Dagblaðið Vísir - DV - 04.03.1988, Qupperneq 15

FÖSTUDAGUR 4. MARS 1988.
15
Aronska Alþýðuflokksins
m.a. að Nigeriustjórn verði úthlutað aðstöðu i Loðmundartirði fyrir
fastan skreiðarsamning. - Frá Loðmundarfirði.
Mikið fjaðrafok varð meðal ráða-
manna þegar Jón Baldvin Hanni-
balsson fjármálaráðherra hélt
ræðu á Norræna kratafundinum á
dögunum og bauð hernaðarveldum
Evrópu landið til sölu gegn við-
skiptaívilnunum.
Reiði samráðherra hans stafaöi
þó ekki af því að verið væri að
blanda saman hernaðarbrölti og
viðskiptahagsmunum heldur af því
að Jón talaði opinskátt um það sem
velsæmisins vegna átti að hafa lágt
um. Því auðvitað eru allir kerfis-
flokkarnir á kafi í hernaðarprang-
inu fyrir skjólstæðinga sína.
í „ástandinu"
Sagt var um léttlyndar meyjar á
stríðsárunum, sem höfðu ákveðinn
hag af veru hersins, að þær væru
í „ástandinu". Segja má að ríkis-
stjómir nú og fyrr hafi gefið þessu
hugtaki nýja merkingu. Nú er hins
vegar skjálfti í liðinu því upp hafa
komist þessi ósæmilegu samskipti
hersins og ríkisstjórnarinnar. En
það er nú svo í þessari elstu starfs-
grein, að þar er farið mismunandi
pent í hlutina.
Það er opinbert leyndarmál að
lendingarleyfi Loftleiða í Banda-
ríkjunum á sínum tíma var nátengt
veru hersins hér. Ekki þarf heldur
að fjölyrða um hagsmuni íslenskra
aðalverktaka og varnarliðsins, en
SÍS á stóran hlut í þeim samtökum.
Auk þess hefur Olíufélagið, dóttur-
fyrirtæki SÍS, haft mikinn hagnað
af viðskiptum sínum við Banda-
ríkjaher.
Milligöngumennirnir
Kerfisflokkamir eru milligöngu-
menn um þessi vafasömu viðskipti
fyrir skjólstæðinga sína sem í stað-
KjaUarinn
Júlíus K. Valdimarsson
í landsráði Flokks mannsins
inn hjálpa þeim til þess að standa
undir glansmyndaherferðum
þeirra í kosningum með meiru.
Alþýðubandalagiö skipar þó al-
veg sérstakan sess í þessum
umræðum. Alþýðubandalagsmenn
hegða sér eins og dætur næturinn-
ar sem ekki vilja kannast við
köllun sína. Alþýðubandalagið hef-
ur rakað saman atkvæðum út á að
látast vera á móti hersetunni, en
vill ekki fyrir nokkurn mun að
herinn hverfi héðan brott. Þetta
kom mjög greinilega fram í glans-
myndaherferð núverandi for-
manns flokksins fyrir síðustu
kosningar í Reykjaneskjördæmi.
Þar var ekki minnst einu orði á
hersetuna. Ekki veit ég þó hver
kostaði þennan glansmyndabækl-
ing fyrir hinn ágæta formann og
friðarleiðtoga..
Alþýðuflokkurinn hefur hins
vegar verið eins og Öskubuska i
ævintýrinu, alltaf útundan. En nú
ætlar Jón Baldvin að tryggja að
koma Öskubusku í veisluna með
gylliboðum sínum til Efnahags-
bandalagsins.
Ættum við að selja landið
allt?
En fyrst menn eru nú í þessum
bransa á annað borð því ekki að
lyfta pilsinu til fulls. Því ekki að
bjóða Rússum Langanes fyrir
nokkra skriðdreka gegn öruggum
ullarsamningum eða úthluta Níg-
eríustjórn aðstöðu í Loðmundar-
firði fyrir fastan skreiðarsamning.
Eða öllu heldur - því að vera selja
nokkra smáskika fyrir tollaíviln-
anir og örugga samninga. Því ekki
að vera almennilega stórtækir og
rýma landið allt fyrir hernaðar-
bröltið, leggja atvinnuvegina niður
og taka myndarlegt gjald fyrir. Þá
gætu íslendingar hfað góðu lífi á
prósentum erlendis. Þetta gerðu
íbúar Bikinieyja á sínum tíma. Þeir
fluttu úr landi og seldu Bandaríkja-
mönnum eyjarnar sínar til þess að
þeir gætu sprengt þær í loft upp.
Bisness-stefna
Þetta er nú gott og blessað og sett
fram til þess að sjá spaugilegu hlið-
ina á þeirri hræsnisfullu stefnu
sem við búum við í varnarmálum.
En framreikningur þessarar stefnu
leiðir einmitt til fáránlegrar niður-
stöður eins og yið sáum forsmekk-
inn af í hinu fræga útspili Jóns
Baldvins á dögunum. Jón Baldvin
fletti einfaldlega ofan af því fyrir
alþjóð svo ekki verður um villst að
hér hefur ekki verið fylgt neinni
varnarstefnu í gegnum tíðina held-
ur hreinni „bisniss“-stefnu.
