Dagblaðið Vísir - DV - 13.03.1989, Blaðsíða 44

44
MÁNUDAGUR 13. MARS 1989.
Jarðarfarir
Guðmundur Hansson lést 3. mars sl.
Hann fæddist á Suðureyri við Súg-
andafjörð 17. júní 1920. Foreldrar
hans voru Hans Kristjánsson og
María H. Guðmundsdóttir. Guð-
mundur útskrifaöist úr Verslunar-
skóla íslands 30. apríl 1940. Hann
starfaði við verslunarstörf frá því
hann lauk námi, lengst af við Gólf-
teppagerðina hf. en frá 1973 hefur
hann verið starfsmaður alþjóðasviðs
Landsbanka íslands. Eftirlifandi eig-
inkona hans er Sigríður Axelsdóttir.
Þau hjónin eignuðust fjögur börn.
Útfor Guðmundar verður gerð frá
Bústaðakirkju í dag kl. 13.30.
Útför Rannveigar Ásgrímsdóttur,
Hrafnistu, Hafnarfirði, áður Bolla-
götu 1, fer fram frá Dómkirkjunni
þriðjudaginn 14. mars kl. 13.30.
Árný Marta Jónsdóttir, Njálsgötu 75,
verður jarðsungin frá Hallgríms-
kirkju fimmtudaginn 16. mars kl.
13.30.
Útfór Sigriðar Jónsdóttur, Hvassa-
leiti 22, Reykjavík, fer fram frá Dóm-
kirkjunni í Reykjavík þriðjudaginn
14. mars kl. 15.
Útfór Vilborgar Jónsdóttur, Dal-
braut 21, Reykjavík, sem lést á Vífils-
staðaspítala, fer fram frá Áskirkju
þriðjudaginn 14. mars kl. 13.30.
Sr. Jón Skagan lést 4. mars sl. Hann
fæddist 3. ágúst 1897 á Þangskála í
Skagafirði. Foreldrar hans voru
hjónin Vilhjálmur Jón Sveinsson og
María Sveinsdóttir. Sr. Jón útskrif-
aðist úr guðfræðideild Háskóla ís-
lands 1924, sama ár var hann settur
prestur í Landeyjaþingum og var þar
þjónandi í 20 ár. Hann lét af prests-
skap árið 1944 og gerðist þá starfs-
maður hjá ríkisféhirði. Síðar gerðist
hann æviskrárritari. Eftirlifandi eig-
inkona hans er Sigríður Jenný
Gunnarsdóttir. Þau hjónin eignuðust
tvær dætur. Útför Sr. Jóns verður
gerð frá Dómkirkjunni í dag kl. 15.
Meiming
Barna- og unglingavika
12.-18. mars 1989
Tónabær kl. 20.00.
Tómstundir — pallborð unglinga.
Gerðuberg kl. 20.00.
Jafnrétti til nóms.
Vitinn — Hafnarfirði kl. 20.00.
Dagvistarheimili — Menntastofnunl
Sóknarsalur kl. 20.00.
Tómstundir barna og unglinga.
Bandalag starfsmanna rfkis og baaja, Alþvðusamband íslands, Kennarasamband íslands,
rélag bókaqerðarmanna, Bandaíag hóskólamenntaðra ríkisstarfsmanna,
Starfsmannafélaq ríkisstofnana, Fósturfólag íslands, Sókn,
Hið fslenska kennarafélag, Iðja
^Stórkostlegt
iipy , Vegna breytinga verður
50-70%
afsláttur
%
%
Mikiö
úrval af
vönduðum skóm
á alla fjölskylduna
Láttu þetta
einstaka tækifæri
ekkí fram hjá
þér fara!
á öllum skóm
í skóbúð
okkar
fram að
páskum
SKÓBÚÐ
GISLI
FEnDlN/AÍMDSSON HF
Lækjargötu 6a, Reykjavik, sími 91-20937
Að Bessastöðum
Þjóöleikhúsið:
HAUSTBRÚÐUR
Höfundur og leikstjóri: Þórunn Sigurð-
ardóttir
Tónlist: Jón Nordal
Leikmynd og búningar: Karl Aspelund
Lýsing: Björn Bergsteinn Guðmundsson
Það fer ekki milli mála að með
nýjasta verki sínu, Haustbrúði,
festir Þórunn Sigurðardóttir sig
enn í sessi sem leikritahöfundur.
Þegar frumsýning var komin vel á
skrið á fóstudagskvöldið var ljóst
að verk hennar, örlagasaga þeirra
Appoloníu Schwartzkopf og Níels-
ar Fuhrmanns, amtmanns á Bessa-
stöðum, er í flokki bestu innlendra
leikrita sem fram hafa komið á síð-
ustu árum.
Það var djarfleg ákvörðun að
höfundurinn væri jafnframt leik-
stjóri þessarar frumuppfærslu.
