Dagblaðið Vísir - DV - 06.11.1987, Qupperneq 16

16
FÖSTUDAGUR 6. NÓVEMBER 1987.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JONAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÚLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð í lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Fisk veiðik vó tin n
Umræður um fiskveiðistefnu íslendinga og þá sér-
staklega um kvótaskiptinguna hafa risið hátt að
undanfómu. Nú hefur sjávarútsvegsráðherra lagt fram
frumvarp á alþingi, landssamband íslenskra útvegs-
manna heldur ársfund sinn þessa dagana og framundan
er fiskveiðiþing. Á samkomum ýmissa annarra hags-
munasamtaka hefur fiskveiðistefnan og verið ofarlega
á baugi og fjölmiðlar hafa beint kastljósi sínu að kvóta-
deilunni. Margar mjög athyglisverðar kenningar hafa
verið settar fram um fyrirkomulag veiðanna og má þar
nefna málflutning Þorkels Helgasonar, Þrastar Ólafs-
sonar og nú síðast ræðu Kristjáns Ragnarssonar á LÍÚ
þinginu. Hugmyndir um auðlindaskatt hafa aftur skotið
upp kollinum og reyndar kennir margra grasa sem
ganga þvert á allar stjórnmálastefnur sitt á hvað.
Allar þessar umræður eru skiljanlegar. íslendingar
byggja afkomu sína á fiskveiðum og hér eru mikhr hags-
munir í húfi. Sjávaraflinn er og verður takmarkaður.
Úthlutun verðmæta af þessu tagi hlýtur því alltaf að
orka tvímælis meðan takmörk þarf að setja á sókn lands-
manna í fiskistofnana.
Auðvitað væri æskilegast að íslendingar geti sótt sjó-
inn og stundað veiði hver sem betur getur. Það er hins
vegar löngu ljóst og óumdeilt að stjórnun á fiskveiðum
og aflamörk verður að viðhafa. Einhvers konar kvóta
eða kvaðir. Hér í blaðinu hefur verið mælt með fijálsu
uppboði á veiðikvótum, sem er að því leyti samræman-
legt nýjustu hugmyndum um að fleiri eigi tilkall til
veiðikvóta en útgerðin ein. Fiskvinnslan eigi þar einnig
sinn rétt. Ef kvótar eru boðnir út geta fiskvinnslufyrir-
tækin tekið þátt í þeim útboðum, annaðhvort ein sér
eða með þeirri útgerð sem þau hafa samflot með.
Það er rétt, sem sagt er, að sjávaraflinn er auðlind
þjóðarinnar allrar en ekki tiltekinna hagsmunasamtaka
eða einstaklinga. Hins vegar verður ekki htið framhjá
þeirri staðreynd að eldurinn brennur heitast á útvegs-
mönnum og sjómönnum enda kemur sjávarafh að litlum
notum ef enginn sækir sjóinn. Það er því eðlilegt að
hlustað sé á sjónarmið þeirra og bæði rétt og skylt að
taka tilht til þess. Það vegur þungt í þeirri umræðu, sem
nú fer fram, að í hópi útvegsmanna virðist algjör sam-
staða um kvótaskiptinguna og þá fiskveiðistefnu sem
nú er ríkjandi. Hvernig sem frumvarpi sjávarútvegsráð-
herra reiðir af á alþingi þá er það óskynsamlegt og
ótímabært að gera róttækar breytingar á núverandi
fyrirkomulagi sem ganga þvert á yfirlýsta afstöðu út-
gerðarinnar. Hvort heldur menn vilja snúa aftur til
skrapdaganna, leggja niður kvótann, taka upp frjáls
uppboð eða auðhndaskatt þá krefjast shkar kúvending-
ar aðlögunar, sem tekur sinn tíma.
Engu að síður er umræðan öh afar gagnleg að því
leyti að hún hrærir upp í mönnum, kallar á stöðuga
endurskoðun og minnir á að fiskveiðimál þurfa að vera
í þróun með hhðsjón af öðrum félagslegum og atvinnu-
legum þáttum þjóðfélagsins.
