Dagblaðið Vísir - DV - 21.07.1989, Blaðsíða 14

Dagblaðið Vísir - DV - 21.07.1989, Blaðsíða 14
14 FÖSTUDAGUR 21. JÚLÍ1989, Frjálst.óháÖ dagblaö Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF. Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift, ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (1)27022 - FAX: (1)27079 Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11 Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 900 kr. Verð i lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr. Smáskammtalækning Ríkisstjórnin hefur þurft að grípa til ráðstafana vegna ríkisíjármála. Allt útlit er fyrir fimm til sex milljarða króna halla á ríkisrekstrinum ef fer sem horfir en rikis- stjórnin hefur sett sér það markmið að skila hallalaus- um úárlögum. í ráðstöfununum er gert ráð fyrir sparn- aði í rekstri ríkisins sem nemur átta hundruð milljónum króna og auk þess lántöku. innanlands sem svarar til þriggja milljarða. Þetta er smáskammtalækning. Á borði stjórnarinnar hafa verið hugmyndir um hækkun söluskatts, hækkun tekjuskatts og endurskoðun á búvöruverðssamningnum en ljóst er að ekki hefur náðst samkomulag um slíkar aðgerðir. Áfram mun ríkja óvissa um framhaldið og ekki munu lausnirnar koma af sjálfu sér. Allar líkur benda til að staða ríkissjóðs eigi enn eftir að versna þar sem aflakvótar eru að verða uppurnir víða um land og útflutningur mun þar af leiðandi dragast saman þegar líða tekur á árið. Nú kann einhver að segja að nóg sé að gert og ekki séu hundrað í hættunni þótt ríkissjóður sé rekinn með tapi eitt árið enn. Samkvæmt lauslegum útreikningum nemur halh ríkissjóðs á síðustu fimm árum tuttugu og frnim milljörðum samtals og enginn kippir sér upp við eitt tapárið í viðbót. Þetta er að sjálfsögðu mikil skamm- sýni. Það er ábyrgðarlaust með öllu að safna skuldum enda kemur að skuldadögum fyrr eða síðar og komandi kynslóðir hafa erfiðan drösul að draga ef þjóðarbúið er slmldum vafið. Það mun skapa sultarkjör fyrir íslend- inga um ókomin ár. Hitt ber einnig á að hta að halh á ríkissjóði hefur veruleg verðbólguáhrif. Verðbólga er helsta meinsemd efnahagslífsins. Hún hefur áhrif á vexti, kaupmátt, gengi og gerir útflutningsgreinum okkar erfitt fyrir. Verð- bólgan skapar oftast þenslu á vinnumarkaði en nú hef- ur hún í för með sér atvinnuleysi og fjöldagjaldþrot og er í rauninni orðin að óbærilegri kvöl. Engin ríkisstjórn nær tökum á efnahagsmálum meðan verðbólgan leikur lausum hala. Ráðstafanir ríkisstjórnarinnar veita ekkert viðnám. Þau eru eins og allar aðrar aðgerðir á þessum áratug: háhkák og einhvers konar málamiðlun milli stjórnar- flokka sem ekki koma sér saman um markvissar lausn- ir. í því hggur ógæfa okkar. Hver ríkisstjórnin á fætur annarri gefst upp við að stjórna landinu annaðhvort vegna ráðleysis ehegar hagsmunagæslu hinna ýmsu stjórnarflokka. Og allt situr við það sama. Ráðherrar hafa huggað sig við það að stjórnin sé óvinsæl vegna skítverka sem þarf að vinna. Þeir segja að þjóðin þurfi á svoleiðis ríkisstjórn að halda. En hvers vegna ganga þá mennirnir ekki alla leið og taka almenni- lega til hendinni? Hverju er að tapa? Ekki komast þeir neðar í óvinsældunum. Það er þá helst að vinsældirnar og traustið muni aukast ef kjósendur sjá að stjórnar- flokkarnir eru samstíga, setja sér mark og útskýra um leið fyrir þjóðinni hvað vinnst þegar vörn er snúið í sókn. Með ráðstöfunum og neyðarvörn frá degi th dags missa alhr trú á stjórn landsins. Fólk fær það réttilega á tilfmninguna að stjórnin viti ekki hvað hún eigi að gera. Vantrúin, óvissan og örvæntingin hleður utan á sig og hver hópur, hver og einn, hugsar um það eitt að taka th fótanna. Hehdarsýnin hverfur, samábyrgðin dvínar og trúin á framtíðina fíarar út. Og þá flæðir bæði undan þjóð og stjórn. Ehert B. Schram „llm milliveg er ekki að ræða.“ - Frá New York. Andstæðingar (óstureyðinga mótmæla kröftuglega. Tilfinningapólitík Hæstiréttur Bandarikjanna hef- ur enn á ný kveöið upp úrskurö sem valda mun stórfelldu umróti í bandarískum stjórnmálum. Áöur hefur Hæstiréttur komiö miklu róti á hug manna meö ákvöröun um aö löglegt sé samkvæmt mannrétt- indaákvæðum stjómarskrárinnar að brenna og vanhelga bandaríska fánann í póhtískum mótmælum og hann hefur hneykslað marga með því aö ákveöa að unglingar undir lögaldri og vangefnir séu ekki und- anþegnir dauðarefsingu. En meö úrskuröi sínum í byrjun mánaöarins um lögmæti ríkislaga í Missouri, sem takmarka aðgang aö fóstureyöingum, hefur Hæsti- réttur varpað sprengju inn á hinn pólitíska