Djarfleg, vegna þess að betur sjá
augu en auga og leikstjórinn sér
verkið sannarlega frá öðru sjónar-
homi en höfundurinn sem búinn
er að grúfa sig yfir handritið mán-
uðum saman. En Þórunn er ekki
aðeins góður rithöfundur heldur
hka þaulvanur leikstjóri og næst á
eftir sjálfum textanum er stórt
skref stigiö í átt til góðrar útkomu
með sérstaklega farsælu vali leik-
ara í hlutverkin.
Þórunni eru konur ákaflega hug-
stætt yrkisefni, eins og komið hefur
fram í fyrri verkum hennar. í þessu
verki er Appolonía þar fremst í
flokki, sjálfstæð, áköf og þrjósk. í
örvæntingu teílir hún af sér og það
reynist henni dýrkeypt.
Amtmaðurinn sjáÍFur, Níels Fu-
hrmann, er alla tíð umkringdur
sterkum konum, sem vilja ráðskast
með hann og þó að maðurinn sé
enginn aukvisi lætur hann sér það
vel líka.
Móðir hans er ekki hrifin af því
að hann giftist Appoloníu vegna
þess að það verður honum ekki til
framdráttar í metorðapoti. Arftaki
hennar, ráðskonan Katarína, hat-
ast við Apppoloníu vegna þess að
hún á sjálf fagra dóttur sem hún
vill að amtmaður kvænist.
Og margar fleiri konur koma við
sögu og eru viðskipti þeirra svo
þung á metunum að stundum sér
maður fyrir sér sýningu í suðræn-
um stíl, þar sem eingöngu takast á
kvenpersónur, leiknar í að beita
brögðum lævísi og grimmdar til að
ná sínu fram. Veröld þessara
kvenna er að mestu takmörkuð við
heimihð, frami eiginmanns og
heimilsfoður er frami þeirra og
hver sú kona, sem brýtur upp myn-
strið, er hættuleg.
En þessi örlagaríku átök kvenn-
anna shga þó engan veginn sýning-
una, því að persóna Fuhrmanns er
skýrt mótuö og hnka hans og und-
anlátssemi við stjómsamar konur
í rökréttu samhengi við skapgerð
hans og uppeldi.
Þó að nokkuð öruggar heimildir
séu til um margt af því fólki sem
kemur viö sögu er algjör óþarfi að
leiða hugann að því hvað í leikrit-
inu er kórrétt sagnfræðilega séð og
hvað er skáldskapur. Persónurnar
lifna við á sínum eigin forsendum
og enda þótt ytri rammi verksins
setji það niður á ákveðnum tíma
er það fyrst og fremst sjálfstætt
skáldverk sem lýtur eigin lögmál-
um.
Níels Fuhrmann kom til íslands
sem amtmaður árið 1718 og settist
að á Bessastöðum. Hann var norsk-
ur að uppruna og hafði unnið sig
til metorða í Kaupmannahöfn. Að
öðru jöfnu hefði hann ekki þótt
gjaldgengur í svo feitt embætti sem
amtmannsdóm þar sem hann var
ekki aðalsmaður. En dugnaöur
hans tryggði honum fylgi málsmet-
andi manna og það nægði.
Appolonía Schwartzkopf, heit-
mey hans, var líka ættuð frá Nor-
Leiklist
Auður Eydal
Jóhann Sigurðarson og María Sigurðardóttir leika aðalhlutverk í Haust-
brúði.
hvað sem það kostar. María nær
aðdáunarverðum tökum á þessari
flóknu persónu allt frá upphafi til
enda og er óhætt aö tala um ótví-
ræöan leiksigur.
Jóhann Sigurðarson leikur Níels
Fuhrmann. í honum togast á and-
stæöur. Hann er valdsmaður sem
þarf að taka ákvarðanir og stendur
fyrir umbótum. Þegnum sínum vill
hann sýna umburðarlyndi en lætur
samt viðgangast aö fyrrum ástmey
hans er lokuð inni og hiýtur hina
verstu meðferð.
Hann vill þegar á hður ekkert
með Appoloníu háfa en þarf samt
að flýja út á tún og tjaida þar til
að falla ekki í freistni þegar hún
er nærri. í honum togast á ást og
hatur.
Þennan tvískinnung túlkar Jó-
hann afburðavel og þrátt fyrir mót-
sagnirnar gengur persónan upp
eins og fyrr sagði.
Bríet Héðinsdóttir leikur Kathar-
ínu og fer á kostum. Þessi stima-
mjúka ráðskona býr yfir hinni
verstu mannvonsku. Góða hliðin
snýr að amtmanni en illsku hennar
eru á hinn bóginn engin takmörk
sett þegar ná skal settu marki. Brí-
eti fatast aldrei og það var bragð
að átakaatriðinu, þegar slær í
brýnu á milli ráðskonunnar og
Appoloníu, enda ákveðin hvörf í
verkinu þegar Katharína varpar
þar grímunni.
