Dagblaðið Vísir - DV - 04.03.1988, Qupperneq 12

12
FÖSTUDAGUR 4. MARS 1988.
Útlönd_______________________
Sviplitlir fbrsetafram-
bjóðendur á
ferðinni
George Bush, varaforseti Bandarikjanna, er í dag talinn líklegastur til
þess að hljóta útnefningu repúblikana, þrátt fyrir tilraunir Robert Dole
til að hnekkja framboði hans. Símamynd Reuter
Undirbúningur forsetakosning-
anna, sem fara eiga fram í Banda-
ríkjunum í nóvembermánuði
næstkomandi, er nú á fullri ferð.
Forkosningar stóru flokkanna
tveggja, demókrata og repúblikana,
hófust fyrir nokkru og þegar hefur
verið kosið i nokkrum fylkjum.
Framundan er nú „þriðjudagurinn
mikh“, eða super-tuesday, eins og
þarlendir nefna hann, en þá verður
gengið til forkosninga í einum tutt-
ugu fylkjum. Má segja að athygli
flestra þeirra Bandaríkjamanna,
sem á annað borð hafa áhuga á
stjórnmálum, beinist nú að þeim
degi, enda líklegt aö þá ráðist örlög
flestra þeirra sem vonast eftir út-
nefningu sem forsetaefni flokk-
anna tveggja. Frambjóðendur
sjálflr eru mikið á ferðinni og reyna
nú að tryggja sér sem flest at-
kvæði, þótt óneitanlega virðist
tilraunir þeirra fremur tilþrifalitl-
ar enn sem komið er.
Úrslit nær ráðin
Segja má að í raun séu úrslit for-
vals flokkanna tveggja nær ráðin
nú þegar. Hjá hvorum flokki fyrir
sig virðast aðeins tveir menn koma
til greina og baráttan því orðin að
tveim einvígjum sem væntanlega
verða útkljáð í næstu viku.
Hjá repúblikönuin stendur slag-
urinn milli þeirra George Bush,
varaforseta Bandaríkjanna, og Ro-
bert Dole, leiðtoga repúblikana i
öldungadeild bandaríska þingsins.
Óneitanlega virðist Bush þar sigur-
stranglegri þegar þetta er skrifað,
en Dole hefur þó nægan styrk til
þess að verði hann ofan á næst-
komandi þriðjudag telst óvist að
Bush nái sér á strik að nýju.
Meðal demókrata stendur styr-
inn hins vegar milli þeirra Richard
Gephardt fulltrúadeildarþing-
manns og Mikhael Dukakis fylkis-
stjóra. Mjótt virðist á mununum
milli þeirra tveggja en þeir sem
vitið hafa fullyrða þó að Gephardt
sé öllu líklegri til að hljóta tilnefn-
ingu sem forsetaefni demó-
kratanna. Væntanlega munu
úrslitin á þriðjudag gefa nær afger-
andi vísbendingu um vilja demó-
krata í þetta sinn, jafnt sem
repúblikananna.
Þriðju mennirnir
í báðum flokkum er þó að finna
„þriðja manninn“ sem gæti haft
veruleg áhrif á endanlegt val fram-
bjóðanda og þá stefnumörkun sem
fara á fram á flokksþingunum í
sumar. Þótt þessir aðilar eigi nær
enga möguleika til þess að hljóta
útnefningu sem forsetaefni virðast
þeir hklegir til þess að sópa að sér
nægilega mörgum kjörmönnum í
forkosningum til þess að verða í
oddaaðstöðu á flokksþingunum.
Trúboði
Hjá repúblikönum er þessi odda-
maður Pat Robertson - sjónvarps-
prédikari, sem undanfarin ár hefur
byggt upp sterkan bakhjarl meðal
trúaðra Bandaríkjamanna, en hef-
ur nú lagt af boðun guðstrúar á
skjánum um sinn til þess að láta
reyna á möguleika sína í stjórn-
málum. Robertson hefur komið
nokkuð á óvart í forkosningum
þeim sem þegar hafa farið fram og
hefur þar jafnvel skotið sér upp á
milli aðalframbjóðendanna
tveggja, Bush og Dole.
Talið er fuhvíst að þegar talið
hefur verið eftir forkosningamar á
þriðjudag muni annaðhvort Bush
eða Dole skipa efsta sætið meðal
repúblikana. Líklegt er einnig að
hinn „stórkarhnn“ skipi annað
sætið og ef tiltölulega lítið at-
kvæðamagn skilur á mihi haldi
barátta þeirra áfram. Mögulegt er
þó að Robertson skjótist upp í ann-
að sætið og með þvi myndi hann
gera út um vonir þess sem yrði að
sætta sig viö þriðja sætið. Hvorki
Bush né Dole gætu risið aftur úr
þeirri öskustó. Meðal þeirra fylkja,
sem kosið er í á þriðjudag, em
mörg suðurfylkjanna og þar á Ro-
bertson, líkt og aðrir sjónvarps-
prédikarar, einna mestu fylgi að
fagna, enda þar að finna hið svo-
nefnda biblíubelti.
