Dagblaðið Vísir - DV - 03.01.1987, Page 16

LAUGARDAGUR 3. JANÚAR 1987.
16
Árið framundan
Á nýbyrjuðu ári velta menn því gjarnan fyrir sér hvað það muni bera
í skauti sér. Það er næsta víst að árið 1987 muni verða ár mikilla tíð-
inda. Að öllum líkindum verður kosið til Alþingis í apríl og verði úrslit
kosninganna eitthvað í líkingu við það sem skoðanakannanirnar hafa
gefið til kynna táknar það töluverðar breytingar í íslenskri pólitík. Við
fengum Olaf Þ. Harðarson stjórnmálafræðing til að ræða þessi mál hér
á síðum helgarblaðsins. Hann spáir í kosningaúrslit, ríkisstjórnarsam-
starf og fleira í íslenskri pólitík ársins sem nú fer í hönd.
Á efnahagssviðinu keppast menn hver um annan þveran við að boða
góðæri. Það á þó ekki við um alla, eins og fram kemur í máli Þráins
Eggertssonar hagfræðings hér á eftir, en hann var fenginn til að spá í
mögulega framvindu efnahagsmála á árinu 1987.
Sigurður A. Magnússon rithöfundur var síðan fenginn til að ræða
sínar væntingar fyrir árið 1987 fyrir hönd íslenskrar menningar og lista.
Eru framundan tímamót
í íslenskri pólitík?
- spáð í pólitík ársins 1987
Ólafur Þ. Harðarson stjórnmálafræðingur var fyrst
spurður að því hvort hann byggist við því að úrslit kom-
andi þingkosninga yrðu samhljóða niðurstöðum þeirra
skoðanakannana sem gerðar voru fyrir áramót.
„Eg þykist næsta viss um að sú heildarmynd sem þessar
kannanir hafa gefið undanfarið, ekki síst þar sem kannan-
ir Félagsvísindastofnunar, DV og Helgarpóstsins gáfu mjög
svipaða niðurstöðu núna í nóvember og desember, gefi
nokkuð rétta mvnd af stöðunni eins og hún er í dag. Það
er að segja að Alþýðuflokkurinn hafi unnið mjög umtals-
vert á og Sjálfstæðisflokkurinn hafi tapað,“ sagði Ólafur.
„Hins vegar er það auðvitað engan veginn gefið að kosn-
ingaúrslitin verði í þessa veru. Undanfarin ár hefur mikil-
vægi kosningabaráttunnar farið vaxandi, með auknu
lausafylgi. Það er því ekkert hægt að fullyrða um það að
úrslit verði í þá veru sem þessar kannanir gefa til kynna
núna.“
Albert og Hafskipsmálið
„Það er ýmislegt sem getur spilað inn í í kosningabarátt-
unni. Það geta komið upp óþægileg mál fyrir viðkomandi
flokka. Sjálfstæðisflokkurinn á til dæmis eftir að ganga frá
sínum framboðsmálum í Reykjavík og hvernig það verður
gert getur skipt töluverðu máli.
Hvort gerðar verða einhverjar breytingar á framboðslista
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík er auðvitað ómögulegt að
segja. Það fer meðal annars eftir því hvernig mál þróast í
réttarkerfinu, en það er bersýnilegt að það eru mjög sterk
öfl sem vilja að Albert verði tekinn úr fyrsta sætinu. í
augnablikinu þykir mér það hins vegar líklegra en hitt að
hann muni sitja, nema þá alveg ný staða komi upp, eins og
til dæmis það að hann verði ákærður.
í rauninni er mjög erfitt að fullyrða það hvort tengsl
Alberts við Hafskipsmálið og vera hans í fyrsta sæti fram-
boðslista flokksins í Reykjavík sé meginskýringin á þessu
rýra fylgi Sjálfstæðisflokksins í skoðanakönnunum. Ég er
reyndar alls ekki jafnviss um það og ýmsir forystumenn
flokksins hafa virst vera. Fleiri atriði gætu vel komið þar
inn. En auðvitað er meginatriði að skoðanakannanir gefa
manni ekki unplýsingar um af hverju fylgi flokkanna sveifl-
ast svona upp og niður.
