Dagblaðið Vísir - DV - 30.05.1987, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 30. MAÍ 1987.
15
svo að koma úti á landi þurfti Reyk-
víkinga til að stjórna þeim.
Það er svo ýmislegt annað sem
þarf að læra annað en siglingafræð-
ina. Það þarf að læra að vera um
borð. Það er til dæmis allt annað að
vera með tog aftan í eða með línu
og færi. Og það er allt annað að vera
á stóru skipi sem siglir til útlanda
eða á litlum dalli sem fer bara rétt
út fyrir hafnarkjaftinn. En því miður
eru það oft algerlega ólærðir menn
sem stjórna litlu döllunum, menn
sem ekki kunna einföldustu siglinga-
reglur.
Sannleikurinn er sá að það er svo
lítið gert í því að tryggja öryggi sjó-
manna þó mikið sé gert til þess að
bjarga sjómönnum, það vantar for-
varnarstarfið.“
Um forvarnir
- Er ekki verið að auka forvarnar-
starfið nú í seinni tíð?
„Það hefur verið lögð aukin
áhersla á að reyna að bjarga því sem
bjargað verður, svona eins og á spit-
ulunum. Þar dettur engum í hug að
segja fólki að forðast veikindi en
meðul eru gefin og fólki bjargað á
spítulum ef það er að deyja úr veik-
indunum. Þar er um björgun að ræða
en ekki vörn.
Ég álít að það ætti að gera meira
að því að forðast slysin en að segja
mönnum sífellt að það hljóti að verða
sly_s.“
- I hverju ætti forvarnarstarfið þá
að vera fólgið?
„í fyrsta lagi finnst mér að það
ætti að reyna að hvetja sjómenn til
að skerpa athyglina og vera varkár-
ari. Ég álít til dæmis að það ætti
frekar að segja bílstjórum að fara
hálftímanum fyrr á fætur til þess að
þurfa ekki að aka eins og brjálæðing-
ar til þess að koma ekki of seint til
vinnu. Hér á landi virðast allir vera
á fleygiferð til þess að mæta ekki
meira en tuttugu mínútum of seint.
Þá er bensínið stigið i botn. Um-
ferðarráð ætti því frekar að segja
fólki að fara fyrr á fætur heldur en
að spenna beltin.“
Tækjadýrkunin
- Er þetta eitthvað hliðstætt vanda-
málum sjómanna?
„Það er náttúrlega ekki þessi hasar
á sjónum. En nú er orðið svo mikið
af tækjum um borð í skipunum.
Mennirnir treysta algerlega á tækin
en ekki á sjálfa sig. Athyglisgáfan
hefur minnkað frá því sem var. Ef
þú ferð í búð i dag getur enginn lagt
saman tvær tölur, hvað þá meira. I
gamla daga gátu búðarmenn lagt
saman heilu dálkana í huganum.
Þeir urðu að treysta á sjálfa sig en
í dag treysta menn á vélarnar.
í dag segja sjómenn „hverju spáði
hann?“ en það segir enginn „hvernig
líst þér á hann?“. Munurinn er
kannski ekki svo mikill nema að í
öðru tilvikinu er reynt á athyglis-
gáfuna en í hinu á minnið.“
- En getur aukinn tækjakostur ekki
verið til bóta fyrir sjómenn?
„Jú, jú, ég er ekki í nokkrum vafa
um það. Tækjakosturinn er fyrst og
fremst til hagræðingar. En tækin
mega ekki verða til þess að menn
taþi athyglinni. Þau eiga að vera til
þess að létta undir með mönnum en
þeir mega ekki treysta í blindni á
þau. Hvað gerist svo ef tækin bila?
Þegar ég var til sjós þá vissu vanir
sjómenn eða fundu það á sér þegar
grynnkaði undir bátunum. Sjólagið
varð öðruvísi og það urðu jafnvel
litabreytingar á sjónum. Ég er
smeykur um að sjómenn finni þetta
ekki á sér lengur. Þeir treysta alveg
á tækin og athyglin minnkar. Ef
tækin bila þá getur farið illa.“
Sjómennirnir hafa það betra
- Hverjar eru að þínu áliti stærstu
breytingarnar sem orðið hafa á hög-
um sjómanna þessi fimmtíu ár sem
liðin eru frá stofnun Farmanna- og
fiskimannasambandsins?
„Skipin eru orðin svo miklu stærri.
Það komu stór og góð skip þegar
nýsköpunarstjórnin var mynduð.
Á tímabili var því mun rýmra um
sjómennina um borð í skipunum.
Nýsköpunarskipin voru miklu stærri
og rúmbetri. Sjómönnunum á því að
líða betur um borð í skipunum. Svo
geri ég ráð fyrir að sjómenn hafi það
talsvert betra hvað kaup varðar líka.