Hringinn í kringum landið hafa íslendingar byggt
afkomu sína á fiskveiðum og fiskvinnslu svo lengi sem
elstu menn muna. Vel má vera að sú atvinnuhefð sé að
breytast með búferlaflutningum og breyttu hfsmunstri.
Við sjáum þess merki í landbúnaði, skipaflótta af Suður-
nesjum og gámaútflutningi fisks á nýja markaði. Allt
shkt verður að hafa 1 huga ef og þegar fiskveiðistefnan
er tekin til endurskoðunar. Við skulum ekki flana að
neinu- Ehert B. Schram
Jörðin okkar - efstu lög ósonlagsins, sem verja jörðina gegn hættulegustu sólargeislum, þynnast nú verulega
Kemur ósonlag-
Ið okkur vlð?
Osonlagið, sem hjúpar jörðina og
ver okkur fyrir hinum hættulegu
útfjólubláu geislum sólar, er að
eyðast. Á ósonlagið eru komin göt,
hið stærsta yfir suðurskautinu og
ér það að flatarmáli á stærð við
Bandaríki Norður-Ameríku, skv.
mæhngu bandarísks gervihnattar
sem fylgst hefur með þessari þró-
un. Svipuð áhrif hafa nú mælst á
norðurhveU og hefur minna gat á
ósonlaginu mælst yfir Svalbarða,
skv. upplýsingum frá Geimferða-
Kjallaiirm
Ásta R. Jóhannesdóttir
Afleiðingamar eru sem sagt bæði
þurrkar og flóð. En hver er orsökin
fyrir þessum breytingum? Vísinda-
menn eru ekki á eitt sáttir um þaö
en flestir telja efnamengun valda
mestu um þetta.
Margs konar efni
Efni þau, sem hér um ræðir, eru
svoköUuð klórflúorkolefni. Eftir að
skaðsemi þessara loftegunda varð
ljós hefur verið reynt að takmarka
notkun þeirra og víða er búiö að
banna notkun þeirra 1 úðabrúsum,
enda nóg til af skaðlausum loftteg-
undum í þeirra stað. Samkvæmt
upplýsingum frá VinnueftirUti rík-
isins eru efni þau sem hér um ræðir
notuð hér á landi í ísskápum, kæU-
búnaði ýmiss konar, auk þess í aUs
konar úðabrúsum, aUt frá hárlakki
tU asmalyfja. Þessi mál heyra hér
á landi undir eiturefnanefnd og
samkvæmt upplýsingum frá nefnd-
inni hefur notkun klórflúorkolefna
m.a. í úðabrúsum nokkrum sinn-
um verið til umræðu í nefndinni á
undanfomum árum. Hún hefur
tekið þá stefnu að bíða átekta, sjá
hve miklu nágrannar okkar í austri
og vestri, Svíum og Bandaríkja-
mönnum, verður ágengt í þessu.
Mesta andstaðan gegn banni á
framleiðslu þessara efna kemur frá
stórfyrirtækjum sem framleiða
„Svipuð áhrif hafa nú mælst á norður-
hveli og hefur minna gat á ósonlaginu
mælst yfir Svalbarða, skv. uppl. frá
Geimferðastofnun Bandaríkjanna,
NASA.“
stofnun Bandaríkjanna, NASA.
Þynningar virðist einnig gæta víð-
ar í efstu lögum ósonlagsins.
Breytingar framundan
Vísindamenn hafa spáð því að um
næstu aldamót tnuni efstu lög
ósonlagsins, sem verja jörðina fyrir
hættulegustu geislum sólar, hafa
þynnst um 30-40%.
