Dagblaðið Vísir - DV - 24.11.1987, Blaðsíða 22

22
ÞRIÐJUDAGUR 24. NÓVEMBER 1987.
Menning
Það er aldrei neitt skýrt
í mannlegum samskiptum
Rætt við ÁHrúnu Gunnlaugsdóttur rithöfund
Hringsól, önnur skáldsaga Álf-
rúnar Gunnlaugsdóttur, byggist á
hugrenningum Boggu, sem kemur
ung frá fátækri fjölskyldu í sjávar-
þorpi úti á landi og er tekin í fóstur
af efnuðum hjónum í Reykjavík.
Sögusvið bókarinnar er Reykjavík
frá því á millistríðsárunum og fram
á okkar daga, við fylgjumst með
Boggu og því fólki sem hún um-
gengst og fáum að vita hver verður
æfi hennar og örlög. Þráður frá-
sagnarinnar er spunninn úr
minningum Boggu, minningabrot-
um sem raöast saman og mynda
að lokum eina heild svo að úr verö-
ur lifandi mynd af Boggu og því
umhverfi sem hún lifir og hrærist í.
- Álfrún, þessar skýru myndir sem
þú dregur upp af fólki og af stöðum
eins og til dæmis húsinu við Tjörn-
ina, eru einhverjar fyrirmyndir að
þeim?
Nei, það eru engar raunverulegar
fyrirmyndir, hvorki að húsinu né
persónunum, ég bara byggði þarna
hús og ákvað nokkurn veginn hvar
það ætti að standa og eins er með
persónurnar, þær eru held ég mín
hugarsmíð þó svo að þær hafi
smám saman öðlast eigið líf og far-
ið að ráöa sér sjálfar. Ég get vel
fallist á þá hugmynd að verk í heild
sé maður sjálfur en persónurnar
koma til manns og taka síðan, eins
og svo oft er sagt, sína eigin stefnu.
Og þegar líður á verkið þá fara
drættimir að skýrast. Það mætti
kannski segja að ég hafi skapað
verkið út frá persónunum.
- Ræður Bogga einhveiju um sína
æfi? Nú virðist mér stundum eins
og hún lóti ráðskast með sig, eins
og aðrar persónur bókarinnar hafi
hana á valdi sínu.
Hún er eins og fólk er oft, við
höfum öll okkar takmarkanir og
getum kannski ekki náð fram öllu
því sem við viljum þó aö við gerum
tilraun til þess. Mér finnst Bogga
vera nokkuð ákveöin, einkum þeg-
ar hún eldist, sér þá hlutina mun
ákveðnari augum en búast mætti
við af því sem gerist. En hún er oft
haldin angist og kvíða sem getur
gripið fólk og lamað, kemur í veg
fyrir aö það komi í framkvæmd því
sem það vildi helst. Það mætti
kannski láta sér detta í hug að hún
væri dálítið önnur en hún heldur
að hún sé en annars er erfitt að
tala um hana sem persónu, skáld-
sögupersónur lútá nú einu sinni
öðrum lögum en lifandi fólk. En
mér finnst hún gera eins og við
gerum oft, reynum að öðlast frelsi
og stundum tekst það en stundum
ekki, það fer eftir aðstæðum og
styrk hvers og eins og það eru ekki
allir sem hafa styrkinn til að halda
áfram að berjast. En ég held að hún
sjái skýrt í lokin og sætti sig við
það sem hðið er, ekki sér hún eftir
neinu eða harmar neitt, spyr sig
ekki hvað hefði getað orðið - þetta
var bara það sem gerðist. Eiginlega
finnst mér að hún hafi yfir sér vissa
reisn, vitaskuld er þetta ekki nein
baráttukona í nútímaskilningi
orðsins en hún er kona sem tekst
á við líf sitt þrátt fyrir allt.
- Mætti ekki búast við að mann-
eskja, sem reynir margt eins og
Bogga, taki skýrari afstöðu til þess
sem gerist í kringum hana? Fái
ákveðnari skoðun á málunum, til
dæmis í pólitíkinni?
