Dagblaðið Vísir - DV - 28.02.1987, Blaðsíða 8

50
LAUGARDAGUR 28. FEBRÚAR 1987.
DV
| et sc i*i *«;||« uHin I
! BmjAMtN Frankun
Thk Autobiography I
I ANT) OTHF.R WRITINGS 1
Ævisaga snillings
THE AUTOBIOGRAPHY AND OTHER
WRITINGS.
Höfundur: Benjamln Franklln.
Úlgelandi: Penguin Books, 1986.
Benjamin Franklin var einn af
sautján bömum fátæks kertagerð-
armanns í Boston, fékk einungis
tveggja vetra skólagöngu en varð
samt afreksmaður og eins konar
lifandi tákn þess ameríska draums
sem felst í því að vinna sig upp
úr engu til fjár og metorða. Þann-
ig hlaut hann í lifanda lífi viður-
kenningu og frægð, sem enn lifir
nær tveim öldum eftir andlátið,
sem heimspekingur, uppfinninga-
maður. stjómmálamaður og einn
af helstu höfundum sjálfstæðisyfir-
lýsingar lands síns.
Franklin skráði þennan mikla
sigurferil sinn í frægri og um-
deildri sjálfsævisögu sem hér er
birt í heild sinni. Hún er enn for-
vitnileg lesning um afar sérstæðan
mann og snjallan hugsuð.
Auk ævisögunnar em hér birtir
kaflar úr bréfúm og greinum sem
Franklin skrifaði. Þar koma fram
skoðanir hans á ýmsum málefnum
dagsins, m.a. þrælahaldi, en
Franklin snerist öndverður gegn
því á efri árum. Þá fylgir yfirlit
um helstu atriði í ævi Franklins,
listi yfir þær merkustu ævisögur
sem um hann hafa verið ritaðar
og formáli þar sem ritstjóri bókar-
innar fjallar í stuttu máli um rit
Franklins.
SíllW
HIGHSTAND
Gull og eitair
HIGH STAND.
Höfundur: Hammond Innes.
Fontana Paperbacks, 1987.
Sem spennusöguhöfundur hefur
Hammond Innes notið mikilla vin-
sælda, jafnt hér á landi sem annars
staðar. Sögur hans eru með allt
öðrum blæ en til dæmis reyfarar
Alistairs MacLean. Bæði er að
söguhetjumar eru gjaman mann-
legri og raunsannari og meiri
áhersla er lögð á umhverfislýsing-
ar og raunhæfar frásagnir af
baráttu mannsins við óblíð nátt-
úruöflin.
Að þessu sinni er sögusviðið
Yukon, gömlu gullleitarsvæðin í
vesturhluta Kanada. Sögumaður-
inn er lögfræðingur í London.
Þegar einn skjólstæðinga hans,
eigandi lands og gullnámu í Yu-
kon, hverfur skyndilega - og er
reyndar talinn af - heldur lögfræð-
ingurinn þangað vestur til þess að
komast að hinu sanna um brott-
hvarf skjólstæðings síns og
verðmæti eigna hans. Þar lendir
hann í óvæntum ævintýrum. Um-
hverfið er vitaskuld afar framandi
fyrir skrifstofuþræl í höfúðborg
Bretaveldis, en hann kemst einnig
fljótlega í kast við skuggalega ná-
unga.
High Stand er í dæmigerðum
Innesstíl. Höfundurinn er fyrst og
fremst að segja spennandi sögu og
skrifar enn skemmtilega um stór-
brotna náttúm.
Erlend bóksjá
Karlar og konur í
skáldskap Lawrence
LAWRENCE’S MEN & WOMEN.
Höfundur: Shella MacLeod.
Paladln Books, 1987.
Meginviðfangsefnið í skáldskap
enska rithöfundarins D.H. Lawrence
er ástin, kynlífið og áhrif þess á sam-
skipti og þróun einstaklinganna, enda
hefúr hann oft verið kallaður „predik-
ari ástarinnar".
