Dagblaðið Vísir - DV - 16.02.1987, Side 13

MÁNUDAGUR 16. FEBRÚAR 1987.
13
Sorpdeila í Kópavogi:
Olögmæt uppsögn
Undanfamar vikur hefur staðið
yfir deila undirritaðs, verktaka við
sorphreinsun í Kópavogi, og bæjar-
yfirvalda, fulltrúa verkalýðsflokk-
anna í bæjarstjóm, um verðbætur á
gildandi verksamning um sorp-
hreinsun í Kópavogi.
Með því að deila þessi hefur að
vonum vakið athygli fjölmiðla og
fréttaflutningur verið nokkuð á
þann veg að hallað hefur á undirrit-
aðan ber nauðsyn til að skýra
nokkur atriði deilunnar.
Sjónarmið fulltrúa verkalýðs-
flokkanna í bæjarstjóm hafa birst í
fjölmiðlum og þeim verið lýst á þann
veg að þar sem samningur aðila sé
verksamningur komi bæjaryfirvöld-
um ekki við hvaða laun ég greiði
starfsmönnum mínum. Á þetta sjón-
armið er fallist en jafnframt á það
bent að tengsl eru milli verksamn-
ings míns og kjarasamninga. 16 ár
eru síðan undirritaður gerði verk-
samning við Kópavogskaupstað um
sorphreinsun í bænum. Allan tímann
hefur gilt það ákvæði að fjárhæð
samningsins skuli verðbætt að 60%
í samræmi við launahækkanir.
Svo virðist sem fulltrúum verka-
lýðsflokkanna í bæjarstjóm Kópa-
vogs hafi ofboðið launahækkanir
sorphreinsunarmanna og þar af leið-
andi hækkarir á greiðsluskyldu
þeirra skv. verksamningum, einkum
hækkanir sem urðu 1/6 ’85 og 1/6 ’86.
Varð þetta til þess að starfsmanni
bæjarins var falið að finna aðferð til
að lækka greiðslur til mín skv.
samningum.
Eftirfarandi aðferð var beitt á ár-
inu 1985.
Stefna mótuð
Undirrituðum var tilkynnt að þar
KjalLaiinn
Þorbjörn Tómasson
verktaki
sem ekki störfúðu sorphreinsunar-
menn hjá Kópavogskaupsstað hefði
bærinn ekki kjarasamning við Dags-
brún um laun fyrir slíka vinnu og
skyldi launaliður verksamnings
míns nú verðbættur miðað við ,al-
menn verkamannalaun á félags-
svæði Verkamannafélagsins
Dagsbúnar. Við nánari athugun
kom í ljós að Kópavogskaupstaður
hafði, andstætt því sem talið var,
gert kjarasamning þennan og var
fallið frá fyrirhuguðum lækkunum
1985. Ritaði undirritaður þá bæjar-
yfirvöldum bréf og óskaði eftir
endumýjun samnings til að semja á
ný um ýmis vafaatriði. Þessari beiðni
var ekki sinnt. Nú var mótuð stefna.
Við næstu kjarasamninga 1986
skyldi þess gætt að fella út úr kjara-
samningi bæjarins og Dagsbrúnar
launataxta sorphreinsunarmanna
sem var gert. Þegar búið var að
tryggja þessar forsendur var undir-
rituðum tilkynnt fyrirvaralaust að
framvegis yrði launaliður verksamn-
ings verðbættur miðað við hækkanir
á almennum verkamannalaunum.
Fulltrúar verkalýðsflokkanna
máttu nú hrósa happi því að laun
sorphreinsunarmanna í þessum
kjarasamningum, þ.e. frá 1/6 ’86,
hækkuðu „gifúrlega" eða um 17%
m.a. vegna fækkunar launaflokka.
Undirritaður taldi sig bundinn af
þeim töxtum sem giltu um sorp-
hreinsum á félagssvæði Dagsbrúnar
og hefur greitt „háa“ kaupið. Með
sama hætti og bærinn lækkaði fyrir-
varalaust greiðslur reyndi undimt-
aður að lækka launin til samræmis
við það sem fulltrúar verkalýðs-
flokkanna virðast telja eðlilegt.
