Dagblaðið Vísir - DV - 24.11.1987, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 24. NÓVEMBER 1987.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖR-ÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð í lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Dómstóla-doðinn
Hæstiréttur er oröinn skotspónn sérstakrar ádeilu-
bókar eftir þekktan lögmann, auk fyrri gagnrýnisgreina
í tímaritum lögfræðinga og laganema. Ennfremur hafa
fimm saksóknarar sent dómsmálaráðherra bréf og
kvartað yfir ruglingslegum hæstaréttardómum.
Hæstiréttur er ekki eini skotspónninn í réttarkerfi
íslands. Um þessar mundir er rekið mál gegn því fyrir
mannréttindadómstóli Evrópuráðsins í Strasbourg.
Ennfremur ríkir vaxandi óánægja með stjórnleysi og
seinagang hjá Borgardómi og Sakadómi í Reykjavík.
Samanlagt segir allt þetta þá sögu, að taka megi til
hendinni í réttarkerfmu. Sumpart þarf að setja lög, til
dæmis um aðskilnað stjórnsýslu og dómsvalds. Einnig
verða dómstólar að bæta starf sitt innan ramma núgild-
andi laga, einkum með því að vinna meira og hraðar.
Borgardómur og Sakadómur bera stundum sviþ
bandalags smákonungsríkja. Sumir dómarar virðast
ekki nenna að vinna neitt að ráði og komast upp með
að liggja á einstökum málum langt umfram hefðbundinn
tíma. Yfirmenn þeirra þykjast engu ráða um þetta.
Ef allir dómarar ynnu verk sín af samvizkusemi og
hóflegum dugnaði og væru skemur í kaffi, má fullyrða,
að enginn umtalsverður málahali væri stíflaður hjá
dómstólum landsins. Gera þarf yfirmönnum dómstóla
kleift að aga doðnu dómarana eða losa sig við þá.
Það er líka doði, en ekki fyrirlitning á mannréttind-
um, sem veldur því, að ísland er dregið fyrir dómstól
Evrópu. Dómsmálaráðuneytið hefur einfaldlega ekki
nennt að hafa frumkvæði að lagafrumvörpum um auk-
inn skilnað framkvæmda- og dómsvalds í landinu.
Hinar skammarlegu fréttir frá Strasbourg hafa knúið
ráðuneytið til bragarbótar. Gera má ráð fyrir, að á þessu
þingi verði sett lög, sem samræmi íslenzka kerfið vest-
rænum mannréttindahefðum. Hinn nýi ráðherra hefur
lagt áherzlu á, að þessi merki árangur náist.
Hugsanlegt er, að doðinn, sem hér hefur verið nefnd-
ur, setji einnig svip á Hæstarétt. Hinn fátæklegi rök-
stuðningur réttarins fyrir dómum sínum getur
hreinlega stafað af, að dómararnir nenni ekki eða telji
sig ekki hafa tíma til að fara ofan í svokölluð smáatriði.
Forseti Hæstaréttar er ekki sannfærandi, þegar hann
heldur fram, að ekki þurfi að fjalla um allar hliðar
málsins, ef dómstóllinn telur, að ein málsástæða nægi
til að komast að niðurstöðu. í löndum eins og Bandaríkj-
unum og Noregi eru ítarleg rök tahn nauðsynleg.
. Enn síður er traustvekjandi, er forseti Hæstaréttar
segir dæmin um óhóflega hohustu dómstólsins við ríkis-
valdið vera of ný til að vera marktæk um 67 ára sögu
hans. Vandinn er ekki sagnfræðilegur, heldur lifandi
vandi, sem brennur á þjóðfélaginu þessa dagana.
Hitt má svo segja Hæstarétti til málsbóta, að hann
hefur á síðari árum ekki haft eins mikla tilhneigingu
til að draga taum ríkisvaldsins og hann hafði fyrr á
árum. Á þetta hafa bent sumir þeir, sem hafa fjallað
um ádeiluna á Hæstarétt og viðbrögð forseta réttarins.