Eins og svo margir, kannski, þá
hugsar hún ekki um þessa hluti,
ímyndar sér að hún hafi ekki tök
á að skilja þá. Hins vegar er hún
að ýmsu leyti sjálfstæð og gerir
sjaldnast beinlínis það sem er ætl-
ast til af henni. Hún leitar frá því
og finnst kannski þess vegna að það
sé margt sem er fyrir aðra en ekki
fyrir hana sjálfa. En samt finnst
henni auðvitað að sumt sé rétt og
annað rangt. Hún sér ýmsa þætti
Bókmenntaviðtalið
Lilja Gunnarsdóttir
sem henni finnst að mættu fara
betur en það er samband hennar
við aöra, nálægðin eða löngun eftir
nálægð við aðra sem skiptir hana
mestu máli. Það mætti kannski
segja að hún sé ekki áhrifagjöm,
hún lætur ekki draga sig út í það
sem hún ekki vill, hún vill kanna
málið fyrst, þó að sú afstaða hennar
sé ef til vill blekking.
- En samband Boggu og Daníels?
Er hún á einhvern hátt fórnarlamb
eða er hægt að kalla hann hennar
örlagavald? Elskar hún hann eða
er honum þröngvað upp á hana?
Er til nokkurt algilt svar við því
hvað ást er? Er þessi tilfmning, sem
er kölluð ást, alltaf hrein og ómeng-
uð, býr ekki líka að baki leit að
öryggi, löngun til að tilheyra ein-
hverjum, eiga sér samastað og
tilheyra íjölskyldu? Það væri nátt-
úrlega best að ástin væri hrein og
ómenguð en spurningin er hvort
hún er til í slíku formi. Það er með
samband Boggu og Daníels eins og
samband manna yfirleitt, það er
aldrei neitt skýrt í þessum efnum,
menn eru að leita og þreifa fyrir
sér, stundum er það eitt og stund-
um annað, en samband manns við
aðra er oft mun óskýrara en maður
vildi að það væri og þess vegna
skapast togstreita. Það reynir hver
meðvitað eða ómeðvitað að halda
sínu og hvort sem manneskjan er
á litlum velli eða stórum þá ríkir
þar sjaldnast eining og friður.
Daníel ánetjast kannski ytri gildum
meira en Bogga gerir, hans völlur
er breiöari en hennar. Spurningin
fyrir Boggu er meira hvort hún
nær sambandi við fólk, eins og aðr-
ir leitar hún fegurðar og hamingju
og veit kannski ekki hvað það er,
bara eitthvað fallegt og hlýtt.
Kannski finnur hún líka til sam-
kenndar, hún er í það minnsta í
sterkri snertingu viö heiminn. Hún
er ekki fórnarlamb og erfitt að
kveða upp úr með hvort einhver
einn sé örlagavaldur í hennar lífi,
því er einu sinni þannig varið í til-
verunni að menn koma og fara,
fólk hefur áhrif á líf manns og
maður veit fyrst eftir á hvaða áhrif
það voru. En fórnardýr er ekki
hægt að kalla hana enda kennir
hún engum um, og það er einmitt
þess vegna sem hún getur staðið
utan við hlutina, skoðað þá úr fjar-
lægð og nálægð í senn. Atburðirnir
gerast bara undir þessu hvers-
dagslega yfirborði og það spilar svo
margt inn í, eins og til dæmis tilvilj-
unin. Tilviljunin er líka stór þáttur
Álfrún Gunnlaugsdóttir.
DV-mynd Gand
í okkar lífi. Ég myndi halda að þeg-
ar Bogga og Daníel ná loksins
saman hafi þau bæði viljað þaö af
mismunandi ástæðum en þar með
er ekki sagt að togstreitunni sé lok-
ið. Það koma upp nýjar aðstæður
sem þau þurfa að bregðast við og
þau eru bæði þátttakendur í því
sem gerist.
- Hvað með stílinn á sögunni? Áttu
þér einhverja ákveðna fyrirmynd á
bókmenntasviðinu?
Ekki veit ég til þess, þótt auðvitað
hljóti maður á einhvern hátt að
vinna úr því sem aðrir hafa gert.
