Dagblaðið Vísir - DV - 09.05.1987, Blaðsíða 16

16
LAUGARDAGUR 9. MAÍ 1987.
Erlend bóksjá
iiii
ítJMálíllMnPHÍ
Geivihnatta-
sjonvarpið
THE BEGINNER'S GUIDE
TO SATELLITE TV.
Höfundur: Rlchard Maybury.
Penguln Books, 1987.
Mikið heíur óneitanlega breyst
í sjónvarpsmálum heimsbyggðar-
innar síðustu árin og þær breyting-
ar hafa ekki farið fram hjá okkur.
Hér heíur önnur sjónvarpsstöð
hafið göngu sína og nokkrir tugir
aðila, fyrirtæki sem og einstakling-
ar, hafa keypt sér móttökustöðvar
til að taka á móti sjónvarpssend-
ingum frá gervihnöttum.
Þessi bók íjallar einmitt um
gervihnattasjónvarpið. Höfundur-
inn lýsir stöðu þeirra mála nú frá
tæknilegu og praktisku sjónarmiði
og gefur nauðsynlegustu upplýs-
ingar um þann tækjabúnað sem til
boða stendur. Hann spáir jafn-
framt í framtíðina og telur að
innan fáeinna ára verði orðin enn
frekari bvlting í þessum málum
með tilkomu gervihnatta sem sérs-
taklega eru hannaðir til sjónvarps-
sendinga. Þá muni tæki til að taka
á móti slíkum sendingum verða
um einn fimmti núverandi verðlags
(í Bretlandi kosti slíkur tækjabún-
aður nú um 65 þúsund krónur en
muni kosta um 13 þúsund innan
fimm ára).
Gagnleg handbók fyrir þá sem
hyggjast huga að slíkum tækja-
búnaði í náinni framtíð.
Afrísk list
A SHORT HISTORY OF AFRICAN ART.
Höfundur: Werner Glllon.
Penguln Books, 1987.
Ritun listasögu Afríku er mörg-
um erfiðleikum háð. Rannsóknir'
fomleifafræðinga hafa verið mjög
af skomum skammti, einkum
vegna fjárskorts, og svipaða sögu
er að segja um rannsóknir á öðrum
sviðum, sérstaklega þó í ríkjunum
sunnan Sahara. Höfundur þessar-
ar bókar metur það svo að rann-
sóknir á afrískri list gegnum tíðina
sé að minnsta kosti einni öld á
eftir hliðstæðum rannsóknum í
öðrum heimsálfum.
Þrátt fyrir þetta er af mörgu að
taka í þessari stóm og margbreyti-
legu heimsálfu. Síðustu áratugina
hefur áhugi á afrískum listaverk-
um liðins tíma einnig stórlega
aukist og þar með rannsóknir
fræðimanna.
í þessari bók er vissulega mikinn
fróðleik að finna um þróunarsögu
listar á ýmsum helstu menningar-
svæðum Afríku. Gillon, sem hefur
um áratuga skeið rannsakað af-
ríska list og á reyndar sjálfur mikið
safn afrískra listaverka, rekur hér
helstu menningarstrauma í álf-
unni, allt frá Egyptalandi hinu
foma til komu Evrópumanna með
nýja siði og þá fjölbreyttu listsköp-
un sem einkennir hvert tímaskeið
og menningarsvæði. Bókin er
skreytt rúmlega 250 stórgóðum
myndiun.
Peter Wright gegn
bresku stjórninni
A SPY'S
A SPY’S REVENGE.
Höfundur: Rlchard V.
Hall.
Penguin Books, 1987. REVENGE
Afhjúpanir so-
véskra njósnara í
bresku leyniþjón-
ustunni hafa mw?M « «
löngum verið vin- !mWÆ HlulOfO
sælt umræðuefni. V.HollO
Um þá félagana Philby, Burgess, Mac-
lean, Blake, Blunt, og nú síðast Hollis,
hafa verið skrifaðar óteljandi blaða-
greinar og fjölmargar bækur.
Ekki er ætlun mín að gefa viðhlít-
andi skýringar á þessum áhuga. Þar
mun þó tvennt skipta verulegu máli.
