Dagblaðið Vísir - DV - 04.01.1988, Blaðsíða 12

12
* MÁNUDAGUR 4. JANÚAR 1988.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON-
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð í lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Maður ársins
Ritstjórn DV hefur haft það fyrir sið að útnefna mann
ársins. Sú útnefning hefur falhð í hlut ýmissa einstakl-
inga sem hafa ýmist unnið afrek, skarað fram úr eða
sett svip sinn á atburði liðins árs. Á því ári, sem nú er
nýhðið, kennir margra grasa og eins og áður hefur
margt verið vel gert, sem réttlætir viðurkenningu. í
menningarlífi hafa margir sigrar unnist, í íþróttum og
skákhst eru afrekin fjölmörg og á sviði vísinda og tækni
hefur okkur niiðað vel á tölvuöld. Margir hafa komið
þar við sögu en fáir sem skara svo fram úr að beri af.
Helst má nefna Kristján Jóhannsson sem náð hefur
langt á hstabraut sinni, Jóhann Hjartarson skákmeist-
ara sem hefur unnið sér rétt th áskorendaeinvígis og á
íþróttasviðinu hafa fleiri en einn og fleiri en tveir verið
í sviðsljósinu vegna afreka og árangurs.
Á stjórnmálasviðinu hefur vissulega margt gerst, al-
þingiskosningar, stjórnarmyndun og nýir flokkar. Eins
og áður hafa stjórnmálamenn verið áberandi í þjóðlífinu
en lesendur eru sjálfsagt sammála DV um að fæstir
þeirra verðskuldi viðurkenningar miðað við sljórnmála-
og efnahagsástand.
Á árinu bættust enn við útvarpsstöðvar og Stöð tvö
festi sig í sessi undir forystu Jóns Óttars Ragnarssonar.
Jón Óttar er vissulega einn af þeim mönnum hér á landi
sem hafa haft umtalsverð áhrif með lofsverðu og að-
dáunarverðu fraintaki, enda fer enginn í grafgötur um
að Stöð tvö veldur tímamótum í fleiri en einum skhn-
ingi.
Niðurstaða DV er hins vegar sú að útnefna Pálma
Jónsson, aðaleiganda Hagkaups, sem mann ársins. Þar
ræður mestu bygging Kringlunnar sem er bylting í
verslunarrekstri, auk þess að vera eitt glæshegasta
mannvirki hér um slóðir. Saga Hagkaups er ævintýri
hkust, aht frá því fyrirtækið hóf rekstur fyrir nær þrjá-
tíu árum í htlu fjósi við Miklatorg og þar th Kringlan
var opnuð í ágúst síðasthðnum. Pálmi í Hagkaup er
þjóðsagnapersóna, sem með stórhug og nýjungum í
verslunarrekstri sínum hefur rutt brautina th heh-
brigðrar samkeppni og lægra vöruverðs og þannig haft
víðtæk og jákvæð áhrif á kjör ahs almennings.
Sumir einstaklingar hafa sig í frammi með bægsla-
gangi. Aðrir hafa hægt um sig en láta verkin tala. Pálmi
í Hagkaup er í hópi þeirra síðarnefndu. Hann hefur
ekki sóst eftir sviðsljósinu né heldur tranað sér fram í
sjálfumgleði. Þegjandi og hljóðalaust hefur hann skipu-
lagt fyrirtæki sitt með þeim hætti að það hefur algjöra
forystu í smásölusverslun hér á landi, jafnt í umsvifum,
þjónustu og hagstæðum kjörum gagnvart viðskiptavin-
um sínum.
