Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.1987, Blaðsíða 16

Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.1987, Blaðsíða 16
16 MÁNUDAGUR 26. OKTÓBER 1987. Frjálst.óháÖ dagblaö Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF. Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift, ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022 Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11 Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 600 kr. Verð I lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr. Mútur í Nígeríu Þaö er kunnara en frá þurfi að segja að íslendingar hafa lengi selt skreið til Nígeríu. Á síðustu árum hefur hins vegar orðið mikill samdráttur í sölu skreiðar, eink- um vegna innanlandsástands í Nígeríu, bæði í efnahags- legum og stjórnmálalegum efnum. í kjölfarið á hruni olíuverðsins og versnandi efnahag Nígeríumanna hafa nýir valdhafar tekið við stjómartaumunum og hefur hvorutveggja komið niður á skreiðarviðskiptunum. ís- lenskir útflytjendur hafa hins vegar gert sitt ýtrasta til að halda þessum viðskiptum áfram en með misjöfnum árangri. Nú er fullyrt að ógreiddar skreiðarafurðir nemi allt að átta hundmð milljónum króna og er allt í tvísýnu með uppgjör á þeirri skuld. Það hefur verið opinbert leyndarmál að í tengslum við Nígeríuviðskiptin viðgangist stórfelld mútuþægni þar sem íslendingar og aðrir viðsemjendur Nígeríu- manna borga brúsann. Þessar mútugreiðslur hafa átt sér stað og látnar kyrrar hggja á þeirri forsendu að hér sé um alvanalegan og óhjákvæmilegan viðskiptamáta að ræða í Nígeríu, ef skreiðarframleiðslan getur á annað borð farið fram. íslensk stjórnvöld hafa látið þessi mútuviðskipti af- skiptalaus og sett kíkinn fyrir blinda augað. Viðkvæðið er að það sé mál úflytjenda hvernig þeir koma vöm sinni í verð. Nú hefur það hins vegar gerst að íslenskir útflytjend- ur hafa kært umboðsmann í Nígeríu fyrir að hafa þegið mútur, rúmar átján milljónir króna, og hann er krafinn endurgjalds þar sem múturnar hafi ekki borið árangur og engin sala farið fram. Með þessari kæm er í fyrsta skipti staðfest opinberlega að mútugreiðslur eigi sér stað. Þessir atburðir hljóta að vekja upp ýmsar spurningar og gera það nauðsynlegt að skreiðarframleiðendur geri hreint fyrir sínum dymm. Hversu háar eru þær mútu- greiðslur sem greiddar hafa verið til Nígeríumanna síðastliðinn áratug, svo ekki sé farið lengra aftur í tím- ann? Hveijir tóku við þeim, hvernig vom þær fjármagn- aðar? Em mútugreiðslurnar gagnkvæmar eða með öðmm orðum: Er eitthvað hæft í því að íslendingar hafi sjálfir þegið mútur til að koma viðskiptunum á? Ef Nígeríumenn telja sjálfsagt að þiggja mútur, þykir þeim þá ekki jafn sjálfsagt að þeir sjálfir greiði mútur í staðinn? Ennfremur má spyija hvort mútugreiðslur viðgangist í öðmm viðskiptum. Til dæmis í saltfisksölu til Spánar og Ítalíu? Það orð hefur lengi legið á og nú þurfa fiskút- flytjendur að gera hreint fyrir sínum dymm í þeim efnum. Og enn ein spurniyng: Er það venja að íslenska utanríkisráðuneytið útnefni ræðismenn, eins og herra Ikense í Nígeríu sem gætir hagsmuna íslands með greiðslum undir borðið? Þessum og miklu fleiri spurningum er nauðsynlegt að fá svar við. Úr því skreiðarframleiðendur hafa gert mútugreiðslurnar opinberar með kæm á