Allt frá upphafi hefur framsetning
hans og skoðanir um samlíf kynjanna
vakið hatrammar deilur. Sumar bóka
hans voru þannig bannaðar um lengri
eða skemmri tíma. Og á síðari tímum
hafa ýmsir gagnrýnt hann harðlega
fýrir þá, að þeirra mati, neikvæðu og
lítilsvirðandi afstöðu til kvenna sem í
bókunum birtist. Nægir þar að minna
á hatrammar árásir Kate Millet á
Lawrence í frægri bók, „Sexual Polit-
ics“, sem bandaríski rithöfundurinn
Norman Mailer svaraði eftirminnilega
í „The Prisoner of Sex“.
Fordómalaus
Þótt höfundur þessarar bókar,
Sheila MacLeod, sé ákveðinn femín-
isti skoðar hún viðhorf Lawrence til
hlutverka og samskipta karla og
kvenna, eins og þau birtast í skáldsög-
um hans og ritgerðum, fordómalaust
og kemst þar með að forvitnilegum og
stundum óvæntum niðurstöðum.
Bókinni er skipt í þrjá meginkafla.
Sá fyrsti fjallar um karla i verkum
Lawrence, annar um konumar og sá
þriðji um skoðanir Lawrence á hjóna-
bandinu.
MacLeod rekur ítarlega hvemig við-
horf Lawrence þróast og breytast frá
einni skáldsögunni til annarrar -
hvemig hann skrifar sig fyrst frá
ofurást móður sinnar og síðan frá hinu
kvenlega í eigin eðli sem vakið hefúr
með honum sterkar kenndir til ann-
arra karlmanna. Jafnframt skýrir hún
þá karlmennskuhugsjón sem Law-
rence var svo hugleikin, leitina að
fullkomnun og leiðina þangað. í hug-
arheimi Lawrence em karlar, að áliti
MacLeod, í reynd hið veikara kyn,
hversu sterkir sem þeir kunni að vera
líkamlega og andlega. Þeir em það
að vísu ekki frá náttúmnnar hendi.
Þessi veikleiki er þeirra eigin verk,
tilkominn vegna þess að þeir van-
rækja mikilvæga þætti tilfinningalífs-
ins og sýna konum jafhframt óeðlilega
undirgefni sem aftur leiðir til þess að
þeir verða í reynd einungis hálfir
menn. Og vegna þess að lífið er sam-
spil andstæðna verður þetta einnig til
þess að konur ná heldur ekki að full-
komna sig sem konur. En það er
einmitt leitin að þessari fullkomnun,
og þá um leið hinu fullkomna sam-
bandi karls og konu, sem olli Law-
rence svo miklum heilabrotum.
Eftirminnilegar konur
Eitt af því sem forvitnilegt er að
átta sig á í skáldverkum og ritgerðum
Lawrence em þau áhrif sem kona
hans, Frieda, hafði á viðhorf hans til
ástarlífsins, en hún varð á unga aldri
ákafur talsmaður „frjálsra ásta“ undir
handleiðslu Otto Goss sem boðaði
kynlífsbyltingu til að „bjarga heimin-
um“. Ljóst er að hún hefur skipt miklu
máli, ekki síst í að auka skilning Law-
rence á hugarheimi kvenna. MacLeod
bendir réttilega á að það er einmitt í
kvenlýsingum sínum sem Lawrence
sýni næmastan skilning á sálarlífinu:
konur hans séu margar hverjar eftir-
minnilegustu og raunhæfustu persón-
umar í skáldsögum hans.
Fyrir þá sem hafa lesið, eða hyggj-
ast lesa, ýmsar helstu sögur Lawrence
(svo sem The Plumed Serpent, The
White Peacock, Sons and Lovers, The
Rainbow, Women in Love og Kang-
aroo), er þessi úttekt áhugaverð og
líkleg til aukins skilnings. Hún er
unnin af alúð og fordómalausum
áhuga á verkum þessa eins af merk-
ustu og umdeildustu skáldsagnahöf-
undum Englendinga.