En nú erum við bara að fara aftur
í sama farið og við vórum í fyrir alda-
mót. Þessar trillur, sem nú tröllríða
öllu, eru ekkert betri en skekturnar
sem menn voru á í þá daga. Ef nokk-
uð er þá eru þær enn hættulegri
vegna þess hve vélarkrafturinn er
mikill."
Hægt að koma í veg fyrir
kvótann
- Er þessi fjölgun á trillum kvóta-
kerfinu að kenna?
„Já, ég held að við hefðum getað
losnað við kvótakerfið hefðum við
skikkað bátasjómenn til að koma
með netin heim. Og þá hefðum við
fengið betri fisk. Netin hefðu þá aldr-
ei verið látin liggja úti í vondum
veðrum en þá liggur dauður fiskur
kannski dögum saman í netunum.
Bátarnir hefðu haft hæfilegan neta-
fjölda vegna þess að þeir hefðu orðið
að koma með þau heim í land á
morgnana og þá hefðu þeir um leið
fengið alveg hundrað prósent nýjan
fisk.
Ég er viss um að það hefði verið
hægt að borga sjómönnunum meira
fyrir fiskinn vegna þess hve góður
hann væri, það hefði ekki þurft að
henda neinum fiski vegna þess að
hann hefði drepist í netunum. Þann-
ig hefðu færri fiskar drepist en meira
fengist fyrir þá. Þannig hefði ekki
þurft neinn kvóta á bátunum og skip-
unum, nema kannski á togurunum.
Ég er klár á því að útkoma sjómanna
hefði orðið betri með þessum hætti.-
fara út með netin á kvöldin og koma
heim með þau aftur á morgnana um
leið og fiskinn.
Menn eru að kaupa rándýra báta
af vanefnum og setja húsin sín og
allar eignir að veði fyrir þeim. Svo
reyna menn að veiða upp í veðin og
skuldirnar, sjá ekki aðra leið til þess
en að vera með nógu mörg net, jafn-
vel allt að hundrað net. Þeir ná svo
aldrei að draga öll þessi net, þurfa
jafnvel að fara þrjá róðra til þess og
það þýðir aftur að fiskurinn í netun-
um er ónýtur. Ég er á móti því að
við séum að drepa fleiri skepnur en
við getum gert okkur mat úr. Og ég
held að við höfum ekki ráð á því.
Jafnframt vil ég að fiskurinn sé
allur unninn í vaktavinnu. Það á
ekki að koma inn með fiskinn á
föstudagskvöldum og láta hann bíða
fram á mánudag. Það á að gera að
fiskinum og ganga frá honum um
leið og hann kemur í land.“
Vöruvöndunin mikilvæg
- Brennur það kannski mest á okkur
núna að auka gæði fiskafurðanna
okkar?
„Fyrsta atriðið er að gera sitt besta
til að standa vörð um gæði þeirrar
vöru sem við framleiðum og sendum
frá okkur, að ekki sé nú talað um
matvæli. Mér var til dæmis sagt að
þegar þeir voru að flytja fisk frá Ól-
afsvík til Reykjavíkur með bílum
hefðu verið gefin fyrirmæli um að
hafa ekki nema fimmtíu sentímetra
þykkt lag af fiski í bílunum. Það var
náttúrlega ekki farið eftir fyrirmæl-
unum. Fiskinum var troðið í bílana
og var meira en metra þykkt lag í
hverjum bíl. Með þessu skemmdu
þeir ekki bara fiskinn heldur einnig
vegina.
Ég held að það sé betra fyrir okkur
að fá einn fisk sem er í fyrsta flokks
ástandi og fá gott verð fyrir hann
heldur en að fá tíu ónýta fiska."
Hundavaktin
- Hvenær hættirðu á sjónum?
„Ég byrjaði á sjónum árið 1919. var
þá á hundavakt á skútum. Ég fór í
land 1928 og fór þá beina leið til
Englands til að læra kompásasmíði."
Hvers vegna var þetta kallað
hundavakt?
„Ég skrifaði einhvern tíma grein
um þetta og þar taldi ég allar líkur
benda til þess að það væri vegna
þess að menn notuðu Síríus i stað
Pólstjörnunnar til að reikna út stað-
arákvörðun og stefnu. Á norðurslóð-
um er Pólstjarnan svö hátt á lofti
að það er varla hægt að miða breidd
við hana og það þótti mun betra að
miða við Síríus. Það hefur enginn
mótmælt þessari tilgátu minni ennþá
þannig að þar til annað kemur í ljós
tel ég þessa ályktun rétta."