Annars vegar vekur það auðvitað for-
vitni hvers vegna þessir menn gengu
sovésku leyniþjónustunni á hönd og
sviku þar með land sitt og þjóð. Hins
vegar hefur afhjúpun þessara manna
tekið langan tíma. Nýjar upplýsingar,
ný nöfn, hafa birst með nokkurra ára
millibili og haldið áhuganum og for-
vitninni vakandi. Hryllingssögumar
úr bresku leyniþjónustunni hafa þann-
ig verið eins konar framhaldsreyfari
sem almenningur hefur fylgst með af
engu minni áhuga en skáldsögum
þeim sem rithöfundurinn Le Carré
hefur samið um þessa sömu atburði
og kenndar em við Smiley.
Afhjúpun sovéskra njósnara í bresku
leyniþjónustunni - og leitin að fleiri
slíkum - hefur að sjálfsögðu ekki
gengið átakalaust fyrir sig. Þeir em
til innan leyniþjónustunnar sem utan
sem telja að alls ekki hafi tekist að
koma upp um þá alla. Einn þeirra er
Peter Wright sem starfaði hjá MI5 í
tvo áratugi en hefur um nokkurt ára
bil lifað á eftirlaunum sínum í Ástral
íu. Þótt hann hafi á síðari leyniþjón-
ustuárum sínum verið sannfærður um
að þar væri enn háttsettur yfirmaður
sovéskur njósnari, fékk hann ekki
færðar á það nægar sannanir að mati
yfirmanna sinna. Hann var hins vegar
sjálfúr sömu skoðunar og fyrr þegar
hann hætti störfum og hélt málinu
vakandi. Þannig var hann meðal ann-
ars helsti heimildarmaðui- Chapman
Pinchers sem birti í „Their Trade is
Treachery" upplýsingar um njósnafer-
il Blunt og þá rannsókn sem ffam fór
á því á sínum tíma hvort tilteknir yfir-
menn, þar á meðal Sir Roger Hollis,
æðsti maður MI5, væru sovéskir
njósnarar.
En Wright lét ekki staðar numið
þar. Hann samdi sjálfsævisögu þar sem
hann greindi frá starfi sínu fyrir
bresku leyniþjónustuna, þar á meðal
leitinni að sovésku moldvörpunum. í
ævisögunni rakti hann einnig ýmis
lögbrot leyniþjónustumanna, þar á
meðal allvíðtækt samsæri gegn Harold
Wilson, þáverandi forsætisráðherra
Bretlands. Þegar breska ríkisstjómin
ffétti af væntanlegri útkomu bókar-
innar í Ástralíu höfðaði hún mál gegn
Wright til þess að fá útgáfúna stöðv-
aða. Þessi bók segir ffá þessum
sögulegu réttarhöldum sem mikið var
fjallað um í fjölmiðlum á liðnum vetri.
Fulltrúar bresku ríkisstjómarinnar
við réttarhöldin, fóm mjög halloka og
dómsúrskurðurinn varð Wright í vil.
Affýjun bresku ríkisstjómarinnar
verður tekin fyrir í sumar, og fari nið-
urstaðan þar á sömu leið munu
endurminningar Wright væntanlega
sjá dagsins ljós fyrir næstu jól.
Margir bíða spenntir eftir að lesa
þá bók. Ekki vegna þess að þar komi
ffam nýjar sannanir um að Hollis, eða
aðrir breskir leyniþjónustumenn, hafi
verið njósnari Sovétmanna. Þeim upp-
lýsingum hefur Wright í öllum aðalat-
riðum þegar komið á ffamfæri annars
staðar. Ástæðan er miklu ffekur sú
að bókin ætti að veita innsýn í hugs-
anagang og starfshætti innan bresku
leyniþjónustunnar þar sem menn hafa
jafnvel talið sig hafa rétt til þess að
vinna gegn ríkisstjóm landsins af því
einu að hún var ekki hægristjóm.
Einnig mun Wright væntanlega rekja
þar náið innanmein leyniþjónustunn-
ar, gagnkvæma tortryggni milli
manna og valdabaráttu þar sem flest
meðul vom talin leyfileg.
Höfundur þessarar bókar skrifaði
um Wright-réttarhöldin fyrir The Gu-
ardian og Time í Ástralíu. Hann er
reyndur blaðamaður, sem hefur áður
skrifað bækur um starfsemi leyniþjón-
ustumanna, og rekur hér gang mála
af nákvæmni og sanngimi.
Að skipta um kyn
CONUNDRUM.
Höfundur:
Jan Morris.
Penguin Books, 1987.