Scott og Zelda Ástralíu
STRONG-MAN FROM PIRAEUS AND
OTHER STORIES.
Höfundar: George Johnston og Charmlan
ClifL
Útgefandi: Penguin
Books, 1986.
George og Charmian komu úr ólíku
umhverfi en það var ást við fyrstu sýn
þegar þau hittust í Melboume á stríðs-
ámnum. Þau vom bæði ung og
glæsileg, hann einn þekktasti blaða-
maður landsins og hún ákveðin í að
gerast rithöfúndur. Þau giftust, héldu
fyrst til London, þar sem George starf-
aði sem fréttaritari blaðs síns, en
síðan, árið 1954, til eyjunnar Hydra í
Grikklandi þar sem þau einbeittu sér
að því að skrifa skáldsögur og smásög-
ur, saman og hvort í sínu lagi. Þar
bjuggu þau í tíu ár, eignuðust böm
og skrifúðu sögur sem vöktu athygli,
bæði í Ástralíu og Bandaríkjunum.
En lífið á Hydra var oft erfitt þótt
þar væri ódýrt að búa á þessum árum.
Þau héldu því heim til Ástralíu úr
sjálfskipaðri útlegð árið 1964.
Óhamingjan reyndist þeim ekki eins
fjarri og þeir sem horfðu á líf þeirra
George Johnston
Charmian Clifi
STIIOM - \í \KÍ tKmiWÍí M \ >
- - i
úr fjarlæg héldu. Árið 1969 framdi
Charmian sjálfsmorð og ári síðar dó
George úr berklum. „Scott og Zelda“
Ástralíu fengu þannig dapran endi
engu síður en fyrirmyndimar sem þau
vom svo oft kennd við.
Hvemig em svo verk þeirra?
Ef marka má þetta smásagnasafn,
sem hefur að geyma fjórar sögur eftir
Charmian og sjö eftir George, kunnu
þau vel til verka í hefðbundinni smá-
sagnagerð. Sérstaklega em þær sögur
sem George skrifaði á síðari rithöfund-
arárum sínum eftirminnilegar, svo sem
eins og „The Verdict" sem gerist í
Aþenu þann dag sem sögumaðurinn
bíður þess að fá úrskurð læknis um
hvort hann sé haldinn berklaveiki.
Ljóst er að sú saga hefur sterka tilvís-
un til persónulegrar reynslu höfundar-
ins sjálfs sem lést úr berklum.
George kunni einnig að skrifa smá-
sögur í gamansömum stíl. Þannig er
„Vale, Pollini!" um menningarsnobb-
ara, sem tíðum settust að hjá þeim
hjónum á Hydra, óborganleg.
Fyrir þá sem vilja kynnast öðrum
verkum George Johnston og Charm-
ian Clift, að lestri þessara smásagna
loknum, er hér birtur listi um allar
bækur þeirra.
Metsölubækur - pappírskiljur
Bretland
1. Garrison Keillor:
LAKE WOBEGON DAYS. (-)
2. Dick Francis:
BREAK IN.(1)
3. Lucy Irvine:
RUNAWAY. (2)
4. Umberto Eco:
THE NAME OF THE ROSE.
(5)
5. Bob Geldof:
IS THAT IT? (4)
6. Ken Follett:
LIE DOWN WITH LIONS. (3)
7. Harold Robbins:
THE STORYTELLER. (-)
8. Lucy Irvine:
CASTAWAY. (-)
9. Hammond Innes:
HIGH STAND. (-)
10. Anne Frank:
THE DIARY OF ANNE
FRANK. (-)
(Tölur innan sviga tákna röö viökomandi bók-
ar vikuna á undan. Byggt á The Sunday
Times.)
Bandaríkin:
01. Judith Krantz:
l’LL TAKE MANHATTAN.
02. Margaret Atwood:
THE HANDMAID’S TALE.
3. Cynthia Freeman:
SEASONS OF THE HEART.