Þessi þynning veldur aukinni
geislun sem hefur í fór með sér
aukningu húðkrabbatilfella og
drepur svifið og minni skeldýr í
haflnu sem eru reyndar undirstaða
lífsins í sjónum. Loftmengun eykst
og verðurfar breytist. Hiti mun
hækka með tilheyrandi afleiðing-
um. ísmassinn á skautunum
minnkar og yfirborð sjávar mun á
næstu 50 árum hækka um 1-1 'A
metra. Gróðursælustu svæði jarð-
ar munu breytast í eyðimörk.
þau. Efnin eru ódýr í framleiðslu
og notuð víða í iðnaði, í frauðplast,
einangnmarplast, svo og aðrar iðn-
aðarvörur, en skaðlausu efnin, sem
í staðinn koma, eru yflrleitt dýrari
í framleiðslu.
Nú í haust var gerður í Montreal
í Kanada alþjóðlegur samningur til
að stemma stigu við notkun
klórflúorkolefna. Samkomulagið
undirrituðu fulltrúar 24 ríKja, þar
á meðal Bandaríkjanna og þorri
aðildarþjóða Evrópubandalagsins.
Samkvæmt því á að minnka notk-
un klórflúorkolefna um 50% á
næstu 10 ánun.
Það eru margir sem telja þennan
samning allsendis ófullnægjandi.
Við íslendingar erum ekki aðilar
að þessum samningi og höfum ekk-
ert lagt af mörkum til að stemma
stigu við þessari ógnun við líf á
jörðinni.
Ognvekjandi lýsing
Til að menn geri sér það betur
ljóst hvaða afleiðingar eyðing óson-
lagsins getur haft er hér lýsing úr
bandaríska vikuritinu Newsweek
sem kom út í vor og fjallaði um
þetta efni:
„Það er árið 2037 eftir
Krist. Flóðaviðvaranir hafa
veriö sendar út í París og
Fíladelfíu. Götur New York
borgar eru einn metra undir
vatni, flestir íbúamir erú
flúnir. Farsóttir, svo sem
húðsjúkdómurinn herpes,
lifrarbólga og augnsjúk-
dómar, sem leiða til blindu,
geisa í Brasilíu, á Indlandi
og í Miðjarðarhafslöndun-
um. Tíunda árið í röð hefur
húðkrabbamein aukist gíf-
urlega og er nú um hálfur
milljarður tilfella í heimin-
um. Langvarandi þurrkar
hafa einn einu sinni eyðilagt
nær alla hveitiuppskeruna í
Bandaríkjunum og á Krím-
skaga. Sjómenn segja að
skeldýr og rækja séu alveg
horfin úr heimshöfunum.
íbúar Reykjavíkur stunda
sólböð í nóvember. Ferða-
mannaiðnaðurinn blómstr-
ar á suðurskautinu. Síbería
er orðin hveitiforðabúr
heimsins.
Er þetta hrakspá eða vís-
indaskáldsaga? Ef til vill. En
svona gæti heimurinn verið
eftir 50 ár ef ekki verður
gripið til róttækra aðgerða
fljótt í umhverfisvemd al-
heimsins.“
Á að bíða?
í vor lagði ég ásamt 6 öðmm þing-
mönnum fram tillögu til þingsá-
lyktunar um að íslendingar
bönnuðu innflutning og notkun
þeirra efna sem vísindamenn telja
að valdi eyðingu ósonlagsins og að
við komum til Uðs við þær þjóðir
sem þegar taka þátt í baráttunni
gegn þessari efnamengun á al-
þjóðavettvangi.
Þessi tillaga fékkst ekki afgreidd
á síðasta þingi. En er ekki kominn
tími til að við íslendingar tökum
höndum saman við þær þjóðir sem
stemma vflja stigu við notkun
klórflúorkolefna í baráttunni fyrir
áframhaldandi lífi hér á jörðinni?
Þó svo að vísindamenn hafi ekki
óyggjandi sannanir fyrir því að
notkun klórflúorkolefna eigi meg-
insök á eyðingu ósonlagsins þá er
það víst að verði beðið eftir óyggj-
andi sönnunum gæti það verið
orðið of seint að gera eitthvað í
máhnu.
Ásta R. Jóhannesdóttir