Jafnvel þótt Robertson takist
ekki að krækja í annað af efstu
sætunum á þriðjudag em enn tölu-
verðar hkur th þess að hvorki Bush
né Dole mæti til flokksþings repú-
blikana með þann meirihluta
kjörmanna sem þarf til að hljóta
útnefningu. Robertson gæti þá haft
úrslitavald um það hvor þeirra
hreppir hnossið og víst er að hann
mun selja þann stuðning dýrt.
Jackson
Oddamaöur demókrata er hins
vegar Jesse Jackson, þeldökkur
fyrrverandi prédikari, sem um
nokkurt árabil hefur verið meðal
leiðtoga jafnréttisbaráttu svert-
ingja í Bandaríkjunum.
Jackson hefur áður keppt að út-
nefningu sem forsetaefni demó-
krata. Svo gæti virst sem hann
tæki þátt af einhvers konar þrá-
hyggju, ætli að verða fastur liður á
dagskrá forvals demókrata um
ókomna tíð.
í raun er þó Jackson einfaldlega
að ryðja veginn, líkt og John F.
Kennedy og Geraldine Ferraro á
sínum tíma. Kennedy var fyrsti
kaþóhkkinn sem kjörinn var for-
seti Bandaríkjanna. Geraldine
Ferraro var fyrsta konan sem boð-
in var fram sem varaforsetaefni í
forsetakosningum. Þótt Jackson
verði ef th vhl hvorki forseta- né
varaforsetaefni kemur að því að
grundvöhur skapast fyrir framboði
htaðs aðha og þá hefur Jackson
þegar skapað honum farveg.
Frammistaða Jackson í forkosn-
ingum th þessa hefur enda verið
slík að hugsanlega mætir hann til
flokksþings demókrata með nægi-
legan stuðning th að knýja fram
ýmis af áhugamálum sínum. Gæti
hann haft veruleg áhrif á þá stefnu
sem forsetaefni demókrata fer með
sem veganesti inn í kosningabar-
áttuna sjálfa. Er ekki ólíklegt að
Jackson hyggi á ýmislegt í jafnrétt-
ismálum og menntamálum í þeim
efnum, svo eitthvað sé nefnt.
Hinn möguleikinn er svo auðvit-
að fyrir hendi, þótt óneitanlega
virðist hann fjarstæðukenndur í
dag, að Jackson krefjist þess að
verða varaforsetaefni demókrata, í
krafti þeirra kjörmanna sem hann
mun ráða yfir.
Svipleysi
Ef til vUl er orsaka þess að flokk-
amir virðast báöir ætla að steðja á
flokksþing án þess að forkosningar
þeirra hafi ákvarðað frambjóðanda
fyrst og fremst að leita í svipleysi
þeirra sem gefa kost á sér.
Meðal þeirra fjögurra sem nú eru
taldir eiga möguleika til útnefning-
ar er í raun enginn sem hefur
skipað sér afgerandi sess í hugum
Bandaríkjamanna. Enginn þeirra
hefur unrnð nein afrek í stjórn-
málum, enginn þeirra er skörung-
legur í framkomu, afgerandi í
afstöðu sinni til mála eða hefur
annað það tU að bera sem gæti gert
hann að raunverulegum leiðtoga. í
raun er hópur sá sem nú berst um
atkvæði í forkosningum föheitur
og tilþrifalítill og það meira að
segja svo að kappræður þeirra á
mihi í sjónvarpi líkjast meir þægi-
legri kvöldstund í vinahópi heldur
en orrahríð mihi andstæðinga.
Haldi svo áfram sem nú horfir
lendir kosningabaráttan árið 1988
ef th vill á spjöldum sögunnar sem
hin leiðinlegasta frá upphafi.
Bush og Dole
Þótt George Bush skipi nú emb-
ætti varaforseta Bandaríkjanna
hefur hann verið fremur thþrifaht-
U1 í stjómmálum. Hann var kjörinn
fuUtrúadeUdarþingmaður fyrst
árið 1966 og svo endurkjörinn 1968,
en tapaði kosningum um sæti í öld-
ungadeUd þingsins bæði 1964 og
1970. Bush hefur þótt fremur af-
skiptalítUl og þykir ekki líklegur
tíl þess að verða athafnasamur for-
seti, enda maðurinn nægilega
Utlaus til þess að gegna gagnrýnis-
lítið einhverju af umdeUdustu
embættum Bandaríkjanna.