Kórónan á þessum ferh er Kringlan. Þar koma vissu-
lega fleiri við sögu, en Pálmi er persónugervingur þessa
framtaks, þessarar uppbyggingar og þess brautryðj-
endastarfs sem Hagkaup hefur unnið. Hér er hvorki
verið að lofsyngja auðæfj né haharsah heldur þá versl-
unarhætti sem koma bæði verslunarmönnum sem
neytendum th góða. Th þess þarf framsýni athafna-
mannsins og skynsemi kaupsýslumannsins að skhja að
verslun er rekin th að þjóna í þágu þeirra sem þangað
sækja. Góð verslun er guhs íghdi. Það hefur Pálmi í
Hagkaup sannað betur en flestir aðrir. Hann og fyrir-
tæki hans er ímynd þeirrar kaupsýslu sem bætir kjörin
og þjónar fólkinu. Þar er Kringlan einsdæmi og fordæmi
sem ekki á sinn hka. Það er kominn tími th að verð-
launa þá menn sem þar standa fremstir í fylkingu.
Ehert B. Schram
5, /
^O-OQO
Kr.l0.CK)0 \ \

10S7 2.A.P

anðs
sköVB#.*.:
ríkissjódúk ÍSl
„Fjármálaráðherra býður út rikisskuldabréf með háum vöxtum í stórum stíl...“, segir m.a. t greininni.
Vextir og vaxta-
verkir
Nú hriktir aldeilis í vaxtapólitík-
inni. „Ríkisstjórnin taki af skarið,“
segir Steingrímur Hermannsson.
„Við erum fyrir löngu búin að fá
reynslu af því, að í þessu litla efna-
hagsþjóðfélagi okkar, sem er langt
frá því að vera í jafnvægi, þar gilda
alls ekki þessu heilögu lögmál hag-
fræðinnar." Ljótt ef satt er! Hvað
er um aö vera? Hvernig á venjulegt
fólk að skilja hamaganginn í ís-
lenskum stjómmálamönnum sem
gala eins og hanar við sólarupprás
og telja sig þekkja náttúrulögmálin.
Hvemig stendur á því að trúverð-
Kjallarinn
Dr. Jónas Bjarnason
efnaverkfræðingur
ugir fræðimenn láta ekki í sér
heyra og útlista fyrir fólki hvers
vegna hið guðsútvalda land ísland
er undanþegið náttúrulögmálun-
um?
Hænan og eggið
Stundum hljómar umræðan eins
og hin klassíska deila um hænuna
og eggið. Hvort þeirra kom á und-
an? Hvað er orsök og hvað er
afleiðing? Dr. Magni Guðmundsson
telur að háir vextir valdi verðbólgu
vegna þess að vextimir fari óðfluga
út í verðlagið. Aðrir hagfræðingar
segja að háir vextir dragi úr eftir-
spurn eftir lánsfé og þar með úr
þenslu, þ.e. verðbólgu. Sennilega
hafa báðir rétt fyrir sér. Málið er
bara það að stundum hefur Magni
rétt fyrir sér og stundum hinir. Það
er ekkert einfalt samband til á milli
vaxta og verðbólgu. Steingrímur
Hermannsson telur að ekki megi
bíða með aðgerðir þangað til annaö
hvert fyrirtæki í landinu er komið
á hausinn vegna vaxtaokurs sem
ríki við íslenskar verðbólguað-
stæður. Þar með hefur Steingrímur
tekið afstööu. Hænan kom á undan
egginu.
Hver er skýringin á háum
vöxtum á Islandi?
Svarið er í raun mjög einfalt. Það
er of mikil eftirspum eftir lánsfé.
Þetta svar dugar að vísu skammt
því næsta spurning vaknar. Hvers
vegna er eftirspurn eftir lánsfé
óeðlileg? Svarið er einfalt. Það eru
of margir sem telja sig hafa góða
fjárfestingarkosti. En nú er svarið
ekki einfalt. Þetta er í raun alveg
sambærilegt við vandamál manns
sem þjáist af offitu. Svarið við hans
máli er einfalt. Hann á að borða
minna. En vandamál feita manns-
ins er miklu flóknara eins og allir
vita.
Hvers vegna telja svo margir sig
hafa góða fjárfestingarmöguieika?
