Dagblaðið Vísir - DV - 13.12.1988, Qupperneq 15

ÞRIÐJUDAGUR 13. DESEMBER 1988.
15
Hakk í vodkanu
Þaö hefur lengi verið vitað að ís-
lenskt réttarfar er kenjótt, þrátt
fyrir þykka lagabálka og ótal fó-
geta. Dómarar eiga iðulega ógreið-
færa leið að réttlætinu, enda eru
álitamálin þeim mun fleiri sem
þingmönnum fjölgar og afköst
þeirra við lagasmíðar aukast, að
ekki sé talaö um verksmiðjufram-
leiðslu ráðuneyta á reglugerðum
og tilskipunum hvers konar. Allir
verða að sýna ht og láta sjást að
þörf sé fyrir þá til þess að stjórna
þessu smáríki sem er ekki stærra
en lítil bílaVerksmiöja í Bandaríkj-
unum eða Japan.
Ég veit ekki hvort það er algeng-
ara en undanfarin ár að nýsam-
þykkt lög frá Alþingi reynist ekki
nothæf fyrr en eftir umsögn ríkis-
lögmanns um hvaö einstök lagaá-
kvæði þýði eða dómstólar hafa úr-
skurðað um þau. Þetta er því miður
ein plágan sem hrjáir okkur og
veldur ótrúlega margvíslegum erf-
iðleikum og sárindum í þjóðfélag-
inu, auk þess að kosta auðvitað sitt
í peningum sem í það minnsta eru
af skornum skammti í ríkiskassan-
um. Óvönduð vinnubrögð löggjaf-
arvaldsins hafa sem sagt lagt dóm-
stólunum til ærna vinnu síðustu
ár og alveg sérstaklega Hæstarétti
sem hefur fengið svo til allar þessar
ambögur í hausinn.
Það er ekki gott að segja, en ætla
mætti þó að minnst sumum al-
þingismönnum sviði það að vera
nær óslitið fyrir Hæstarétti, þótt
óbeint sé. Nú hefur það hins vegar
gerst að forseta Sameinaðs Alþing-
is tókst að koma slíku óorði á
Hæstarétt að óvíst er að þessi æðsti
dómstóll þjóðarinnar dugi lengur
til þess að lappa upp á vonda fram-
leiðslu sjálfs löggjafarþingsins.JJg
má þá spyrja hvar þjóðin eigi sér
viðreisnar von. Alla vega á hún
ekki veraldlega samvisku vísa
lengur, sem hún geti sett traust sitt
á.
KjaUarinn
Herbert
Guðmundsson
félagsfulltrúi
Verslunarráðs íslands
Guðrún og Ólafur
Annars var það vitanlega ekki
núverandi forseti Sameinaðs Al-
þingis, Guðrún Helgadóttir, sem
reytti samviskuna af þjóöinni.
Flestir handhafar forsetavalds aft-
ur úr öllu eru þeir seku, ef einhver
er sekur þegar allt kemur til alls.
Þetta er nefnilega eitt af þessum
alskrautlegustu málum sem upp
koma og birtast þjóðinni í ósýnileg-
um umbúðum.
En það var Guðrún sem flutti
fréttirnar frá Ríkisendurskoðun.
Hún er nú yfirmaður þeirrar stofn-
unar ásamt öðrum þingforsetum.
Bráðræðið við þennan fréttaflutn-
ing, sem Ólafur Ragnar Grímsson
fjármálaráðherra staðfesti sam-
stundis, hlýtur að kalla á svar við
þeirri spurningu hvort dómgreind
þeirra sé nokkuð skarpari en ætla
mátti af þessum fyrstu fréttum um
Magnús Thoroddsen, þáverandi
forseta Hæstaréttar.