Skoðanakannanir gefa hins vegar ótvírætt til kynna hvert
straumarnir í þjóðfélaginu liggja núna. Og það er líklegast
að úrlitin verði eitthvað í þá veruna sem kannanirnar
sýna.“
Meiri háttar tímamót
„Ef sú verður raunin, það er að segja að Alþýðuflokkur-
inn fái á milli tuttugu og þrjátíu prósent fylgi, Alþýðubanda-
lagið og Framsókn verði með um fimmtán prósent og
Sjálfstæðisflokkurinn með þrjátíu til þrjátíu og fímm pró-
sent þá eru það meiriháttar tímamót í íslenskri stjórn-
málasögu.
Allar götur síðan 1942 hefur Sósíalistaflokkkurinn og síð-
an Alþýðubandalagið verið stærra en Alþýðuflokkurinn.
Það hefur verið eitt megineinkenni íslenska flokkakerfisins
að hér hefur ekki verið sterkur jafnaðarmannaflokkur, eins
og í Skandinavíu og mörgum Vestur-Evrópulöndum, heldur
hefur flokkur vinstra megin við kratana verið stærri.
Breyting af þessu tagi myndi þannig marka mikil tíma-
mót, sérstaklega ef hún yrði varanleg, sem er engan veginn
gefið. Og hún myndi hafa gífurleg sálræn áhrif á vinstri
vængnum, ekki síst innan Alþýðubandalagsins. Það yrði
flokknum gífurlegt áfall ef úrslitin yrðu í þá veru sem kann-
anir gefa til kynna.“
Ólafur Þ. Harðarson.
Þinghaldió og kosningarnar
Að öllum líkindum verða þingkosningar haldnar í síðari
hluta aprílmánaðar og viðbúið að sú staðreynd muni setja
mark sitt á það þing sem nú situr.
„Það er næsta víst að það mun gera það á margan veg,“
sagði Ólafur. „Þinghaldi mun ljúka fyrr en ella vegna kosn-
inganna og þær munu líka hafa áhrif á hegðan flokkanna
í þinginu. Það er til dæmis ljóst að allir flokkarnir munu
reyna það sem þeir geta til þess að koma höggi á Alþýðu-
flokkinn.
Annað sem er líklegt að gerist er að spennan milli stjórn-
arflokkanna muni eitthvað aukast. Stjórnarflokkarnir
munu hvor um sig reyna að marka sér sérstöðu fyrir kosn-
ingarnar. Það er ekki ólíklegt að Sjálfstæðisflokkurinn
muni reyna að gera meira úr þeim málum sem greina flokk-
inn frá Framsóknarflokknum, en í sumum þeirra er hann
reyndar nær Alþýðuflokknum.
Framsóknarflokkurinn mun líka reyna að viðra sína sér-
stöðu og þegar má sjá þess merki að flokkurinn ætli að
reyna að leggja sína kosningabaráttu þannig upp að hann
sé vinstra megin við Alþýðuflokkinn. Það kom fram hjá
Steingrími Hermannssyni í sjónvarpsþætti á dögunum sú
skoðun að Alþýðuflokkurinn væri kominn mjög langt til
hægri og mér þykir ekki ólíklegt að í komandi kosningum
muni Framsókn setja upp einhvers konar vinstra bros og
reyna að stilla sér upp sem kostur hófsamra vinstri manna,
milli Alþýðubandalags og Alþýðuflokks."
Ríkisstjórnarsamstarf
Mikið hefur verið spáð í hugsanlega samsetningu nýrrar
ríkisstjórnar og nokkrar reyndar verið myndaðar í blöðum
og tímaritum og ráðherrastól verið úthlutað. Og auðvitað
eru menn ekki á eitt sáttir í þeim efnum.
„Það hefur nú verið eitt einkenni íslenskra stjórnmála
að flokkar ganga óbundnir til kosninga og úrslitin skipta
auðvitað geysilega miklu máli fyrir það hvaða stjórn verð-
ur mynduð. Ef úrslitin verða eitthvað í þá veru sem
kannanir sýna þá skiptir til dæmis verulegu máli hver styrk-
leikahlutföll Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks verða
nákvæmlega," sagði ólafur.