Umræðan í þjóðfélaginu á öndverðum þessum vetri
um vandamál í réttarkerfinu hefur verið nytsamleg og
mun áreiðanlega leiða til endurbóta í mörgum eða jafn-
vel flestum þáttum þess. Það sýnir, að þjóðin hefur
burði til að koma lýðræði sínu í sómasamlegt horf.
Annmarkarnir eru fæstir kerfisbundnir, heldur stafa
fyrst og fremst af doðanum, sem löngum hefur einkennt
dómsmáhn í landinu, dómstólana og einstaka dómara.
Jónas Kristjánsson
Mikilvægar tilraunir eru framkvæmdar fyrir landbúnað á Rannsóknarstofu landbúnaðarins.
Er meirihluti þings og
þjóðar að tapa áttum?
Er meirihluti þingmanna og
þorri þjóðarinnar að tapa áttum
eða hefur hvorki þing né þjóð áttað
sig á þeirri stefnubreytingu sem
felst í fjárlagafrumvarpinu og sem
fjármálaráðherra áréttaði í fjár-
lagaræðu sinni er hann flutti 4.
nóv. sl.? Stefnan var skýr frá hendi
fjármálaráðherra. Enginn hefði átt
að misskilja orð hans. Það sem ég
á fyrst og fremst við er þetta:
1. Setja á söluskatt á allar vörur
um næstu áramót sem breytt
veröur í virðisaukaskatt í árs-
byrjun 1989, þar með taldar allar
matvörur.
2. Skatturþessiverður21eöa22%.
3. Fella á niður allan toll af inn-
fluttum matvælum.
4. Lækka á tolla af ýmsum öðrum
innfluttum vörum úr 80% í 30%.
Áður hefur komiö fram hjá fjár-
málaráðherra og ýmsum öðrum
frjálshyggjupostulum að stefnan
verði sú að fella niöur allar niður-
greiðslur á búvörum. Fjármálaráð-
herra sagði að til að mæta þeirri
hækkun, sem söluskattinum nem-
ur á búvörum, yrðu hækkaðar
barnabætur, persónuafsláttur og
tryggingabætur. Hins vegar verður
persónuafsláttur ekki kjarabót fyr-
ir þá sem hafa það lágar tekjur að
þeir borga engan tekjuskatt.
Það liggur því fyrir að ríkis-
stjórnin ætlar að kippa grundvell-
inum undan innlendri matvæla-
framleiðslu og matvælaiðnaði með
því að afnema tolla af innfluttum
matvælum og stórhækka verð á
okkar eigin matvælaframleiðslu
með 21-22% söluskatti.
Fjármálaráðherra hefur einnig
boðað að stefna beri aö því að af-
nema allar niðurgreiðslur og það
talar sá sem ræður í þessari ríkis-
stjórn, eins og fram hefur komið.
Ef neyslan yrði svipuð á búvörum
og hún var á síðasta ári yrði heild-
arsalan um 13 milljarðar og því
22% söluskattur 2.860 milljónir.
Framkvæmd brugðist
Hins vegar er það með öllu óraun-
hæft að gera ráð fyrir svipaðri
magnsölu ef slíkar hækkanir yrðu.
Við höfum nokkra reynslu af því
hvað verð hefur mikil áhrif á neyslu
búvara, og sú reynsla spáir ekki
góðu í því efni. Rökin fyrir þessari
aðgerð eru talin vera þau að þetta
sé eina leiðin til að hindra undan-
skot, að skila í ríkissjóð innheimt-
um söluskatti. Þetta er að vísu
niðurstaða tveggja nefnda sem sagt
er að hafi fengið það verkefni að
kanna þessi mál og koma fram með
tillögur til úrbóta. Frá því hefur
verið sagt að þessar nefndir hafi
komist að þeirri niðurstöðu að ýms-
ir aðilar skili ekki söluskatti og hafa
verið nefndar mjög háar tölur í því
sambandi. Meira að segja hafði for-
KjaUarinn
Stefán Valgeirsson
alþingismaður fyrir Samtök um
jafnrétti og féiagshyggju
sætisráðherra þær á hraðbergi á
meðan hann var fjármálaráðherra.
