Dagblaðið Vísir - DV - 26.07.1986, Qupperneq 5

LAUGARDAGUR 26. JÚLÍ 1986.
45
Erfðagallar og illkynja æxli hrjá það fólk sem varð fyrir geislavirku úrfelli
vefnissprengjunnar Bravo.
fullir og kvarta sáran við utanað-
komandi. En í tali þeirra finnst þó
aldrei hatur eða áköf mótmæli því
menning þeirra leyfir ekki slíkt.
„Þeir lofuðu okkur að við fengjum
að snúa til baka og eftir þvi verðum
við að bíða,“ segir Sorry Jelang, einn
af eldri Bikinibúum.
Bein tengsl þessa fólks við um-
heiminn eru ekki mikil. Öðru hverju
kemur flugvél með nauðsynlegustu
vistir svo og birgðaskip Bandaríkja-
manna. í júlí á síðasta ári flutti
flugvélin nokkra forsvarsmenn eyj-
arskeggja til Bikini. Ætlunin var að
sýna þeim hvað stjórnin er að gera
á eyjunni til hún verði byggileg á
ný. Flestir þessara forsvarsmanna
voru gamlir menn sem fyrr á árum
höfðu unnið á Bikini sem fiskimenn
eða bátasmiðir. Brottförin hafði ver-
ið þessum mönnum mjög erfið.
Heim í nokkra daga
Á Bikini er engin flugbraut og því
var lent á eynni Eneu sem er í suð-
austurhluta rifsins. I bátnum á leið
frá Eneu til Bikini var tíminn notað-
ur til veiða. Þær gengu vel því í
lóninu er fullt af fiski og engin
geislavirkni í honum lengur.
Gömlu mennirnir gátu ekki leynt
tilfinningum sínum þegar þeir stóðu
í fjörunni og horfðu klökkvum á
gömlu eyjuna sína. Einn þeirra var
Lore Kessibuki og hann var meðal
þeirra fyrstu sem gengu á land. Beinn
í baki horfði hann hvössum augum
fram fyrir sig eins og hann hefði
fengið vitrun og hvíslaði, „Bikini,
Bikini." Hann var loksins kominn
heim en þó aðeins í nokkra daga.
Cesíum 137
Það er fyrst og fremst eitt geisla-
virkt efni sem veldur því að Bik-
inibúar geta ekki snúið aftur. Efnið
heitir cesium 137 og í jarðveginum
eitrar það grunnvatnið og allt sem
ræktað er. Þetta er ekki bráðdrep-
andi eitur og enginn deyr eða jafnvel
veikist þó hann borði kókoshnetur á
Bikini. En stöðug neysla á fæðu,
ræktaðri á Bikini, gæti haft í för með
sér alvarleg heilsufarsvandamál.
Það var einmitt þetta sem átti sér
stað á tíu ára tímabili sem hófst árið
1968 er Lyndon B. Johnson Banda-
ríkjaforseti lýsti því yfir að Bikini
væri örugg til búsetu. Árið 1971 voru
nokkrir Bikinibúar snúnir heim en
árið 1978 kom í ljós að í líkömum
þeirra var hættulega mikið af cesium
og eyjan var því rýmd á ný.
Helmingunartími cesium er 30 ár
en það þýðir að eftir 30 ár hefur
styrkur þess minnkað um helming.
Síðan líða önnur 30 ár og aftur
minnkar styrkur efnisins um helrn-
ing (til viðmiðunar má geta þess að
helmingunartími plutonium er 24360
ár). Þannig má reikna út að það
gæti tekið allt að 90 ár að cesiumið
á Bikini minnkaði nægilega mikið
til að mönnum stafaði ekki hætta af.
Þó eru til fljótlegri leiðir til að
hreinsa eyjuna og bandarískir vís-
indamenn vinna að því að finna
slíkar leiðir. Ein leið er að koma í
veg fyrir að cesium berist út í fæðu-
keðjuna og önnur er að minnka
geislavirkni með því að fjarlægja
hluta jarðvegsins.
Hið fyrra má gera með því að dreifa
kalíumríkum áburði á Bikini en hið
seinna með því að fjarlægja efstu 0,3
metrana af öllum jarðveginum. Ljóst
er að fyrri aðferðin er ódýrari og
hefur minna rask í för með sér.