Varla hefur það farið fram hjá
þeim Guðrúnu og Ólafi Ragnari að
þrátt fyrir breytilegar „reglur" frá
tíma til tíma hefur fjöldi manns
haft aðgang að áfengi á kostnaðar-
verði eins lengi og menn rekur
minni til. Á þeirri stundu, sem
Guðrún og Ólafur Ragnar láku
tölulegum upplýsingum um áfeng-
iskaup starfandi forseta Hæstarétt-
ar, hafði hvorugt þeirra neinn
grundvöll til þess að standa fyrir
þessari dómsuppkvaöningu yflr
honum. Enda leið vika þar til upp-
víst varð tölulega úm áfengiskaup
flestra annarra handhafa forseta-
valds það sem af er þessum áratug,
sem reyndust einnig hafa verið
veruleg. Þá voru bæði fjölmiðlar
og almenningur búnir að dæma í
máli Magnúsar. Hann er sá eini
sem persónulega er rúinn ærunni
fyrir þessum alþýðudómstól sem
talsmenn löggjafar- og fram-
kvæmdavaldsins hrintu af stokk-
unum.
Fljótandi í áfengi
Það er margt sérkennilegt við
uppljóstrun og meðferö þessa máls,
þótt meðferðin á Magnúsi Thor-
oddsen sem persónu taki út yfir
allt. Birtar hafa verið tölur um
áfengiskaup allra annarra forseta
Hæstaréttar, sem handhafa for-
setavalds, aftur til 1982 og þess for-
seta Sameinaðs Alþingis sem gegnt
hefur því embætti lengst af þennan
tíma. Fullyrt er að forsætisráð-
herrar á þessum tíma hafi ekki
keypt áfengi á kostnaðarverði en
því sleppt að ráðuneyti þeirra hefur
ótakmarkaðar heimildir til áfengis-
kaupa á þessu verði og vitað er aö
ráðherrar almennt þurfa ekki að
kaupa neitt áfengi, þeir fá þaö ein-
faldlega ókeypis og án nokkurra
takmarkana.
Sagt er að þessi sakamannalisti
Ríkisendurskoðunar, sem loks var
birtur, sé ekki lengri vegna þess
að torsóttara sé í bókhald ÁTVR
fyrir 1982. Það er næsta undarlegt
ef draga á menn fyrir dómstóla, af
hvaða tagi sem eru, eftir því hversu
aðgengilegt eða óaðgengilegt bók-
hald um einkasölu ríkisins á áfengi
er. Og hvers vegna eru ekki birtar
tölur um áfengiskaup allra sem
haft hafa aðgang að þessu ódýra
áfengi, þar á meðal forstjóra ÁTVR,
og gefnar eölilegar skýringar á því
að aðrir sem aðgang höföu þurftu
ekki á því að halda? Væntanlega
eru allir sammála um að ein og
sama forsenda hafi verið fyrir öll-
um heimildum til þess að kaupa
áfengi á kostnaðarverði, sem sé
risna í þágu viðkomandi embættis
og ekkert annað.
Enginn eða allir
Alla vega er Guðrún Helgadóttir,
núverandi forseti Sameinaðs Al-
þingis, sannfærð um þessa for-
sendu. Þeim mun alvarlegra er
frumhlaup hennar við meðferð
þessa máls. í því ljósi að hún segist
ekki vita til þess að handhafar for-
setavalds hafi nokkru sinni þurft
að sinna risnuskyldum forseta-
embættisins, hljóta allir á saka-
mannahsta Ríkisendurskoðunar
að vera sekir og jafnvel allmargir
fleiri, sé yfirleitt einhvér sekur.
Samkvæmt vitneskju og frásögn
Guðrúnar eru mörkin milli sak-
leysis og sektar í þessu efni, hvað
handhafa forsetavalds varðar, eng-
in flaska eða ein. Annaðhvort hafa
menn misnotað aðstöðu sína eða
ekki og spurningin snýst þá aðeins
um mismikla misnotkun, standi
fullyrðing Guðrúnar.