hendur ræðis- manninum í Nígeríu verða þeir sjálfir að leggja spilin á borðið. Á íslandi er það refsiverður verknaður að bera fé á aðra aðila í hagsmunaskyni. Slíkur viðskipta- máti gengur þvert á siðferðislega og lagalega vitund íslendinga. Skreiðarsala er ekki einkamál útflytjend- anna einna, sér í lagi þegar nú em famar að heyrast raddir úr þeirra hópi um að ríkissjóður taki af þeim höggið og ábyrgðina af fyrirsjáanlegu tapi á skreiðarvið- skiptunum. Málið allt krefst skýringa. Ellert B. Schram „Hagfræðingar í hópi félagshyggjufólks, einkum þeir Ragnar Árnason, lektor i Háskóla íslands, og Birgir nokkur Árnason á Þjóðhagsstofnun, hafa haldið þvi fram, að ástandið á íslandsmiðum mætti hafa til marks um, að hinn frjálsi markaður dygði stundum lítt eða ekki.“ Leiðir frelsi til ofveiði á íslandsmiðum? Hagfræðingar í hópi félags- hyggjufólks, einkum þeir Ragnar Árnason, lektor í Háskóla íslands, og Birgir nokkur Ámason á Þjóð- hagsstofnun, hafa haldið því fram, að ástandið á íslandsmiöum mætti hafa til marks um, að hinn frjálsi markaður dygði stundmn lítt eða ekki. Óheft frelsi útgerðarmanna hefði haft í fór með sér ofveiði á miðunum og offjárfestingu í sjávar- útvegi miðað við aðra atvinnuvegi. Sjómenn hefðu þyrpst á miðin, þar sem aðgangur að þeim hefði til skamms tíma verið fijáls, og spillt þar hver fyrir öðrum. Hér væri um það að ræða, sem hagfræðingar kalla „markaðsbrest“ (e. market failure), þar sem fullt frelsi leiddi til óhagkvæmrar niðurstöðu. Allir veiðimennimir hámörkuöu hag sinn, en afleiðingin yrði að lokum öllum í óhag. Víðtæk afskipti ríkis- ins af fiskveiðunum við landið væru auðsjáanlega nauðsynleg. Of margir togarar aö eltast viðoffáa fiska Það er rétt, að ýmsir fiskistofnar viö ísland hafa verið ofnýttir. Of margir togarar hafa verið að eltast við of fáa fiska. En að mörgu er að gæta. Fyrst þurfum við að gera okkur grein fyrir, að ofnýting er hagfræðilegt hugtak, ekki líffræði- legt. Sumir halda, að veiöa megi fisk, þangað til komið sé að líffræði- legum endumýjunarmörkum stofnsins. Líffræðingar geti einir sagt okkur, að hvaða marki við eig- um að veiða fisk. Þetta er þó mikili misskilningur. Það, sem við hljót- um að reyna að hámarka með veiðum okkar, er ekki tala fiskanna í sjónum, heldur tala auranna í buddunni. Þar sem við veiðum fisk í fjáröfl- unarskyni, höldum við veiðúnum áfram, þangað til kemur að því marki, að einhver önnur fjáröflun- arleið er orðin hagkvæmari, tU dæmis þjónusta við ferðamenn eða álframleiðsla. Hugtakið ofnýting skírskotar tU þess, þegar of miklu er kostað til að draga afla að landi miðaö við það, tU hvers annars hefði mátt nota þetta fjármagn. Ef togarar eru til dæmis tvisvar sinn- um fleiri en nauðsynlegt er tíl að veiða þann afla, sem hagkvæmt er að veiða (eins og giskað er á hér á landi), þá er augljóslega um gífur- lega sóun að ræða. Það fjármagn, Eymd félagshyggjunnar T^aUaiinn Dr. Hannes Hólmsteinn Gissurarson stjórnmálafræðingur sem bundið er í óþörfum togurum, hefði þá mátt nota tíl annars, svo sem tU raforkuvera, álvera, sam- göngubóta eða skólahúsnæðis. Eignarréttur á fiskistofnum En síðan þurfum við að skýra pfnýtingu ýmissa fiskistofna við ísland. Ástæðan er ofureinfold, held ég. Aðgangur að fiskimiðun- um hefur verið ókeypis. Þessi auðlind hefur ekki