Dagblaðið Vísir - DV - 19.05.1989, Side 15

FÖSTUDAGUR 19. MAÍ 1989.
15
Fjölmiðlar og barnabókmenntir
Það er álit margra að umfjöllun um
barnabækur og bamabókmenntir
í fiölmiðlum sé í lágmarki. Reyndar
hefur mátt merkja á síðustu árum
breytingu til batnaðar. Enn skortir
samt tilfinnanlega málefnalegar
umræður um þennan mikilvæga
þátt bókmenntanna. Lesefni ungu
kynslóðarinnar mótar að miklu
leyti bókmenntasmekkinn síðar á
lífsleiðinni.
Afhending verðlauna
Tilefni þessara hugleiðinga er af-
hending íslensku barnabókaverð-
launanna, sem nýlega hefur farið
fram, og fréttir fjölmiðla af þessum
árlega viðburði. En þetta er í fjórða
skiptið sem verðlaunin eru veitt.
Ólafur Ragnarsson, formaður
sjóðsstjórnar, flutti erindi og
KjaUarinn
Ármann Kr. Einarsson
rithöfundur
„Megintilgangur sjóðsins er að örva
fólk til að skrifa bækur fyrir börn og
unglinga og stuðla þannig að auknu
framboði á úrvalslesefni fyrir æsku
landsins.“
kynnti verðlaunahöfundinn sem að
þessu sinni er Heiður Baldursdóttir
kennari. Ævintýrið „Álagadalur-
inn“ er fyrsta bók hennar. Ólafur
ræddi meðal annars um þýðingu
íslenskra bóka fyrir börn, einkum
með tilliti til tungunnar.
Ármann Kr. Einarsson afhenti
Bamabókaverðlaunin og minntist
á mikilvægi þess fyrir óþekkta höf-
unda að fá verk sín gefin út.
Að lokum flutti menntamálaráð-
herra, Svavar Gestsson, stutt er-
indi þar sem hann fagnaði þessu
framtaki til stuðnings málræktar í
landinu. Hann gat þess m.a. að
Vaka-Helgafell, sem er aðili að
Verðlaunasjóði íslenskra bama-
bóka, væri forlag nóbelsskáldsins
okkar, Halldórs Laxness. En ein-
mitt á þessu ári em 70 ár síðan
fyrsta bók hans, „Barn náttúmnn-
ar“, kom út.
Hefur sannað tilverurétt sinn
Vík ég þá aftur að þætti fjölmiðl-
anna. Það vakti athygh ýmissa hve
fréttinni af afhendingu íslensku
bamabókaverðlaunanna vora gerð
góð skil, bæði í ljósvakafjölmiðlum
og dagblöðum. Þá má getá þess að
ritdómur um verðlaunasöguna eft-
ir ungan gagnrýnanda birtist strax
nokkram dögum eftir útkomu bók-
arinnar. Sannarlega athyghsverð
ogánægjuleg tíðindi.
Ég vitna enn í ræðu Ólafs Ragn-
arssonar: „Ef þeir sem nú eru á
æskuskeiði læra að meta bækur og
njóta þeirra þurfa menn hvorki að
hafa áhyggjur af framtíð bóka né
tungu. Bömin munu sjá að heimur
bóka er heihandi.“
Verðlaunasjóður íslenskra
barnabóka hefur þegar sannað til-
verarétt sinn. Megintilgangur
sjóðsins er að örva fólk til að skrifa
bækur fyrir börn og unglinga og
stuðla þannig að auknu framboði á
úrvalslesefni fyrir æsku landsins.
Árlega berast tugir handrita í
samkeppnina. Svo skemmtilega
vih th að verðlaunasögumar hafa
ahar verið fyrstu bækur höfund-
anna:
„Emil og Skundi" eftir Guðmund
Ólafsson 1986, „Franskbrauð með
sultu" eftir Kristínu Steinsdóttur
1987, „Fugl í búri“ eftir Kristínu
Loftsdóttur 1988, „Álagadalurinn"
eftir Heiði Baldursdóttur 1989.
Ghdi góðra barnabóka orkar ekki
tvímælis. Markvisst þarf að efla
veg og viröingu barnabókmennta.
Verðlaunasjóður íslenskra barna-
bóka er spor í rétta átt.