Kostnaðurinn við að fjarlægja jarð-
veginn yrði ekki undir 90 milljónum
dollara auk þess sem öll tré á eyj-
unni myndu deyja og ýmis nauðsyn-
leg lífræn efni úr jarðveginum
hverfa. Þar að auki skapaðist nýtt
vandamál hvar losa ætti hinn eitraða
jarðveg. Af þessum ástæðum hallast
vísindamenn frekar að því að nota
áburðinn. Hver sem kostnaðurinn
verður er hann lítilræði í saman-
burði við þá óhemju fjármuni er fóru
í tilraunirnar. „Það er ljóst að það
er skylda okkar að koma öllu í fyrrá
horf,“ segir dr. Henry I. Kohn, pró-
fessor við Harvard læknaskólann.
Kohn er einmitt formaður nefndar
vísindamanna á vegum þingsins sem
fjallar um hvernig gera megi Bikini
byggilega á ný.
Þið eitruðuð eyjuna okkar
Gömlu Bikinibúarnir hlustuðu
þögulir á skýringar vísindamann-
anna. Að lokum sögðust þeir lítið
skilja af útskýringum þeirra. Það
eina sem við skiljum er að þið eitruð-
uð eyjuna okkar og við erum orðnir
gamlir og eigum fá ár eftir ólifuð.
Við förum aðeins fram á að þið látið
okkur hafa peninga svo að við getum
lifað sómasamlegu lifi uns Bikini
verður byggileg á ný.
Bikinihúar eiga sér enga skrifaða
sögu. Ekki er vitað nógu vel hvaðan
þeir eru upprunnir en ýmislegt bend-
ir til að upphaflega háfi þeir komið
frá öðru kóralrifi í Marshalleyja-
klasanum, Wotje að nafni.
Þjóðverjar og Japanir stjórnuðu
eyjunum til skiptis fram til 1946 og
þeir litu á innfædda Bikinibúa sem
sér óæðri. Jafnvel aðrir Míkrónesíu-
menn litu niður á þá og þetta leiddi
til þess að Bikinibúar misstu álit á
sjálfum sér. Þeir einangruðust frá
öðrum og það var ekki fyrr en við
komu trúboða á fyrri hluta aldarinn-
ar að þeir komust í samband við
umheiminn og tóku kristna trú.
Yfirvöld skilningssljó
Fáir skilja vanda þessa fólks betur
en þeir sem hafa búið með því og
hrærst í samfélagi þess. Einn þeirra
heitir Ralph Waltz frá Wisconsin.
Hann kom til Bikini á vegum hersins
en giftist innfæddri stúlku og settist
svo að á eynni Majuro í höfuðborg
Marshalleyja. Waltz bjó nokkurn
tíma á Bikini og kynntist því af eigin
raun hungrinu sem oft hrjáir fólkið
í útlegðinni þegar bjigðaflugvél eða
birgðaskip tefjast. Ástæður þessara
tafa má m.a. rekja til ótryggra veðra
og skorts á skipum en þó einnig til
kæruleysis réttra aðila í Bandaríkj-
unum. Waltz notar nú þessa reynslu
sína í þágu Bikinibúa því hann starf-
ar sem sérstakur tengiliður þeirra
við vfirvöld í Bandaríkjunum.
Bikinibúar eiga fleiri að sem
hnevkslast hafa á þeirri ómannlegu
meðferð sem þeir hafa hlotið á síð-
ustu 40 árum. Þeirra á meðal er
lögfræðingurinn Jonathan M. Weis-
gall sem er óþreytandi að tala máli
þeirra fvrir þingnefndum og flytja
skaðabótamál fvrir rétti.
Dagarnir líða í aðgerðaleysi
Tíminn líður hægt á Kili þar sem
flestir Bikinibúar hafa átt aðsetur
síðan 1948. Bandaríska stjórnin sér
þeim fvrir mat og því hafa ungu
mennirnir enga löngun til að veiða
fisk í kringum evjuna eða rækta eitt-
hvað sér til matar. Flestir þessara
ungu manna þekkja heldur ekkert
til gömlu veiði- og ræktunaraðferð-
anna og hafa engan áhuga á kynna
sér þær. Dagarnir líða í aðgerðalevsi
og bið eftir flugvél eða skipi. Tfminn
er drepinn með dagdraumum og von-
um um að brátt rætist úr öllu og
betra líf taki við. Sannleikurinn er
sá að fæstir þeirra sem búa á Kili
hafa nokkurn tíma litið Bikini aug-
um og hafa því litlar sem engar
taúgar til hennar. Óskadvalarstaður
unga fólksins er Moui, höfuðborg
Hawaii. en Hawaiibúar vilja ekkert
með það hafa. Hugmvndir Banda-
ríkjamanna um að gera Marshallevj-
ar að sjálfstjórnarríki eiga litlu fvlgi
að fagna meðal Bikinibúa; þeir eru
orðnir háðir bandarískri aðstoð og
telja sig ekki geta verið án hennar.