Nú hefur það gerst að Magnús
Thorddsen hefur ekki aðeins sagt
af sér sem forseti Hæstaréttar,
heldur hefur honum veriö vikið frá
á meðan Halldór Ásgrímsson
dómsmálaráðherra rekur mál gegn
honum. Dómsmálaráðherrann ætl-
ar ekki aö svipta aðra embætti eða
lögsækja þá og ber fyrir sig þá
merkilegu ástæðu að Ríkisendur-
skoðun hafi ekki gert athugasemd-
ir við áfengiskaup annarra en
Magnúsar. Er þá ekki komið að því
að svipta ríkisendurskoðanda
hempu sinni og sækja hann til saka
fyrir vanrækslu?
Samræmi í þessum málatilbún-
aði öllum er nákvæmlega ekkert
og illa komið siðferðinu í þessu
landi þegar stjórnmálamenn í
æðstu valdastöðum eru farnir að
hengja og sýkna menn sitt á hvað
eftir sínum eigin geðþótta og skipta
sjálfum Hæstarétti í rangláta og
réttláta.
Fríðindi hins opinbera valds í
áfengismálum og ýmsum öðrum
efnum hafa löngum þótt fremur
ógeðfelld, enda fela þau í sér marg-
víslegar freistingar og spillingar-
hættu. Þarna er skammt öfganna á
milli og væri nær að gera ærlega
jólahreingerningu á þessum flór en
að hefja slík vopnaviðskipti um for-
tíðina, sem nú hefur verið stofnað
til af jafnótrúlegum vanefnum og
raun ber vitni.
Herbert Guðmundsson
„Dómsmálaráðherrann ætlar ekki að
svipta aðra embætti eða lögsækja þá
og ber fyrir sig þá merkilegu ástæðu
að Ríkisendurskoðun hafi ekki gert at-
hugasemdir við áfengiskaup annarra
en Magnúsar.“
Þjóðarleikur að
þjórleyfi
„Var einhver að tala um viróingu Hæstaréttar?" spyr greinarhöfundur
m.a.
Okkar íslenska þjóð er frelsis-
unnandi og élskar frið og réttlæti
auk sannleikans sem er henni
einkar kær. Þess vegna hefur hún
muldrað ánægjulega og horft gráð-
ug á Magnús Thoroddsen sem var
kastað fáklæddum inn á leikvang-
inn fyrir ljón fjölmiðlanna.
Réttlætið og sannleikann fáum
við matreidd úr eldhúsi sjónvarps
og útvarps og ekki er.venja að ef-
ast um að matreiðslan sé góð. Dag-
blöð fylgja þessum ættingjum sín-
um af ættkvísl fjölmiðlunga eftir
með sama réttlæti og sannleik til
að tryggja að þjóðin gleymi engu
af náðarmálunum meðan hún
meltir.
Kastað fyrir Ijón
Magnúsi var kastað fyrir ljónin
vegna þess að hann hafði hamstrað
áfengi sem hann hafði leyfi til að
kaupa á góðu veröi. Lita má á þetta
sem áráttu. Ég man eftir prófessor
sem hka hafði þá áráttu aö sanka
að sér vínbirgðum og enginn sagöi
neitt. Hann keypti sínar veigar líka
á því verði sem honum bar sam-
kvæmt reglugerð, þ.e. í áfengis-
versluninni.
Rómverjum þótti skemmtilegt að
sjá mörg ljón eltast við fátt fólk.
Þess utan þóttu þar merkust tíðindi
ef drepinn var keisari eða öldunga-
ráðsmaður. íslendingar slá tvær
flugur í einu höggi og setja háttsett-
an embættismann inn til ljónanna.
Okkar mannréttindaþyrsta þjóð
KjaUaiinn
Stefán Steinsson
læknir á Þingeyri
naut þess að sjá Magnús hrekjast
á ljónaleikvanginum því hún öf-
undaði hann af þessum góðu kjör-
um. Lá við að hún missti þvag af
tilhugsuninni um aö hann hefði
kannski getað selt vín með hagnaði
og lægi sjálfur öllum stundum í
eldheitu innilegu djúseríi. Ljótt er
það ef satt er. Er ekki best að rífa
slíkan mann strax á hol?