Vextir í nágrannalöndum með
stöðugt efnahagslíf og góð lífskjör
almennings em miklu lægri en á
íslandi um þessar mundir. Þeir eru
gjaman helmingi lægri en hér og
það er ekkert smáræði. Hvers
vegna ávaxtast peningar verr í
Þýskalandi en á íslandi? Steingrím-
ur segir að íslendingar spyrji ekki
um vextina heldur bara hvort þeir
fái lán eða ekki. Ef þetta er rétt þá
em íslendingar annaðhvort af-
spymuilla upplýstir eða algjörir
glæframenn nema hvort tveggja sé.
Einnig getur verið að aðstæður séu
með öllu afbrigðilegar á íslandi, og
sú er skýringin sem kjallarahöf-
undur hallast að.
Oheilbrigð eftirspurnartilefni
Það má segja að summan af eftir-
spurn eftir peningum skapi vext-
ina. „Menn hrópa vextina ekki
niður,“ sagði Jón Sigurðsson við-
skiptaráðherra og vill láta á það
reyna hvort framboð og eftirspurn
eftir peningum muni ekki komast
í jafnvægi en þá lækka vextir að
sjálfsögðu. Til þess að svo megi
verða verður margt að gerast. Þeir
útgerðarmenn, sem nú fá lánaða
peninga til að kaupa kvóta, telja sig
hafa góðan íjárfestingarkost. Þeir
halda sig vera að kaupa forréttindi
fyrir framtíðina á kostnað annarra
í þjóðfélaginu þrátt fyrir offjárfest-
ingar í útgerð. Þeir kaupmenn, sem
stíga trylltan vöruinnkaupadans,
ætla sér ekkert að borga vextina
af lánsfénu því þeir telja sig geta
velt þeim beint út í verðlagið. Þeir
eru að veðja á skort á aðhaldi og
samkeppni í verslun. Eigendur að
veitingastöðum og ýmsum fyrir-
tækjum, sem hafa næsta litla
möguleika á því að reka fyrirtæki
sín, treysta e.t.v. á hlutafélagalögin
og láta fyrirtækin sín bara fara á
hausinn til þess að geta stofnað
annað hlutafélag um reksturinn í
kjölfarið. - Jón Baldvin Hannibals-
son fjármálaráðherra býður út
ríkisskuldabréf með háum vöxtum
í stórum stíl og hefur aldrei ætlað
sér að borga vextina því einhverjir
aðrir vérða að sjá um það. Land-
búnaðurinn heldur áfram sínum
fjárfestingum því vextirnir fást ein-
faldlega greiddir af neytendum og
skattborgurum þrátt fyrir að tæp-
ast nokkur hagkvæmnisrök séu
fyrir frekari íjárfestingum í hefð-
bundnum búskap. Húsbyggjendur
telja sig verða að greiða vexti hús-
næðiskerfisins og gera sér fæstir
grein fyrir byrðunum fyrr en ein-
hvern tímann seinna.
Steingrímur segir að jafnvægi
skorti. Þess vegna þurfi ríkisstjóm-
in að grípa inn í málin. En einmitt
inngrip ríkisstjórnarinnar seinka
lækningunni því sjúkdómurinn
sjálfur stafar af misgjörðum stjóm-
málamanna og jafnvægisleysi af
þeim sökum. Rætur vandans liggja
nefnilega í atvinnu- og efnahagslíf-
inu sjálfu vegna þeirra leikreglna
sem Framsóknarflokkurinn á
mestan þátt í, þ.e. samkeppnis-
hindrunum, eymamerkingum á
peningum og leyfafargangi. Hvem-
ig geta^ framsóknarmenn krafist
frelsis í peningamálum og mark-
aðsvaxta þegar þeirra atvinnulíf
byggist á skömmtunum? Hvemig
er hægt að spila bæði grand og
nóló samtímis í framsóknarvist?
Dr. Jónas Bjarnason
„Vextir í nágrannalöndum með stöðugt
efnahagslíf og góð lífskjör almennings
eru miklu lægri en á íslandi um þessar
mundir.“