Dagsbrún stöðvaði að sjálfsögðu
starfsemi mína. Undirritaður hefúr
nú ráðið lögmann til að láta re>ma
á það, miðað við hvaða launataxta
verksamningurinn skyldi verðbætt-
ur.
Ólögmæt uppsögn
Fyrstu fyrirmæli til lögmannsins,
um leið og honum var falið að krefja
um vangoldnar verðbætur, voru að
senda afrit bréfsins til allra þeirra
er málið varðaði í þeim tilgangi að
komast hjá að málið kæmist í há-
mæli og gæti skaðað aðila sem ekki
ættu það skilið.
Á þessu var ekki skilningur. Því
er nú svo komið. Spuming hlýtur
að vera hvort bæjarráðsmönnum
hafi verið gerð grein fyrir málavöxt-
um. í framhaldi af ráðningu lög-
manns var undirrituðum tilkvnnt að
honum hefði verið sagt upp verk-
samningi um sorphreinsun í Kópa-
vogi og jafnframt að engin tengsl
væru milli þess og deilunnar um
verðbætur á launalið verksamnings-
ins. Undirritaður tekur ekki afstöðu
til þeirrar fullyrðingar. Undirritaður
telur uppsögnina ólögmæta og hefúr
ráðið lögmann til undirbúnings
skaðabótakröfu.
Sorphreinsun í Kóþavogi hefur
verið boðin út. Meðal útboðsskil-
mála er ákvæði um að verðbætur á
launalið væntanlegs verksamnings
muni miðast við alm. taxta kjara-
samninga en ekki umsamin laun
fynr störf við sorphreinsun. Það er
von undirritaðs að tilboðsgjafar í
verkið hafi ekki skilið þetta sem leið-
beiningu um hvað hægt er að komast
af með að borga þeim er stunda
vinnu við sorphreinsun innan bæjar-
marka Kópavogs. Afstaða Dags-
brúnar er ljós. Þetta flytur yfir á
verktakann áhættuna af því að laun
sorphreinsunarmanna hækki um-
fram lægstu laun, áhættu sem fúll-
trúar verkalýðsflokkanna í
bæjarstjóm Kópavogs treystu sér
ekki til að taka.
Til hamingju með sparnaðinn
Von mín er sú að áhættan af þessu
lendi ekki á þeim sem síst skyldi,
verkamönnum verktakans, íbúum
Kópavogskaupstaðar og e.t.v.
grandalausum verktaka. Ibúum
Kópavogs þakka ég ánægjulegt sam-
starf á sl. 16 árum, starfsmönnum
mínurn öllum starf, oft við erfíðar
aðstæður, sem ég veit að bæjarbúar
kunnu að meta, væntanlegum eftir-
manni mínum óska ég alls hins besta
og siðast en ekki síst óska ég fulltrú-
um verkalýðsflokkanna í bæjar-
stjórn Kópavogs til hamingju með
þann spamað sem með nýju útboði
næst.
Undirritaður hefur með höndum
sorphreinsun á Seltjarnamesi. í
Garðabæ og í Mosfellssveit. Launa-
liður verksamninga minna við þessi
bæjarfélög verðbætast miðað við
gildandi sorphreinsunartaxta á fé-
lagssvæði Verkamannafélagsins
Dagsbrúnar, athugasemdalaust af
hálfú forsvarsmanna þessara sveit-
arfélaga.
Deila undirritaðs og Kópavogs-
bæjar varðandi verðbætur á launalið
verksamnings og ólögmæta uppsögn
er ólevst en verður levst fyrir þar til
bærum yfirvöldum en blaðaskrifúm
af minni hálfu er lokið.