Þessi öfund þjóðarinnar stendur
að vísu ekki á styrkum fótum svo
sannað verði. Bæði skilaði Magnús
hinu hamstraða víni og var ekki
fullur í réttinum svo teljandi sé.
Þá hef ég að minnsta kosti ekki
heyrt þess getið.
Einhver sagði Magnús hafa verið
snakillan í sjónvarpi í fyrstu við-
tölunum. Sé manni með einn hnif
að vopni allt í einu kastað fyrir
ljónin má þá ekki reikna með að
hann beiti hnífnum ótt og títt?
Ef Hæstiréttur vill ekki...
Mér er tjáð að mín ágæta lækna-
stétt hafi á árum áður haft leyfi til
að sýsla nokkuð með hreinan spír-
itus. Þetta leyfi mun hafa verið tek-
ið af læknum því þeir þóttu ekki
hafa í alla staði fallega sýslan með
þessa vöru. Þá var mér sagt frá
apótekara nokkrum sem blandaði
jólabollu úr spíritus er hann átti
að versla með. Það mun þó hafa
verið einsdæmi og telst því ekki
misnotkun. Mikið er það annars
illt þegar menn kunna ekki fríðind-
um sínum forráð. Okkar skynsama
og dómgreinda þjpð drekkur ótald-
ar hestbyrðar áfengis vikulega og
á nú enn að bæta við sig samkvæmt
lögum þann fyrsta mars næstkom-
andi. Svo ekur hún bílum sínum
út og suður í veður og vind með
kæti og galsa á eftir. En kannski
er það ekki svo mikið vandamál.
Ef Hæstiréttur vill ekki dæma þjóð-
ina þá verður þjóðin að dæma
Hæstarétt.
Var einhver að tala um virðingu
Hæstaréttar? Hver ætli muni eftir
henni eftir tvo mánuði? Jú, trúlega
gamla fólkið. En ég minnist þess
ekki að hafa í annan tíma heyrt að
menn ættu að bera svona mikla
virðingu fyrir þeirri stofnun eins
og talað hefur verið um undanfarið
hálftungl eða svo.
Var nauðsynlegt að pressa?
Guðrún Helgadóttir, hæstvirtur
forseti sameinaðs þings, þvoði
hendur sínar snyrtilega í fréttum á
glápskjánum þann annan desem-
ber. Ekki veit ég hvort sú mæta
kona hefur nokkurn tíma keypt
flösku af víni. Raunar efast ég um
að svo sé. En einhvern veginn var
ég snortinn af viðtalinu við hana.
Það rifjaðist upp fyrir mér gömul
saga um mann sem sá flísar í aug-
um fólks allt í kringum sig en yfir-
sást heill bjálki í eigin auga.
Kannski var þetta ekki sönn saga.
Var ekki hægt að afnema hið
þjóðhættulega þjórleyfi staðgengla
forsetans svo lítiö bar á? Var
ómögulegt að biðja Magnús kurt-
eislega að skila þessum hluta lífs-
hamingjunnar fyrst hann ekki
mátti njóta hans? Var höfuðnauð-
syn að kasta honum beint fyrir
ljónin, sem ekki nægir að bíta,
heldur pressa og fórnarlambið í
gulu pressunni uns öll beinin
brotna?
Það er komið myrkur og svei mér
ef það er bara ekki alltaf myrkur
þessa dagana. Ég vil leyfa mér að
skora á alla opinbera embættis-
menn þjóðarinnar að passa nú hver
sinn spíra.
Stefán Steinsson
„Mikið er það annars illt þegar menn
kunna ekki fríðindum sínum forráð.
Okkar skynsama og dómgreinda þjóð
drekkur ótaldar hestbyrðar áfengis
vikulega og á nú enn að bæta við sig
samkvæmt lögum þann 1. mars næst-
komandi.“