Hvað fær karl-
mann á fertugs-
aldri, fjögurra
bama fóður í
hamingjusömu -’-AIS MUKKI.h
hjónabandi, til þess að taka þá örlaga-
ríku ákvörðun að skipta kyn að
breyta líkama sínum, fyrst með lyfja-
töku í nokkur ár og að lokum með
skurðaðgerð?
Þegar til þess er litið hvað í raun
og vem felst í slíkri aðgerð er eðlilegt
að spurt sé. Sá sem skiptir um kyn
breytir sér úr karli í konu, þarf að
gangast undir gífúrlegar líkamlegar
og andlegar breytingar. Jafnframt
gjörbreytir hann stöðu sinni gagnvart
fjölskyldu og vinum og þjóðfélaginu
almennt. Hann verður allt önnur per-
sóna, bæði sem einstaklingur og
þjóðfélagsvera. Hvað er svo mikilvægt
að það sé þess virði að leggja slíkt á
sig?
Jan Morris reynir að svara því í
þessari frásögn sinni hvers vegna hún
ákvað að taka svo örlagaríkt skref.
Þegar bókin birtist fyrst, árið 1974,
vakti hún feiknaathygli, enda var
Morris þá þegar þekktur höfundur í
hinum enskumælandi heimi. Og óneit-
anlega dregur hún upp sannfærandi
mynd af því að fyrir hana hafi ekkert
annað komið til greina: hún hafi verið
að fullnægja þörf sem var innra með
henni allt frá því hún sem bam gerði
sér grein fyrir því að hún væri í „röng-
um“ líkama, ætti að vera stúlka en
ekki drengur.
Frásögn hennar af þeim árum sem
þessi breyting stóð yfir er forvitnileg,
en þó ekki síður lýsingin á þeirri um-
byltingu sem orðið hefur á viðhorfum
hennar, tilfinningum og þjóðfélags-
stöðu, en hún er sláandi staðfesting á
því að „reynsluheimur" kvenna og
karla er um margt afar ólíkur. Jan
Morris er ein af fáum einstaklingum
sem hafa upplifað hvort tveggja.
Það er ljóst að margir hafa gengist
undir kynskiptiaðferð að lítt athuguðu
máli og aldrei borið þess bætur. Jan
Morris er ein af þeim heppnu, eins og
greinilega kemur fram í sérstökum
eftirmála sem hún hefur ritáð fyrir
þessa útgáfu Conundrum. Og sem
reyndur rithöfundur hefúr hún hæfi-
leikann til þess að miðla okkur af
þessari sérstæðu lífsreynslu sinni svo
að seint líður úr minni.
Metsölubækur
Bretland
1. Catherine Cookson:
THE MOTH. (1)
2. John Le Carre:
A PERFECT SPY. (2)
3. Clive Cussler:
CYCLOPS. (4)
4. Robert Ludlum:
THE BOURNE
SUPREMACY. (6)
5. Harvey, Marilyn Diamond:
FIT FOR LIFE. (3)
6. Delia Smith:
ONE IS FUN. (-)
7. Helene Hanff:
84 CHARING CROSS ROAD. (5)
8. Barbara Tayior Bradford:
HOLD THE DREAM. (-)
9. Bryan Forbes:
THE ENDLESS GAME. (-)
10. Dale A. Day:
PLATOON. (-)
(Tölur inrtan sviga tákna röö vlókomandi bök-
or vlkuna á undan. Byggt á The Sunday
Times.)
Bandaríkin:
1. Robert Ludium:
THE BOURNE SUPREMACY.
02. Sue Miller:
THE GOOD MOTHER.
3. Dick Francis:
BREAK IN.
4. Janet Dailey:
THE GREAT ALONE.
05. Gerald A. Browne:
STONE 588.
6. Judith Michael:
PRIVATE AFFAIRS.
7. Dana Fuller Ross:
WISCONSIN!
8. Terry Brooks:
MAGIC KINGDOM FOR
SALE - SOLD!
9. M. Weis, Tracy Hickman:
THE MAGIC OF KRYNN.
10. Helen Hooven Santmyer:
HERBS AND APPLES.
Rit almenns eðlis:
1. JAMES HERRIOT’S
STORIES.
2. Bill Cosby:
FATHERHOOD.
3. Beryl Markham:
WEST WITH THE NIGHT.
4. M. Scott Peck:
THE ROAD LESS
TRAVELED.