Ármann Kr. Einarsson
Ármann Kr. Einarsson rithöfundur og fyrstu verðlaunahafarnir, Guðmundur Ólafsson og Kristín Steinsdóttir.
Nýr vinstri flokkur, nýtt vinstra blað:
Umræðan
má ekki þagna
Um áramótin skrifaði ég kjahar-
agrein í DV þar sem ég gerði þörf-
ina fyrir nýtt, vinstri sinnað stjóm-
málaafl á íslandi að umtalsefni.
Síðan era hðnir íjórir mánuðir og
vissulega hefur rnnræða um þetta
mál verið mikh. Nú er hún hins
vegar nánast þögnuð aftur og það
er eins og menn hafl gefist upp við
að reyna meira, reyna áfram að
finna sameiginlegan grandvöh fyr-
ir endurskoðun mála á vinstri
væng.
Efasemdarmenn um þetta mál
hafa verið margir í röðum beggja
A-flokkanna. Þeir hafa hins vegar
fæstir komið með neinar thlögur
að breytingum, aðeins gagnrýnt
endurskoðunarthlögurnar. Funda-
ferð formanna A-flokkanna vakti
athygli og dró að sér áheyrendur:
þetta var nýbreytni og íslenskir
kjósendur vhja nýbreytni. Þeir eru
orðnir þreyttir á stirðnuðu,
þunglamalegu, óskýru flokkakerfi
landsins. Ahar skoðanakannanir,
sem gerðar hafa verið upp á síðk-
astið, sýna það sama: kjósendur
vilja ekki eða geta ekki tekið af-
stöðu th flokkanna. Aht að helm-
ingur þeirra tekur ekki afstöðu eða
neitar að svara. Slíkt afstöðuleysi
er fáheyrt í skoðanakönnunum í
vestrænum heimi. íslenskir kjós-
endur eru óánægðari með flokka-
kerfi sitt en aðrir.
Hugmyndir að utan
Bein fyrirmynd að nýjum ís-
lenskum vinstri flokki verður auð-
vitaö ekki sótt th útlanda. Sérstaða
íslensks þjóðfélags, mörkuð m.a.
af dreifbýh og fámenni, veldur því.
Hins vegar hggur beint við að hug-
myndir séu sóttar til öflugra vinstri
afla í Vestur-Evrópu, t.d. jafnaðar-
KjaUarinn
Einar Heimisson,
sagnfræðinemi,
Freiburg, Vestur-Þýskalandi
manna í Frakklandi, Vestur-þýska-
landi eða Sviþjóð. Augljóslega hgg-
ur beinast við að sækja hugmyndir
th þeirra vinstri manna sem mest-
um árangri hafa náð á síðustu
missirum og njóta trausts kjósenda
í sínum löndum. Kjósendur eru
einu dómararnir um árangur
stjórnmálamanna.
Suma hluti má læra af sögunni
þegar um stjórnmálaflokka er að
ræða. Sá lærdómur er hvað skýr-
astur að klofningur stjórnmálaafla
verður sjaldnast th að styrkja
hehdarhreyfmguna. Þótt ýmislegt
megi þannig læra af fyrri tímum
er hins vegar fráleitt að sækja hug-
myndafræði aftur í söguna, jafnvel
aht aftur á síðustu öld. Hugmynda-
fræðingar síðustu aldar munu
aldrei leysa vandamál okkar tíma
neðan úr sínum gröfum. Hug-
myndafræðingum síðustu aldar er
enginn greiði gerður með því að
kalla þá th ábyrgðar um þjóðfélags-
mótun okkar tíma.
Hringferðir í pólitík.
íslenskir flokkar ganga stundum
í undarlega hringi og örðugt getur
verið að henda reiður á hvar þeir
eru staddir á hringnum hverju
sinni. Kvennahstinn var af ýmsum
tahnn róttækasta afhð í íslenskum
stjórnmálum fyrir síðustu þing-
kosningar: kjósendur sem höfnuðu
Alþýðubandalaginu sakir þess að
það væri ekki nógu vinstrisinnað,
kusu Kvennalistann. Nú er hins
vegar Kvennalistinn farinn aö
virka sem hálfgerð hækja undir
Sjálfstæðisflokknum í stjórnarand-
stöðu: í hverju málinu á fætur öðru
standa þessir flokkar saman gegn
ríkisstjóm vinstri aflanna. „Vinstri
atkvæði" úr kosningunum 1987
reynast þannig Sjálfstæðisflokkn-
um drjúg um þessar mundir.
