflokks að nafni Herri Bat-
asuna á meðal Baska er enn hefur
ekki fengið viðurkenningu spænskra
stjómvalda sem fullgildur stjóm-
málaflokkur.
Burt með lögregluna
Herri Batasuna og ETA lögðu
fram það sem kallað var valkostur
KAS.
Krafa þeirra var aðeins ein og
mjög skýr. Burt með lögregluna!
Þessi valkostur var ekki sam-
Hryðjuverk öfgasamtaka Baska halda áfram á Spáni. Frá upphafi hafa tæplega 500 manns látið lifið í hiyðjuverkum
Baska gegn stjómvöldum í Madrid. Á meðfylgjandi mynd sést illa leikin vömafgreiðsla spænska rikisflngfélagsina
á alþjóðaflugvellinum í Madrid i sprengjutilræði Baska árið 1979. Þar létu fjórir lífið.