Þær Bryndís Pétursdóttir og Þór-
unn Magnea Magnúsdóttir vinna
líka ákaflega vel úr litlum hlut-
verkum, Bryndls í hlutverki móöur
Níelsar og Þórunn Magnea sem hin
fáorða þjónustustúlka, Margrét.
Henni tekst að skapa eftirminni-
lega persónu með ákveönar skoð-
anir þó að hún segi ekki margt.
Marga fleiri mætti telja því að
vahnn maður er í hverju rúmi. Frá
hendi höfundar er hlutverk Karen-
ar Holm fremur dauflegt, hún er
fyrst og fremst sæt og góð. Guðný
Ragnarsdóttir, sem leikur hana, er
það líka en bróðirinn, Hans, fær
að sýna aðeins meiri skapgerða-
reinkenni. Þórarinn Eyfjörð fer létt
með að túlka hann.
Þeir Gísli Halldórsson og Rúrik
Haraldsson eru landfógeti og gam-
all aðmíráfl, sem er gerður heldur
skoplegur, og þau Ragnheiður
Steindórsdóttir og Jón Símon
Gunnarsson leika lögmannshjónin.
Unnur Ösp Stefánsdóttir var örugg
í hlutverki Guðrúnar htlu og Sig-
urður Sigurjónsson lék Þorgrím
vinnumann stilhlega.
Ekki var annað að heyra en að
gestir kynnu vel aö meta þessa
fyrstu sýningu á sögu mikilla
ástríðna og því mannlega drama
sem á sér rót í atburðum fyrri alda.
Var mönnum því glatt í sinni þegar
gengið var til dyra efir áhugaverða
sýningu og langvarandi lófatak þar
sem höfundur og aðalleikendur og
öll önnur áhöfn verksins voru hyllt
innilega. '
AE
egi. Hún hafði setið í festum í sjö
ár en alltaf var brúðkaupinu slegið
á frest. Þegar embættisframi Fu-
hrmanns var tryggður vildi hann
rifta trúlofuninni en því vildi App-
olonía ekki una og stefndi honum
fyrir heitrof.
Eftir mikiö málaþras fékkst úr-
skurðað að amtmaður ætti að
greiða fyrrverandi heitmey sinni
sem svaraði tveimur þriðju hlutum
af launum sínum árlega eða giftast
henni ella og lagði hún þá af stað
á eftir honum til íslands og hélt aö
málið væri í höfn. En svo var ekki
og vildi amtmaður nú alls ekkert
með hana hafa.
Seinna var honum með konungs-
úrskurði gert að ganga að eiga
hana. En áður en til þess kæmi lést
hún og óöara fóru þær sögusagnir
á kreik að ekki hefði allt verið með
felldu í sambandi við lát hennar
og fylgdi rannsókn í kjölfarið.
Atriðin í leikritinu eru mörg og
sum stutt en skiptingar ganga lið-
lega og tónhst Jóns Nordal fellur
þar vel inn í sýninguna. Framsetn-
ing og frásagnarmáti höfundar er
markviss og samtöl vel samin.
Sýningin fer að vísu hægt og sila-
lega af stað og spurning hvort ekki
hefði mátt stytta og þétta fyrri
hluta verksins og fækka þar atrið-
um.
En Þórunn slær vefmn kunnáttu-
samlega og þegar sýningin nær
skriði er jöfn stígandi í verkinu
allt til enda.
Leikmynd Karls Aspelunds vakti
ekki sérstaka hrifningu mína, hús-
munir voru vel valdir en húsgrind-
in sjálf var heldur leiðinleg lausn
og þau atriði sem leikin voru uppi
á henni virtust sum eins og leik-
endumir væm að prfla um uppi á
þaki hússins (a.m.k. úr sæti í sal).
Þama skipti lýsingin miklu máh
og hefði í sumum tilfellum mátt
bæta úr þessu með henni en hún
var annars vel unnin af Birni Berg-
steini Guðmundssyni.
Nokkur atriði fóra fram við mal-
arkamb og það umhverfi kom best
út þegar Appolonía gekk á land og
þokuslæður (ómissandi) léku um
hann.
Karl Aspelund hannaði einnig
einstaklega fallega búninga í átj-
ándu aldar stíl. Litimir eru hreint
augnayndi.
María Sigurðardóttir leikur App-
oloníu og túlkar hana frábærlega
vel. Hún byggir upp mjög sannfær-
andi mynd af þessari óstýrilátu
konu sem fellur ekki inn í hefð-
bundið mynstur, hún er lifandi og
vel gefin og heillar alla karlmenn.
En sá eini sem hún elskar snýr við
henni baki. Hún verður haldin þrá-
hyggju, hún skal ná í Fuhrmann,