Mig langaði til aö spinna verkið
áfram og sjá hvað úr því yrði, leyfa
sköpunargleðinni að ráða, þannig
að ég veit ekki hvort það er mikil
formfesta í verkinu í raun, ég verð
víst að láta aðra um að athuga það.
Frá minni hendi byggir verkið á
hugrenningatengslum og það sem
eftir er byggist á samspili höfundar
og lesanda. Höfundur fitjar upp á
hlutunum en það er auðvitað ætl- \
ast til að lesandinn taki þátt í
sköpuninni. Þegar maður er búinn
að láta frá sér verk þá er annarra
að taka við. Lilja Gunnarsdóttir
Nýjar bækur
íslenskt þjóðlíf í þúsund ár
eftir Daniel Bruun.
Heimildarverk um gamalgróið
þjóðlíf og horfna lifshætti.
Steindór Steindórsson frá Hlöðum
þýddi.
Þór Magnússon þjóðminjavörður rit-
ar formála og fræðilegar skýringar.
Val mynda: Ásgeir S. Björnsson lekt-
or og örlygur Hálfdánarson.
Myndatextar: Ásgeir S. Björnsson.
Með rannsóknum sínum og könn-
BÍLA
MARKADUR
...á fullri ferd
Á bllamarkaði DV á
laugardögum, auglýsa
fjöldi bllasala og
bílaumboða fjölbreytt
úrval blla af öllum
gerðum og I öllum
verðflokkum.
AUGLÝSENDUR
ATHUGIÐ!
Auglýsingar í bllakálf
þurfa að berast f sfðasta
lagi fyrir kl. 17:00
fimmtudaga.
Smáauglýsingar I helgar-
blað þurfa að berast fyrir
kl. 17:00 föstudaga.
Sfminn er 27022
mm 1 BLAÐAUKI
ALLA
LAUGARDAGA
unum hefur Daníel Bruun bjargað
ómældum fróðleik og þekkingu um
íslenska menningarsögu, allt frá
minjum frá landnámi og fyrstu byggð
og til híbýlahátta fólks á 19. og 20.
öld. Hafa aðrir í rauninni ekki náð
lengra í þeim efnum og eru þá ekki
taldar sérrannsóknir einstakra þátta
innan menningarsögunnar.
Þannig hefst formáli Þórs Magnús-
sonar þjóðminjavarðar að nýút-
komnu stórvirki í bókaútgáfu,
ritverkinu íslenskt þjóðlíf í þúsund
ár eftir Daniel Bruun í þýðingu
Steindórs Steindórssonar frá Hlöð-
um. Bókaútgáfan Örn og Örlygur
gefur ritverkið út og hefur unnið að
útgáfunni í rúman áratug. Ritiö er í
tveimur stórum bindum í fagurlega
skreyttri bókaröskju. Daniel Bruun
var Ustfengur teiknari og ljósmynd-
ari og á ferðum sínum um landið
kappkostaði hann að teikna og Ijós-
mynda íslenskt þjóðlíf eins og það
kom honum fyrir sjónir, mældi upp
torfbæi, útihús, torfkirkjur og önnur
mannvirki svo þúsundum skipti.
Árið 1897 var í fór með honum arki-
tektinn Johannes Klein sem einnig
var mjög snjall listmálari og ljós-
myndari. Johannes Klein var mjög
mikilvirkur við. teikningar og ljós-
myndun meðan hann dvaldist hér.
Allt myndasafn þeirra félaga er
geymt í Nationalmuseet í Kaup-
mannahöfn og er mikið að vöxtum.
Ásgeir S. Björnsson lektor og Ör-
lygur Hálfdánarson völdu mynda-
efnið og sá fyrrnefndi samdi alla
myndatexta nema við myndir af fatn-
aði, þá samdi Fríður Ólafsdóttir
lektor.
í tengslum við útgáfu bókarinnar
efnir Bókaútgáfan Örn og Örlygur til
sýningar á myndum og teikningum
úr safni Daniels Bruun í Bogasal
Þjóðminjasafnsins. Sýningin er opin
almenningi og aðgangur ókeypis.
Verð á bókinni er 9975,-