verið verðlögð, þótt takmörkuð sé. Og hún hefur ekki verið verðlögð, vegna þess að enginn hefur haft á henni viður- kennt eignarhald og því ekki getað sett neitt verð upp fyrir hana. Á frjálsum markaði myndast hins vegar verð á gæðum í viðskiptum þeirra, sem gæðin eiga, og slíkt verð flytur ómissandi upplýsingar á miUi manna um, hversu mikið þeir eigi að fjárfesta og framleiöa, hvemig og hvenær. Þar sem enginn eignarréttur hef- ur verið á fiskistofnunum, svo að ekki hefur myndast neitt verð á þeim, höfum við íslendingar ekki fengið nauðsynlegar upplýsingar um, að hvaða marki við ættum að veiða og hvenær komið væri að því að snúa sér að öðrum fjáröflunar- leiðum. Afleiðingin hefur orðiö geipileg oftjárfesting og sóun. Vant- að hefur raunverulegan fijálsan markað, þar sem verð gæti mynd- ast í viðskiptum. Uthlutun varanlegra og seljanlegra kvóta Það, sem allir eiga, hirðir enginn um, eins og ofbeit á almenningum upp til sveita sýnir. Til þess að tryggja skynsamlega nýtingu fiski- stofnanna þurfum við aö viður- kenna einhvers konar eignarrétt á þeim. Einfaldast er að nálgast það markmið með því að úthluta var- anlegum og seljanlegum kvótum, eins og dr. Rögnvaldur Hannesson, prófessor í fiskihagfræði í Björg- vin, hefur lagt til. Ef það væri gert, þá myndu veiðiréttindi smám sam- an safnast á hendur þeirra, sem veiöa með lægri tilkostnaði en aðr- ir: aflaklæmar myndu smám saman kaupa út fiskifælumar og óhagkvæmri útgerð yrði hætt. Smám saman hlyti eðlilegt verð að myndast á fiskistofnunum, þannig að ekki rynni meira fjármagn þangað en hagkvæmt væri að festa þar. Þessi lausn getur strandað á þvi, að menn komi sér ekki saman um, hverjir eigi að hljóta kvótana eða veiöiréttindin. Ég tel varla áhorfs- mál, að veiðimennimir eigi að hafa veiðiréttindin. Margir era þó því miður haldnir þeirri meinloku, að þeir hljóti sjálfir að tapa einhveiju, ef veiðimennimir fái að græða. En hið raunverulega val er á milli tveggja kosta: að veiðmennimir hljóti eignarrétt á fiskistofnunum og fái að græða eða að allir (og það merkir: enginn) fái eignarrétt á þessum gæðum og enginn fái því að græða. Sá gróði, sem hugsanlega getur orðið af fiskveiðum, rýkur út í veður og vind, ef eignarréttur er ekki viðurkenndur á fiskistofn- unum. Með úthlutun varanlegra og seljanlegra kvóta væri ekki ver- ið að taka neitt frá neinum, heldur aðeins verið að koma í veg fyrir þá sóun, sem ég lýsti hér að framan og stafar af því, að raunverulegur frjáls markaður hefur ekki fengið að starfa í sjávarútvegi. Ríkisbrestur, ekki markaðsbrestur Félagshyggjumenn eins og þeir Árnasynir hafa kveðið hinar verstu öfugmælavísur um íslensk- an sjávarútveg. Þar hefur frjáls markaður ekki bmgðist, því að hann hefur ekki verið reyndur. Það er ríkið, sem hefur vanrækt að skil- greina þar eignarréttindi, þótt hlutverk þess ætti einmitt að vera að selja atvinnulífinu eðlilegar leikreglur. Og ríkið hefur meira að segja beinlínis hvatt til offjárfest- ingar í sjávarútvegi með niður- greiddu lánsfiármagni og öðrum ráðum. Ef einhver hefur bmgðist, þá er það ríkið. Hannes H. Gissurarson „Til þess aö tryggja skynsamlega nýt- ingu fiskistofnanna umhverfis landið þurfum við að viðurkenna einhvers konar eignarrétt á þeim.“

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.