Varnarstefna
Flokkur mannsins hafnar algjör-
lega þessari bisniss-stefnu og hefur
sett fram raunverulega varnar-
stefnu sem við köllum „Friölýsing
íslands'1. Þessi stefna gerir ráð fyr-
ir því aö ríkisstjórnin og Alþingi
beiti sér fyrir því gagnvart stór-
veldum að þau geri með sér
gagnkvæman samning. Rússar fari
með kafbáta sína frá ströndum
landsins, Bandaríkjamenn hverfl á
brott með her sinn frá landinu og
ísland gangi úr NATO. ísland verði
þannig herlaust og utan hernaðar-
bandalaga og stórveldin tryggi
hlutleysi landsins.
Þetta yrði raunverulegt skref til
heims án vopna og tryggði að ís-
lendingar gætu komið fram óháðir
á erlendum vettvangi. Þessi stefna
á góðan hljómgrunn meðal okkar
íslendinga. Ég hvet alla landsmenn
til að hafna „bisniss“-stefnunni og
sameinast um stefnu okkar í Flokki
mannsins sem er eina raunveru-
lega varnarstefnan sem við getum
verið stolt af.
Júlíus K. Valdimarsson
„Alþýðubandalagið skipar þó alveg
sérstakan sess 1 þessum umræðum.
Alþýðubandalagsmenn hegða sér eins
og dætur næturinnar sem ekki vilja
kannast við köllun sína.“
Til íslenskra neytenda:
Febrúar 1988
Hinn 10. febrúar sá ég mér til
ánægju grein eftir Sigríði Haralds-
dóttur í DV. Heiti greinarinnar var
„Rannsókn í þágu neytenda". Sig-
ríður skrifaði þá að hún hefði
athugað þrjár skýrslur sem komu
út á vegum Norrænu embættis-
mannanefndarinnar um neytenda-
málefni (Nordiska Ámbetsmanna-
kommittén fór Konsumentsfrágor
- NÁK). Ég var ánægð enda höfum
við hér ekki fengið neinar upplýs-
ingar um eða frá NÁK í nokkur ár.
Lausleg athugun mín sýndi að
svo sem engir, ekki einu sinni
kennarar, vissu eitt eða neitt um
NÁK; verkefni nefndarinnar né
hverjir eru í NÁK fyrir íslands
hönd.
Norræn samvinna á öllum svið-
um er mjög nauðsynleg fyrir
íslendinga og samvinna Norður-
landa sem heildar er mikilvæg
fyrir þau. Stjórnir Danmerkur,
Finnlands, Noregs og Svíþjóðar
stofnuðu til samvinnu í neytenda-
málum (Nordisk Komité fór
Konsumentspörsmál) í janúar 1959,
eftir tillögum Norðurlandaráðs. ís-
land kom inn 1962.
Á nokkrum Norðurlöndum, þó
ekki öllum, voru neytendamál í
höndum ríkisstofnana og því nafn-
inu breytt í NÁK. Þetta er ekki
sérstaklega hentugt, síst fyrir ís-
land, enda neytendamál hér í
höndum neytendasamtaka sem fá
fjárhagsaðstoð en eru ekki ríkis-
stofnun.
Vinna í neytendamálum er í
höndum undirnefnda (utskott, á
sænsku) og eru þær fjórar núna,
að sögn Sigríðar.
1. Undersökningssamordning (og
produktionformation) - sam-
ræming rannsókna og upplýs-
ingar um framleiðsluvörur.
2. Informationsfrágor - upplýsing-
ar.
3. Konsumentrátt - réttur neyt-
enda.
Kjallarinn
Eiríka A. Friðriksdóttir
hagfræðingur
4. Almánna konsumentfrágor - al-
menn neytendamál.
Á íslandi eiga þrír menn sæti í
nefndinni, eins og í hinum löndun-
um: Sveinn Björnsson, skrifstofu-
stjóri viðskiptaráðuneytisins,
formaður nefndarinnar, Sigríður
Haraldsdóttir, deildarstjóri í Verð-
lagsstofnun, ritari og tengiliður,
Jóhannes Gunnarsson, formaður
Neytendasamtakanna, síðan
haustið 1987, en fulltrúar NS hafa
yfirleitt ekki haft tækifæri til að
sitja fundi NÁK erlendis síðustu
árin.
Aðeins þrjár undirnefndir (ut-
skott) eru starfandi hér. Sveinn
Björnsson ákvað í maí 1985 að taka
formann nefndar um rannsóknir
og öryggi neytenda úr norrænni
samvinnu og öllum rannsóknum í
neytendamálunum var hætt þá um
sinn.
Öryggi fannst Sveini að kæmi
neytendamálum ekki við. Sveinn
er formaður nefnda 3 og 4 og Sigríð-
ur nefndar 2. Sérfræðingar voru
ekki tilnefndir enda ekki titlaðir
opinberir starfsmenn.