„I rauninni er ekkert hægt að fara að spá um ríkisstjórn-
ir fyrr en búið er að telja upp úr kössunum. Ef við hins
vegar gefum okkur það að úrslitin verði í líkingu við það
sem ég talaði um hér að ofan þá virðist sú stjórn, sem helst
er á borðinu, vera samstjórn Alþýðuflokks og Sjálfstæðis-
flokks. En það er samt engan veginn gefið að þessum
flokkum takist að mynda stjórn eftir kosningar.
Það er ekki gefið að þeir nái málefnalega saman. Þar að
auki geta styrkleikahlutföllin orðið erfitt mál. Það getur
reynst flokkunum mjög erfitt að komast að samkomulagi
um hvor eigi að hafa forsaétisráðherrann. Síðan er spurning
hvað Sjálfstæðisflokkurinn má fara neðarlega til þess að
hann treysti sér yfirhöfuð til þess að fara í stjórn.
Auk þess er í þessari stöðu dálítil klemma fyrir Jón Bald-
vin og forystu Alþýðuflokksins. Þau virðast vera að gera
tvennt á sama tíma. Annars vegar að reyna að gera Al-
þýðuflokkinn að stórum jafnaðarmannaflokki eins og í
löndunum í kringum okkur, sem hlýtur þá að fela í sér að
Alþýðuflokkurinn ætti að verða höfuðandstæðingur Sjálf-
stæðisflokksins í íslenskum stjórnmálum. Hins vegar virðist
Jón og forysta flokksins ekki sjá fýsilegri kost en þann
helstan að starfa með Sjálfstæðisflokknum. Þetta gæti vald-
ið flokknum vandræðum varðandi stjórnarmyndunina.
Það má svo líka bæta því við að menn skyldu alls ekki
útiloka það fyrirfram að núverandi stjórnarflokkar héldu
áfram stjórnarsamstarfi. En til þess að undirstrika það
hversu erfitt er að spá fyrir um stjórnarmyndanir, jafnvel
þótt menn viti kosningaúrslitin, þá má benda á stjórnar-
myndanir 1978 og 1980. Það hefði enginn búist við því
fyrirfram að Ólafur Jóhannesson myndaði stjórn eftir kosn-
ingarnar 1978. Eða að við fengjum þessa stjórn 1980, sem
varð til eftir kosningarnar þá.“
Þróunin ífjölmiðlun
Ólafur hefur fylgst náið með þeirri byltingu sem varð á
síðasta ári í fjölmiðlun hér á landi. Hann var að lokun
spurður að því hverja hann teldi líklega framvindu þeirra
mála?
„Mér finnst ekki líklegt að alveg á næstunni spretti upp
ný útvarpsstöð jafnstór og Bylgjan, né sjónvarpsstöð af
sömu stærðargráðu og Stöð tvö. Um framtíð þessara stöðva
er hins vegar það að segja að Bylgjan virðist vera að festa
sig í sessi og það verður mjög fróðlegt að sjá hvort henni
tekst að fikra sig áfram í þá áttina að hún verði meira lands-
útvarp, eins og hefur verið að gerast.
í sjónvarpsmálum er ekki ólíklegt að framhald verði á
þeirri þróun að efni frá Stöð tvö dreifist út um landið. Hins
vegar virðist að Stöð tvö hafi ennþá ekki gengið jafnvel í
samkeppninni við ríkisútvarpið og Bylgjunni, það er að
segja í baráttunni um hylli notenda. En ég geri ráð fyrir
að þessari starfsemi verði haldið áfram og það er í sjálfu
sér ekki óeðlilegt að það taki nýja stöð einhvern tíma að
vinna sér markað.
Menn gerðu ráð fyrir því að nýjar stöðvar yrðu fyrst og
fremst staðbundar, og einkum bundnar við Reykjavíkur-
svæðið og að landsbyggðin yrði afskipt. Þau leyfi sem
útvarpsréttarnefnd hefur veitt benda líka til þess að þetta
verði staðbundnar minni háttar stöðvar, sem ætla kannski
ekki að útvarpa jafnlengi og þær sem fyrir eru, og jafnvel
ekki reglubundið. Stöðvar eins og kristilegt útvarp, póli-
tískt útvarp og útvarp ýmissa félaga og áhugamannahópa.
En það verður fróðlegt að sjá hvort Bylgjan muni hafa styrk
til þess að fara út á land,“ sagði Ólafur Þ. Harðarson stjórn-
málafræðingur.
-VAJ