Þorbjörn Tómasson
„Með sama hætti og bærinn lækkaði fyr-
irvaralaust greiðslur reyndi undirritaður
að lækka launin til samræmis við það
sem fulltrúar verkalýðsflokkanna virð-
ast telja eðlilegt.“
Frjálst fiskverð og fiskmarkaður
Fréttir hafa verið að berast af því
að undanfömu að stofhuð hafi verið
félög um uppboðsmarkað fyrir fisk í
Reykjavík og Hafnarfirði og að í
undirbúningi sé fiskmarkaður við
Eyjafjörð, sem jafnvel myndi starfa
sem fjarskiptamarkaður fremur en
staðbundinn uppboðsmarkaður. Al-
þingi fjallar þessa dagana um
frumvarp til laga um heimild til að
leyfa fiskmarkaði hér á landi. Góðar
horfúr virðast á að þetta frumvarp
verði samþykkt. Vorið 1985 vom
samþykkt lög sem heimiluðu Verð-
lagsráði sjávarútvegsins að gefa verð
á einstökum fisktegundum frjálst,
hlyti slík ákvörðun einróma sam-
þykki í ráðinu. Með afnámi sjóða-
kerfis sjávarútvegsins vorið 1986
varð svo hægar um vik að gefa fisk-
verð frjálst, því þá féllu niður
margháttaðar greiðslur fyrir fisk,
sem vom tengdar verðlagsráðsverði.
Frá síðastliðnu hausti hefúr verð á
loðnu verið frjálst; Þetta gengur nú
snurðulaust, þótt nokkurra örðug-
leika gætti í fyrstu. Við borð lá að
almennt fiskverð yrði gefið fijálst
um síðastliðin áramót, en málið
strandaði á því að fulltrúar fiskkau-
penda í Verðlagsráði, það er að segja
fiskvinnslan, treystu sér ekki, þegar
á hólmin var komið, að hætta á
ffjálst verð. Það að fiskvinnslan
skyldi vera hugdeigari í þessu máli
en sjómenn og útvegsmenn er tím-
anna tákn og sýnir betur en flest
annað hversu miklar breytingar
hafa orðið á markaðsaðstæðum fyrir
fisk hér á landi á síðustu árum.
Verðlagsráðið opnaði leið
Það er engin tilviljun að síðastlið-
inn aldafjórðung hefúr fiskverð hér
á landi ýmist verið ákveðið með
samningum milli samtaka kaupenda
og seljenda á vettvangi Verðlagsráðs
sjávarútvegsins eða með eins konar
lögskipuðum gerðardómi í yfirnefnd
ráðsins. Verðlagsráðið var sett á
KjaHarinn
Jón Sigurðsson
hagfræðingur
stofn fyrir tuttugu og fimm árum
vegna þess að ffjálsir samningar um
fiskverð gáfust illa. Vandræða-
ástand hafði einatt skapast af því
að samkomulag um fiskverð náðist
ekki mánuðum saman. Verðlagsráð-
ið opnaði leið til að höggva á slíka
hnúta en auðvitað voru og eru ýms-
ir gallar á svo miðstýrðri verð-
ákvörðun. Slíkar verðákvaðanir eru
off ekki nógu sveigjanlegar til að
bregðast fljótt við breyttum aðstæð-
um og vísa því ekki alltaf á bestu
ráðstöfún eða meðferð aflans. Að-
stæðumar, sem köliuðu á þessa
miðstýrðu lausn á sínum tíma, vom
fyrst og fremst tvær: Annars vegar
var þá - eins og nú - algengast að
fiski væri landað í heimahöfn þar
sem fiskkaupendur vom fáir. eða
jafnvel aðeins einn. en seljendur oft
margir á fremur smáum skipum sem
áttu ekki annarra kosta völ en að
selja fiskinn kaupanda i heimahöfn.
Hins vegar fór oft saman - og fer
reyndar enn - eignarhald á útgerð
og fiskvinnslu, og því var ekki um
það að ræða að fiskverð réðist af
samningum óháðra aðila. Eigendum
útgerðarfyrirtækja var off beinlínis
hagur að því að landað væri í heima-
höfn við sem lægstu fiskverði vegna
hlutaskiptanna og var því hætta á
að sjómenn bæru skarðan hlut frá
borði. Meðan þessar aðstæður voru
allsráðandi var einfaldlega ekki
grundvöllur fyrir ffjálsri verðmynd-
un á fiski hér á landi. Verðlagsráð-
inu var ætlað að lagfæra þann
markaðsbrest sem einokunarað-
staða fiskkaupenda hafði í för með
sér.