Dole er í raun mun svipmeiri sem
stjómmálamaður heldur en Ge-
orge Bush. Hann er nú leiðtogi
repúblikana í öldungadeUd banda-
ríska þingsins og þótt hann hafi
ekki verið verulega hávær hefur
hann á stundum reynst Reagan for-
seta þungur í taumi. Dole hefur
haft forystu um ýmis mál sem
demókratar telja fremur tilheyra
sér en repúblikönum, þeirra á með-
al ýmislegt sem tengist jafnréttis-
málum og aðstoð við bændur. Hann
er þó engan veginn jafnfijálslyndur
og demókrötum hættir til að trúa,
því íhaldssemin býr undir niðri og
er fljót að sýna sig ef honum þykir
fuUlangt gengið. Hann hefur hins
vegar neyðst tíl þess að milda af-
stöðu sína í ýmsum málum, meðal
annars vegna þess að í heimafylki
hans, Kansas, þurfa repúblikanar
að biðla til mjög breiðrar fylkingar
kjósenda og þá ekki síður verka-
manna og bænda heldur en
auðugra kaupahéðna.
Dole er jafnframt hinn eini af
frambjóðendunum fjórum sem í
dag ber mörk þess að hafa barist
fyrir Bandaríkin. Hann særðist illa
í síðari heimsstyijöldinni, er lam-
aður á hægri handlegg, hefur oft
miklar kvaUr og á í erfiðleikum
með að klæða sig.
Gephardt og Dukakis
Richard Gephardt hefur um
nokkurt skeið verið talinn líklegur
tU þess að skipa sér sess meðal
helstu leiðtoga demókrata í Banda-
ríkjunum. Þótt hann hafi ekki verið
kjörinn á þing, í fulltrúadeildina,
fyrr en 1976, og eigi þar af leiðandi
ekki nema tólf ára þjónustu að baki
þar, hefur hann þegar sýnt merki
þess aö í honum sé að finna leið-
togaefni.
. Líkt og Dole hefur Gephardt ekki
sýnt sig mikið út á við enn sem
komið er. Hann hefur með starfi
sínu að afmörkuðum málefnum á
þingi byggt undir sig grundvöll sem
greinUegt er aö hann ætlar að nota
til að klifra hátt í framtíðinni.
Það er ef til vUl táknrænt fyrir
feril Gephardts að fyrir tveim árum
var litið á það sem kjánaskap að
orða hann við forsetaframboð. í
dag er hann líklegastur demókrata
tU þess að verða tilnefndur forseta-
efni flokksins.
Michael Dukakis á í raun enn
styttri feril að baki. Hann var kjör-
inn fylkisstjóri Massachusetts árið
1982 og hefur í raun ekki unnið
önnur afrek í stjórnmálum.
Frammistaða hans í forkosningum
hefur komið ýmsum á óvart, en
minna verður á að tU þessa hefur
ekki verið kosið í mörgum fylkjum
og sum þeirra hafa verið nærri
heimafylki Dukakis og því hag-
stæðari honum en önnur.
Dole og Gephardt
Önnur skýring á þeirri deyfð,
sem verið hefur yfir frambjóðend-
um í forkosningum flokkanna, er
sú að þeir hafi ekki viljað beita sér
af afli enn. Gætu þeir enn vonast
eftir sigri án þess að þurfa að beita
aðferðum sem skapað gætu klofn-
ing innan flokkanna, að þeir vilji
ekki valda sárum sem ekki yrðu
gróin þegar út í sjálfar forsetakosn-
ingarnar er gengið í haust.
Margir telja því hugsanlegt að
kosningabaráttan gætí átt eftir að
verða mjög skemmtileg, einkum ef
Robert Dole verður frambjóðandi
repúblikana og Richard Gephardt
frambjóðandi demókrata. Þar
myndu eigast við tveir aðilar sem
hafa til að bera hörku, þótt þeir
hafi ekki sýnt hana enn í verki.
AJlar spár um slíkt eru þó næsta
fánýtar á þessu stigi. Óvíst er enn
hveijir frambjóöendur verða og
þótt línur geti skýrst nokkuð í þeim
efnum í komandi viku verður end-
anleg ákvöröun ekki tekin fyrr en
á flokksþingunum í sumar,
Richard Gephardt er i dag af mörgum talinn líklegastur til þess að verða
útnefndur forsetaefni demókrata. Hugsanlegt er þó að Dukakis takist
að verða ofan á ef Gephardt gengur illa í næstu viku. Símamynd Reuter