Sé það rétt að umræddar nefndir
hafi komist að því að vissir aðilar
skili ekki innheimtum söluskatti
og þeim hafi tekist að reikna það
út með nokkurri vissu hve háar
upphæðir er hér um aö ræða þá
hljóta stjórnvöld að vita hvaða aöil-
ar þetta eru og þá ætti aö vera
auðvelt að innheimta þessar upp-
hæðir.
Séu þetta hins vegar ágiskunar-
tölur og hinir seku ófundnir er
niðurstaða nefndarinnar ekki
marktæk. Ég geri þó ráð fyrir að
um veruleg undanskot sé að ræða
á skilum á söluskatti, ekki síður
en á öðrum sköttum. Það er a.m.k.
álit almennings í þessu landi að það
sé ekki söluskattskerfið, hvorki lög
né reglur um það efni, sem sé
ábótavant heldur sé það fram-
kvæmdin sem hafi þar brugðist
eins og í mörgu öðru.
Verri vandamál
Það liggur ljóst fyrir að ekkert
skattakerfl hefur enn verið upp
fundið sem er það fullkomið aö
ekki séu möguleikar á undanskoti
ef kunnáttumenn á því sviði leggja
sig eftir því. Og eitt er víst að það
er engin oftrú á virðisaukaskattin-
um í þeim löndum sem af honum
hafa mesta reynslu sem sést best á
því að nú fer fram umræða í þessum
löndum um að hverfa frá honum
aftur. Virðisaukaskattur leysir ekki
þann vanda sem sagt er að hann
muni leysa. Hins vegar munu af
honumn leiða meiri og verri vanda-
mál í okkar þjóðfélagi en flestir
virðast gera sér grein fyrir.
Ef þær breytingar ná fram að
ganga, sem fjármálaráðherra hefur
boðað, mun hrikta víða í þessu
þjóðfélagi. Tollar af innfluttum
matvælum verða felldir niður.
Söluskattur á þeim vörum lækkar
enn fremur um 3^%. Söluskattur
verður settur á allar innfluttar bú-
vörur 21-22%. Stjórnvöld hafa
boðað að niðurgreiðsla á áburðar-
verði verði nú afnumin og þess
vegna muni áburðarverð hækka
um 46%, en við það mundi verð t.d.
á mjólk hækka a.m.k. um 4% og
dilkakjöti um 5%. Framkvæmdir
úti um land eru skornar niður til
að minnka þensluna á suðvestur-
horninu. Tilraunir og leiðbeining-
arþjónusta fyrir landbúnaðinn er
stórlega skert, og þó sérstaklega í
héruðunum sjálfum.
Hvað gera bændur nú?
Áf þessari stefnu ríkisstjómar-
innar leiðir að það verður neyslu-
breyting í þjóðfélaginu. í ört
vaxandi mæli fer þjóðin að neyta
innfluttra matvæla, matvæla sem
tákmarkað eftirlit mun vera með
og gætu þess vegna verið skaðleg
heflsu manna. En neysla á innlend-
um búvörum mun að sama skapi
minnka og af því leiði að margar
byggðir fara í eyði ef þessi stefna
nær fram að ganga.
Er þetta sú byggðastefna sem
Framsókanrflokkurinn hefur til-
einkað sér við góðar undirtektir
þjóðarinnar samkvæmt síöustu
skoðanakönnunum DV? Er þetta
sú stefna sem Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur boðað að undanförnu eða
sjá þeir menn, sem nú ráöa í okkar
þjóðfélagi, ekki út fyrir þéttbýlið
við Faxaflóa? Er ekki kominn tími
til að landsbyggðarfólk bijóti þessi
mál til mergjar og láti í sér heyra
og snúist til varnar?
Fyrir 22 árum átti að setja inn-
vigtunargjald á mjólk. Þá voru
kosnar 5 manna nefndir í öllum
sýslum landsins. Þessar nefndir
fóru til Reykjavíkur og neyddu við-
reisnarstjórnina til að hætta við að
setja á innvigtunargjaldið. Þá stóðu
bændur saman, fylktu liði og höfðu
sitt fram. Hvað gera þeir nú?
Stefán Valgeirsson
Ef þær breytingar ná fram að ganga,
sem fjármálaráðherra hefur boðað,
mun hrikta víða 1 þessu þjóðfélagi.“