Þetta fólk hefur verið svipt menn-
ingu sinni og heimkynnum, atvinnu-
háttum og forsögu. Ekkert er eftir
nema vonin sem mörgum finnst nú
haldlítil eftir 40 ára bið. Fólkið er
vonsvikið og hræðist tilhugsunina
um framtíðina sem er óviss og
ótraust. En lífið gengur sinn gang,
jafnvel á Kili, og þrátt fyrir ömurlega
tilveru tekur hver maður örlögum
sínum ineð ró. Á sunnudögum safn-
ast allir saman í kirkjunni, syngja
og tilbiðja guð meðan sjórinn lemur
óvarða strönd litlu eyjunnar. En
öldugjálfrið er annað og meira en
endalaus söngur sjávarins, í því má
heyra átakanlegt sorgarljóð hor-
finnar menningar sem aldrei snýr
aftur.
Kennarar
- kennarar!
Kennara vantar að grunnskóla Stokkseyrar. Æskilegar
kennslugreinar íslenska, danska, lifíræði, samfélagsgrein-
ar, handmennt, tónmennt og leikfimi. Upplýsingar hjá
skólastjóra í síma 99-6300 og hjá formanni skólanefndar i
síma 99-3266.
Varnarliðið á
Keflavíkurflugvelli
óskar að ráða í eftirfarandi störf:
Fulltrúi í tölvudeild Qármálastofnunar
Starfið felur í sér umsjón, ráðgjöf og skipulagningu á notk-
un hinna ýmsu stofnana varnarliðsins á Apple 2e, Zenith
100/150 og IBM pc tölvum.
Krafist er yfirgripsmikillar þekkingar á smátölvum
(microcomputers), hugbúnaði og tækjum. Starfsreynsla
eða menntun æskileg, ásamt skipulags- og stjórnunar-
hæfileikum, mjög góð enskukunnátta skilyrði.
Skrifstofustjóri í stjórnsýsludeild
Starfið felur í sér fjármálastjórnun og daglegan rekstur
stjórnsýsludeildar stofnunar verklegra framkvæmda.
Krafist er þekkingar á tölvuvinnslu ásamt reynslu við gerð
fjárhagsáætlana. Umsækjendur hafi góða stjórnunarhæfí-
leika, eigi gott með að vinna með öðrum, séu opnir fyrir
nýjungum og geti unnið undir álagi. Menntun á sviði við-
skipta eða samsvarandi reynsla æskileg. Mjög góð ensku-
kunnátta skilyrði.
Umsóknir berist varnarmálaskrifstofu utanríkisráðuneyt-
isins, ráðningardeild, Keflavíkurflugvelli, eigi síðar en 5.
ágúst 1986.
Nánari upplýsingar veittar í síma 92-1973.

BRAUTARHOLTI 33 - SÍMI: 621240
Audi 100 CD, 5 cyl., árg 1982,
ekinn 40.000 km, sjálfsk.,
m/vökvastýri, steingrár. Verð kr.
490.000.
MMC Galant 2000 GLS árg. 1985,
ekinn 56.000 km, blár. Verö kr.
520.000.
MMC Galant GLX dísil árg. 1985, Subaru station árg. 1982, ekinn
ekinn 14.000 km, grásans. Verð 71.000 km, rauðsans. Verð kr.
kr. 590.000. 290.000.
Toyota Tercel árg. 1986, ekinn Range Rover árg. 1984, ekinn
6.000 km, hvitur. Verð 530.000. 46.000 km, blár. Verð 1.300.000.
G0TT ÚRVAL NÝLEGRA BÍLA Á
STAÐNUM TÖLVUVÆDD ÞJÓNUSTA
RUMGÓÐUR SÝNINGARSALUR
— REYNDIR SÖLUMENN —
OPIÐ:
Mánud -föstud. kl. 9.00-18.30.
Laugard. kl. 10.00-17.00.