Veruleikinn á bak við fisk-
verðsákvarðanir
Á síðustu árum hafa markaðsað-
stæður breyst mikið á þann hátt að
dregið hefúr úr þörf fyrir opinber
afskipti af ákvörðun fiskverðs. Stór-
bættar samgöngur á landi hafa
auðveldað fiskflutninga milli hafna.
Stækkun fiskiskipa hefúr gert þau
síður bundin heimahöfn en áður.
Fiskseljendum hefúr opnast mun
greiðari leið að mörkuðum erlendis
fyrir ferskan fisk bæði vegna þess
að auðveldara er að sigla með aflann
á stærri skipum til erlendra hafna
og ekki síður af því að ferskfiskút-
flutningur i gámum hefur stóraukist
á siðari árum. Þá hafa samtök sjó-
manna einnig orðið öflugii hags-
munagæsluaðili sinna manna ár frá
ári. Samhliða þessari þróun hafa
hvers konar upplýsingar tmi fiskverð
og sölumöguleika bæði hérlendis og
erlendis stórbatnað. ekki síst eftir
að afnám hins flókna sjóðakerfis
gerði fiskverð hér á landi beinlínis
sambærilegt við erlent verð. Allt
hefúr þetta veikt einokunaraðstöðu
innlendra fiskkaupenda. Þetta er
veruleikinn á bak við þá þróun í fisk-
verðsákvörðunum sem lýst var í
upphafi þessarar greinar.
Timi til kominn að auka frelsi
Lítill vafi er á því að stofnun fisk-
markaðar og aukið frelsi imi fisk-
verðsákvarðanir mun hækka
fiskverð. Vinnslustöðvar niunu
revna að velja á uppboðsmarkaði
fisk í þá framleiðslu sem þeim hentar
best hverju sinni. Þetta mun leiða
til aukinnar hagkvæmni í rekstri.
Aðstaða innlendrar fiskvinnslu til
að keppa við gámafiskkaupendur
mun batna með tilkomu markað-
anna og ráðstöfun aflans milli
heimavinnslu og ferskfiskútflutn-
ings verða hagkvæmari fyrir bragð-
ið.
Timi er því til þess kominn að
auka frelsi til fiskverðsákvarðana
og afnema miðstýringu á fiskverði.
Næstu skref ættu að vera samþykkt
frunrvarpsins. sem nú er fyrir Al-
þingi um uppboðsmarkað og það að
hætta að krefjast einróma sam-
þykktar í Verðlagsráði til að gefa
megi fiskverð fijálst. Til þess þyrfti
einfalda breytingu á lögum um
Verðlagsráð sjávarútvegsins. Það
ætti einfaldlega að heimila \-firnefnd
ráðsins að gefa fiskverð frjálst á
sama hátt og hún getur nú ákveðið
fiskverð ef ekki næst samkomulag i
ráðinu. Að fenginni nokkurri
revnslu - til dæmis tveggja ára - af
fiskmörkuðum og fijálsu fiskverði.
eins og hér er lagt til. þarf svo að
meta hvort nokkur þörf verður leng-
ur fyrir Verðlagsráð sjávarútvegs-
ins.
Stofnun fiskmarkaða og aukið
frjálsræði um fiskverðsákvörðun
geta orðið mikilvæg framfaraspor
fyrir íslenskan sjávarútveg.
Jón Sigurðsson
Eigendum útgerðarfyrirtækja var oft beinlinis hagur að því aö landað væri
i heimahöfn við sem lægstu fiskverði vegna hlutskiptanna og var þvi hætta
á að sjómenn bæru skarðan hlut frá borði.
Aðstaða innlendrar fiskvinnslu til að
keppa við gámafiskkaupendur mun batna
með tilkomu markaðanna og ráðstöfun
aflans milli heimavinnslu og ferskfiskút-
flutnings verða hagkvæmari fyrir bragðið.