Rannsóknum á íslandi er hægt
að skipta í tvo flokka:
A. Tæknilegar rannsóknir á
heimilistækjum o.þ.h. sem ekki er
hægt að framkvæma vegna kostn-
aðar (verðs) tækja. Uþplýsingar,
þ.e.a.s. niðurstöður rannsókna,
gætu komið íslenskum neytendum
að gagni á einfaldan hátt. Sigríður,
sem formaður nefndar 2, fengi frá
innflytjendum upplýsingar um
vörumerki og framleiðslunúmer og
athugaði hvort vélar þessar væru
til sölu hérlendis. Samkvæmt
munnlegu tilboði hennar gætu allir
tilvonandi kaupendur fengið ná-
kvæmar upplýsingar hjá henni í
síma (símanúmer Verðlagsstofn-
unarinnar er 91-2 74 22) og einnig
væri æskilegt að fá ljósritaðar upp-
lýsingar. Að vísu hefði verið hægt
að óska eftir rannsókn á vélunum,
sem hér eru til sölu, en, sem sagt,
nefnd um samræmingu rannsókna
er ekki lengur til á íslandi og getur
því ekki lengur beðið um ákveöin
verk.
B. Rannsóknir þar sem upplýs-
ingar eru fengnar frá sjúkrahúsum
(eins og í hinum löndunum) og úr
könnunum.
Þessar aðferðir voru notaðar með
góðum árangri, eins og skýrslur,
sem NÁK gaf út, sýna. Rétt er að
benda á að rannsóknir, sem ísland
tekur þátt í, eru okkur að mestu
að kostnaðarlausu. Aðeins ein flug-
ferð á ári, til vinnunefndar, er
greidd af íslendingum. Laun og
annar kostnaður er greiddur af
NÁK.
Manneskjur eru ekki róbótar og
ein sýning hættulegs efnis og stutt
kennsla í 7.-9. bekk er ekki nóg.
Endurtekning, sérstaklega í sjón-
varpi, myndi hjálpa að mun. Sigríð-
ur athugaði skýrslu, „Bekládnings
textilier och brand“ (fataefni og
bruni). Eins og vitað er er bruna-
hætta tengd þremur atriðum: 1.
Efninu, 2. Vefnaði, 3. Sniði. í eldri
skýrslu, „Brannfarhge tekstiler“,
sem var birt í Noregi í ágúst 1980,
er skýrt frá því að létt baðmullar-
efni sé mjög eldfimt.
í meðfylgjandi töflu eru nokkur
dæmi (bls. 29).
Þaö er hægt að draga úr eldfimi
fataefna og í nokkrum löndum eru
lög sem skylda slíka meðhöndlun
efnis í náttfatnað barna en hún er
dýr.
Þar sem ísland var ekki með í
skýrslunni frá NÁK kom ekki fram
að slys vegna bruna á fatnaði í
heimahúsum höfðu ekki orðið hér
á landi. í skýrslu, sem landlæknis-
embættið og heilbrigðisráðuneytið
gáfu út 1987, „Heimaslys. Rann-
sókn á 7562 slysum, byggö á
gögnum slysadeildar Borgarspítal-
ans, árið 1979“ var ekki eitt einasta
tilfelli um bruna á fatnaði.
Hins vegar voru afleiðingar
bruna í stoppuöum húsgögnum
mjög sláandi. Bruni í þeim veldur
dauða margra á ári hverju. Vindl-
ingar o.þ.h. valda oft slíkum bruna
sem leiðir af sér gaseitrun.
Brunaskýrslur í Englandi sýna
að 10-13% af öllum dauðsfóllum við
bruna í íbúðum stafa af bruna í
stoppuðum húsgögnum.
Náttúrleg áklæöi, sem glóandi
vindlingur kemst í snertingu við,
fuðra ekki upp heldur brenna hæg-
um bruna en gerviefni leysast upp.
Fylhngarefni komast því í sam-
band við glóð og byrja að brenna.
Fyllingarefnin viðhalda þannig
brunanum. Því er áríðandi að
kenna neytendum (börn meðtalin)
að bruni í húsgögnum er það
hættulegasta sem getur borið við í
heimahúsum.
Eiríka A. Friðriksdóttir
Nafn efnis Verslunarnafn Brunahætta
Baðmull Eldfim, eldurinn breiðist hratt út. Fataefnið verður að ösku.
Ull Prótínefni, tregbrennanleg.
Triacetat Arnel, Tricel Eldfimt, þó ekki eins og baðmull. Bráðnar og drýpur.
Nylon Nylon, perlon Bráðnar áður en það byrjar að brenna. Brennur varla eitt sér.
Akrýl Dralon, orlon Brennur, bráðnar, drýpur. Eldfimasta efnið.
Modakrýl og polyvinylklorid Dynel, rhovyl o.fl. Minnst eldfimt. Bráðnar og dregursig frá eldinum, ekki eldnærandi.
„Manneskjur eru ekki róbótar og ein
sýning hættulegs efnis og stutt kennsla
í 7.-9. bekk er ekki nóg. Endurtekning,
sérstaklega í sjónvarpi, myndi hjálpa
að mun.“