Vinstri sinnaður flokkur, sem
tahst hefur getað „burðarafl í land-
sjóminni“, hefur ekki verið th á
íslandi. A-flokkarnir hafa ával®
verið of litlir til þess. En þetta er
dæmigert fyrir íslenska stjórn-
málasögu. Hún einkennist af sam-
stöðuleysi vinstri aflanna, sem og
'fyrmefndum hringferðum stjórn-
málaafla. Flokkar hafa stundum
náð betur saman við aðra flokka,
sem eru fjær þeim í hinu póhtíska
htrófi, en þá sem standa nær og eru
jafnvel sprottnir af sama meiði.
Þessi furðulega-staðreynd, sem lík-
ast th er fyrst og fremst sprottin
af persónupólitík og thfinninga-
karpi, hefur verið höfuðmeinsemd
íslenskra stjórnmála. Alþýðu-
bandalagið og Alþýðuflokkurinn
hafa th dæmis aðeins veriö saman
í stjóm í landinu í innan viö fjögur
ár frá stofnun fyrrnefnda flokksins
árið 1956. Hins vegar hefur Al-
þýðubandalagið verið tíu ár í stjóm
með Framsóknarflokknum og Al-
þýðuflokkurinn þrettán ár í stjórn
með Sjálfstæðisflokknum. Ekki er
undarlegt að kjósendur viti ekki
ahtaf nákvæmlega hvar og fyrir
hvað íslenskir stjórnmálaflokkar
standa.
Samstaða vinstri flokkanna í rík-
isstjóm nú er hins vegar mikhvæg-
ur áfangi í þá átt að skerpa línur í
íslenskum stjórnmálum og þeim
áfanga verður að fylgja eftir.
Séríslenskar aðstæður
Á sama tíma og umræðan um
endurskoðun íslensks flokkakerfis
hefur orðið háværari en í langan
tínia er önnur umræða einnig há-
vær: Um vinstri málgögn. Þjóðvhj-
inn rambar á barmi gjaldþrots og
Alþýðublaðið er einungis fjórar th
átta síður að stærð á hverjum degi.
Ekki gleðileg staða fyrir vinstri-
menn en samofin samstöðuleysinu,
hringferðunum, tilfinningakarp-
inu, persónupóhtíkinni.
Séríslenskar aðstæður, smæð
markaðarins, valda því að tæpast
er í rauninni pláss fyrir fleiri en tvö
morgunblöð og eitt síðdegisblað á
íslandi. Árið 1985 var síðast gerð
tilraun til að setja á stofn nýtt sam-
eiginlegt vinstra blað en hún
strandaði meðal annars á því að
menn gátu ekki komið sér saman
um hvernig leiðaraskrifum skyldi
háttað. Leiðaraskrif eru lítill hluti
af því sem slíkt blað þarf að bjóða
! lesendum sínum: það verður fyrst
og fremst að vera vettvangur gagn-
rýninnar umræöu og í leiðinni
samræmast þeim kröfum sem hinn
almenni lesandi gerir th dagblaðs
um hlutlægt fréttaefni, upplýsing-
ar, afþreyingu. Fréttatímaritið
Þjóðlíf hefur raunar sýnt á undan-
förnum mánuðum að í þjóöfélaginu
er sterkur grundvöllur fyrir blöð
af slíkum toga.
Um þessar mundir stendur ríkis-
stjórn vinstriaflanna hla í skoðana-
könnunum, A-flokkarnir standa
iha, málgögn vinstrimanna standa
illa. Menn verða að ræða saman,
reyna nýjar leiðir, endurskoða
máhn og umfram allt: ná víðtækari
samstöðu. Því er eins farið um
flokka og blöð; áhrifin mótast af
breidd þeirrar samstöðu sem að
baki hggur. Við þessar aðstæður
má umræðan um uppstokkun í
flokkakerfi og íjölmiðlaheimi ekki
þagna; hún verður að halda áfram,
- það er eina leiðin th úrbóta.
Einar Heimisson
„Árið 1985 var síðast gerð tilraun til
að setja á stofn nýtt sameiginlegt
vinstra blað en hún strandaði m.a. á
því að menn gátu ekki komið sér saman
um hvernig leiðaraskrifum skyldi hátt-
að.“