4. Ken Follett:
LIE DOWN WITH LIONS.
5. Tom Clancy:
THE HUNT FOR RED
OCTOBER.
6. Howard Fast:
THE IMMIGRANT’S
DAUGHTER.
7. Harold Robbins:
THE STORYTELLER.
8. Jean M. Auel:
THE MAMMOTH HUNTERS.
9. Gene DeWeese:
CHAIN OF ATTACK.
10. Brauna E. Pouns:
AMERIKA.
Rit almenns eðlis:
1. Shirley MacLaine:
OUT ON A LIMB.
2. Shirley MacLaine:
DANCING IN THE LIGHT.
3. Nicholas Pileggi:
WISEGUY.
4. M. Scott Peck:
THE ROAD LESS
TRAVELED.
5. Oliver Sacks:
THE MAN WHO MISTOOK
HIS WIFE FOR A HAT.
(Byggt á The New York Times Book Review.)
Prinsinn bara
froskur?
THE LEFT-HANDED WOMAN.
Höfundur Peter Handke.
Útgefandi: Methuen, 1986.
Peter Handke er af ýmsum talinn
einn besti þýski rithöfundur sinnar
kynslóðar (fæddur árið 1942).
Þekktasta skáldsaga hans er án
efa Die Angst des Tormanns beim
Elfmeter sem kom út árið 1970. Sú
saga var kvikmynduð við góðan
orðstír.
Sagan sem hér er til umfjöllunar
er á hinn bóginn byggð á kvik-
mynd sem Peter Handke leikstýrði
og hún ber þess nokkur merki.
Frásögnin er öðru fremur mynd-
ræn: lesandinn er eiginlega í
hlutverki áhorfanda.
Handke fjallar hér um Marianne
sem er þrítug, gift og móðir átta
ára drengs. Hún býr í nútímalegu
húsi í úthverfi vesturþýskrar borg-
ar. Eiginmaður hennar er á
viðskiptaferð í Skandinavíu. Þegar
hann kemur heim verður sú til-
finning yftrþyrmandi hjá Mar-
ianne að maðurinn ætli sér að
yfirgefa hana. Hún ákveður að
verða fyrri til og segir honum
formálalaust að hann skuli láta sig
hverfa af heimilinu. Sagan rekur
síðan hvemig hún bregst við þeim
aðstæðum sem við þetta skapast í
lífi hennar og drengsins.
Einhver orðaði það svo að Mar-
ianne væri eins og Þymirós sem
vaknaði og áttaði sig á því að
prinsinn hennar væri enginn prins
heldur bara froskur, draumurinn
með öðrum orðum martröð.
Ástralskar sögur
TRANSGRESSIONS. AUSTRALIAN
WRITING NOW.
Ritstjórí: Don Anderson.
Penguin Books, 1986.
Yfirlýst markmið Don Anderson,
sem valdi efiii þessarar bókar, var
að taka saman bestu smásögur
ástralskra höfunda á ámnum
1983-1985.
Að venju em skiptar skoðanir á
því hvaða skáldskapur sé bestur.
Anderson telur sýnilega að frum-
leiki, nýjungagimi og tilrauna-
starfsemi höfunda sé forvitnilegri
en sá hefðbundni og litlausi raun-
sæisstíll sem hann segir í formála
að ráði ríkjum í ástralskri smásag-
nagerð. Þetta kemur fram í vali
hans á efni í bókiná. Hún er óneit-
anlega frísklegri fyrir bragðið. En
að sama skapi misjafnari að gæð-
um.
Hér má bæði lesa sögur eftir
snjalla höfunda á borð við Elizabet
Jolley og tilraunaverk sem sum
takast bærilega svo sem eins og
ljóðsagan Mirdinan.
Sögumar í bókinni em alls 34,
deilt niður eftir viðfangsefnum í
fimm flokka.
Fátt er af upplýsingum um höf-
undana. Það er miður þvi flestir
þeirra em lítt kunnir utan heima-
lands síns.