DOG
5. Judith Viorst:
NECESSARY LOSSES.
(Byggt á The New York Tlmes Book Review.)
Danmörk
1. Isabel Allende:
ÁNDERNES HUS. (2)
2. Patricia Highsmith:
TOM RIPLEYS TALENT. (1)
3. Umberto Eco:
ROSENS NAVN. (3)
4. Jean M. Auel:
HULEBJÖRNENS KLAN. (5)
5. Jean M. Auel:
HESTENES DAL. (6)
6. Alice Walker:
FARVEN LILLA. (4)
7. Lisa Aither:
ANDRE KVINDER. (7)
8. Jan Carlzon:
RIV PYRAMIDERNE NED. (8)
9. Kirsten Thorup:
BABY. (-)
10. Hanne-Vibeke Holst:
TIL SOMMER. (-)
(Tölur innan sviga tákna röd viðkomandi bók-
ar á listanum vikuna á undan. Byggt á Politik-
en Söndag.)
Umsjón Elías Snæland Jónsson
Frumherjar grísku
heimspekinnar
EARLY GREEK PHILOSOPHY.
Þýðandi og ritstjórí: Jonathan Bames.
Penguin Books, 1987.
Sköpunarskeið grískrar heim-
speki stóð í um eitt þúsund ár.
Gjaman er sagt að grísk heimspeki
hafi hafist árið 585 fyrir Krist, þeg-
ar Þales frá Miletus, sem almennt
er talinn fyrsti gríski heimspeking-
urinn, sagði fyrir um sólmyrkva
og endað árið 529 eftir Krist þegar
Jústiníanus keisari bannaði
kennslu heimspeki hins heiðna
tíma við háskólann í Aþenu.
Þessu árþúsundi er gjaman skipt
í þrjú tímabil. Þeir heimspekingar
sem um er fjallað í þessari bók til-
heyra allir fyrsta tímabilinu.
Meðal þessara írumheija eru Þa-
les, Anaximander, Pyþagoras,
Xenofanes, Heraklitus, Parmeni-
des, Zeno, Empedokles, Anaxagor-
as, Demokritus og fleiri. Þeir eiga
það einnig sameiginlegt að einung-
is er hægt að gera sér grein fyrir
kenningum þeirra við lestur heim-
speki- og sögurita annarra höf-
unda. Þeirra eigin bækur eru allar
týndar. Skoðanir þeirra lifa í brot-
um, tilvitnunum eða gagnrýni
þeirra sem á eftir komu. Hér eru
þessi brot þýdd á ensku og sett í
læsilegt samhengi af ritstjóranum
sem kennir heimspeki í Oxford.
i
t:\sMi isDio
llll Kí íMAN HtSTOKV:
Stjómartíð
Ágústínusar
THE ROMAN HISTORY:
THE REIGN OF AUGUSTUS.
Höfundur: Cassius Dio.
Penguin Books, 1987.
„Romaika" eftir grískættaðan
Rómveija, Cassius Dio, er merk-
asta heimildin um síðustu ár
rómverska lýðveldisins og upp-
hafsskeið keisaradæmisins. Sjálfur
lifði hann á síðari hluta annarrar
aldar og fyrri hluta þeirrar þriðju
og fjallaði því um ýmsa sögulega
atburði sem voru honum tiltölu-
lega nálægir í tíma.
Rómveijasaga Dios var áttatíu
bækur og lýsti þróun mála frá upp-
hafi ríkisins til valdatímabils
Alexanders Severus sem ríkti á
árunum 222-235. En einungis bæk- ■
ur númer 36-60 eru nú til.
Hér eru sjö þessara bóka birtar
í enskri þýðingu, númer 50- 56. Þær
ná yfir tímabilið frá árinu 32 fyrir
Krist til ársins 14 eftir Krist, þ.e.
valdatímabil Ágústínusar keisara.
Við lestur þessarar sögu fer auð-
vitað ekki á milli mála um hvað
Dio telur að sagan snúist: stjóm-
mál og stríð, fræga menn og merka
atburði. Þetta er saga höfðingj-
anna. Ræður sumra þeirra á
örlagatímum em endursagðar í
löngu máli. Stjómmáladeilum og
styrjaldarátökum em gérð ítarleg
skil, þar á meðal að sjálfsögðu
átökum Ágústínusar við fjandvin
sinn, Antoníus, og hina egypsku
Kleópötm.