Kompásasmíðin
- Fórstu beint af sjónum til að nema
kompásasmíði?
„Já, ég fór 1928 til Englands til að
læra kompásasmíðina. Þetta eru nú
aðallega kompásaleiðréttingar og
lagfæringar. Ég er eiginlega eins og
úrsmiðirnir. Þeir gera aðallega við
úr og klukkur en smíða þau ekki.
Ég hef þó oft sett nýja kompása sam-
an en fyrst og fremst eru þetta
lagfæringar og leiðréttingar."
- Hvað var þetta langt nám?
„Ég var búinn að læra töluvert í
Stýrimannaskólanum en í Englandi
var ég yfir sumarið."
Kommúnisti
- Þú varst talinn róttækur maður á
sínum tíma, hinn harðasti komm-
únisti. Ertu það ennþá?
„Ég var talinn kommúnisti, já. Ég
var í Sósíalistaflokknum og var
hlynntur Einari Olgeirssyni og
Brynjólfi Bjarnasyni. En ég hef aldr-
ei gengið í Alþýðubandalagið. Núna
er ég lítið að velta pólitík fyrir mér.
Og í sambandi við félagsstörfin þá
lét ég aldrei neinar flokkspólitískar
línur stjórna mér, aldrei nokkurn
tíma.“
- Nú ert þú orðinn 83 ára gamall og
vinnur allan daginn. Það eru reglur
í þjóðfélaginu að fólk hætti að vinna
fyrir sjötugt. Þú ert ekkert að hugsa
um að hætta að vinna?
„Blessaður vertu. Mér finnst það
mesta vitleysa hjá stórum fyrirtækj-
um að láta ekki gömlu karlana vinna
í einhvern tíma á dag. Láta þá mæta
á morgnana og skrifa niður hvenær
fólkið mætir. Þvi það að mæta á
skökkum tíma gerir þjóðfélaginu al-
veg stórkostlegt ógagn. Mennirnir
eru ekki komnir að vinnu fyrr en
hálftíma eða þremur stundarfjórð-
ungum seinna en þeir eiga að gera.
Þetta gerir alla hluti svo miklu dýr-
ari en þeir þurfa að vera. Afköstin
verða minni og starfsfólkið fær þar
af leiðandi lægra kaup. Þetta verður
til þess að konurnar þurfa að fara
út á vinnumarkaðinn líka og ég er
ekki í neinum vafa um að við fáum
engan mann færari, hversu háskóla-
genginn sem hann er, til að ala upp
börn en mæðurnar sjálfar.
Lágmarkskaup í þjóðfélaginu á að
miðast við það að maðurinn geti
unnið fyrir sér, konu og þremur
börnum. Þrjú börn er lágmarkið sem
hver hjón eiga að eiga ef þau á ann-
að borð geta eignast börn. Það eru
jú til hjón sem ekki geta átt börn og
þá er þriðja barnið fyrir það fólk sem
ekki getur eignast börn sjálft. Þarna
á ég hreinlega við viðhald þjóðarinn-
ar. Maðurinn á að geta séð þessari
fimm manna fjölskyldu farborða með
átta tíma vinnu. -ATA
Notfærðu þér sumarfargjöld
SAS innan Norðurlandanna.
Þau eru 75°/. ódýrari en
venjuleg fargjöld.
r
I sumar býður SAS mjög hagstætt verð á ílugferðum
milli Norðurlandanna og einnig innanlands í Dan-
mörku, Noregi og Svíþjóð. Miðinn gildir í einn mánuð
og eina skilyrðið er að viðdvölin sé a.m.k. tvær
nætur. Hér eru nokkur dæmi um ódýru SAS sumar-
fargjöldin:
MILLI LANDA:_______________________________
Kaupmannahöfn — Stokkhólmur .... kr. 3.480,-
Kaupmannahöfn — Osló ............kr. 3.480,-
Kaupmannahöfn — Bergen ..........kr. 4.060,-
Osló — Stokkhólmur ..............kr. 3.510,-
INNANLANDS:________________________________
Stokkhólmur — Gautaborg .........kr. 3.110,-
Osló - Stavanger ................kr. 2.925,-
Kaupmannahöfn — Árósar ..........kr. 2.470,-
Þar sem sætafjöldi er takmarkaður er best að bóka
strax. Nánari upplýsingar færðu á öllum ferðaskrif-
stofum, hjá Flugleiðum og skrifstofu SAS,Laugavegi
3. (Sumarfargjöldin verða í gildi frá 1. júlí til 15.
ágúst nema innanlands í Danmörku þar sem þau gilda
frá 16. júní til 1. ágúst).
* Verð báðar leiðir* miðað við gengi 10. maí 1987.
S4S