vettvang og að sumra dómi mun þetta mál skipta þjóðinni rækilegar í tvær andstæðar fylk- ingar en dæmi em til síðan á tím- um Víetnamstríðsins. Jafnframt er ljóst aö Hæstiréttur hefur skipt um stefnu. Hann túlkar nú sljórnarskrána í anda Reagans og annarra íhaldsmanna á þröngan og íhaldssaman hátt. Þaö frjáls- lyndi við túlkun á grundvallarmál- um, sem einkenndi réttinn allt frá því um 1950, er nú úr sögunni. Þetta er verk Reagans og varanlegur arf- ur stjómartíöar hans. Áhrifa Reag- ans mun gæta í innanríkismálum Bandaríkjanna fyrir tilstilli Hæsta- réttar um mörg ókomin ár. Þaö var Reagan sem breytti sam- setningu réttarins, hann skipaöi þrjá dómara og þar með komust íhaldsmenn í meirihluta í fyrsta sinn í áratugi. Ég hef áður fjallaö um sérstöðu Hæstaréttar Banda- ríkjanna meðal dómstóla lýöræðis- ríkja. Hæstiréttur er valdastofnun lýðveldisins jafnrétthá fram- kvæmdavaldi og löggjafarvaldi og hefur vald til aö ógilda gerðir hinna tveggja ef þær eru ekki taldar í samræmi viö stjórnarskrána. Hæstiréttur getur ógilt hvaða lög sem er og rétturinn getur líka ógilt ákvarðanir forsetans. Því er Hæsti- réttur Bandaríkjanna pólitísk valdastofnun, á vissan hátt sú valdamesta í Bandaríkjunum. Öll löggjöf, ekki aðeins á alríkisþing- inu í Washington heldur ekki síður á ríkisþingunum 50, verður að taka mið af því í hvaða anda Hæstiréttur túlkar stjórnarskrána. Og nú er þar orðin breyting á. Fóstureyðingar Fóstureyðingar em tilfmninga- mál og menn skiptast í tvær alger- lega andstæðar fylkingar í afstöð- unni til þeirra. Um milliveg er ekki að ræða, menn em með eða á móti. Árið 1973 úrskurðaöi Hæstiréttur að konur ættu stjórnarskrárlegan rétt á fóstureyðingum, þær væm hluti af löghelgun einkalífsins. Sá úrskurður hefur síðan verið harka- lega umdeildur og hávær minni- hluti hefur aldrei sætt sig viö hann. í öllum ríkjum Bandaríkjanna hafa verið starfandi þrýstihópar sem berjast gegn fóstureyðingum og frambjóöendur til hinna ólíkleg- ustu starfa hafa meðal annars verið vegnir og metnir í samræmi við Kjallarinn Gunnar Eyþórsson fréttamaður hvaða afstöðu þeir hafa til þeirra. Mikil barátta hefur farið fram um stjórnarskrárbreytingu til að ógilda úrskurö Hæstaréttar frá 1973. í sumum ríkjum eru í gildi lög um bann við fóstureyðingum sem taka munu gildi um leið og Hæsti- réttur úrskurðar þær ólöglegar. Þrýstihópar hafa víða gert aösúg að læknamiðstöðvum þar sem fóstureyðingar eru gerðar og marg- ar konur, sem þangað leita, hafa sætt aðkasti og jafnvel misþyrm- ingum. Öll er þessi barátta þrungin tilfmningum og Biblíutilvitnunum. Þeir sem fylgjandi eru fóstureyð- ingum hafa aftur á móti hingað til verið óhultir í þeirri fullvissu að Hæstiréttur tryggði konum stjórn- "'arskrárlegan rétt til fóstureyðinga og lítiö haft sig í frammi. Alls kon- ar takmarkanir hafa verið settar á aögang að fóstureyðingum en fóstureyðingin sjálf er samt lögleg. Nú er óvíst hvort svo verður fram- vegis. Úrskurður Hæstaréttar á dögunum gefur vísbendingu um að rétturinn sé kominn á fremsta hlunn með að ógilda úrskurðinn frá 1973 og því er nú allt að fara í bál og brand. Úrskurðurinn sjálfur var annars á þá leið að lög í Missouri, sem banna fóstureyðingar á spítulum í eigu Missouriríkis og banna starfs- mönnum ríkisins að gera þær, voru talin lögleg. Fóstureyðingar mega samt fara fram á einkasjúkrahús- um. En það var röksemdafærsla dómaranna og skipting þeirra í dómnum sem mesta athygli vakti. - Nú þykir sýnt að Hæstiréttur bíði aðeins eftir viðeigandi prófmáli til aö ógilda úrskurðinn frá 1973 og gera fóstureyðingar ólöglegar á ný. Pólitík Síðustu 16 ár hafa stjómmála- menn getað leitt hjá sér að taka afdráttarlausa afstöðu tíl fóstur- eyöinga. Þeir sem hafa viljað koma sér í mjúkinn hjá andstæðingum fóstureyðinga hafa getað fordæmt Hæstarétt, þeir hafa hvort sem er ekki verið í aðstöðu til að breyta þeim úrskurði. En nú, þegar hggur fyrir að einstök ríki hafa víðtækt vald til að takmarka fóstureyðing- ar, er hætt við að allar póhtískar kosningar fari að snúast um þær. Skiptingin meðal almennings er svo afdráttarlaus að 25 prósent segjast aldrei munu kjósa fram- bjóðanda sem sé hlynntur fóstur- eyðingum, sama hvaða önnur stefnumál hann hafi, en 32 prósent segjast aldrei munu kjósa neinn sem sé andvígur fóstureyðingum. Hætt er viö að öll önnur mál hverfi í skuggann af þessu eina og skipti þjóðinni ahri í tvær andstæðar fylkingar í kosningum í hinum ein- stöku ríkjum og í alríkiskosningum þegar að þeim kemur næsta ár. Nú er tahð að um 57 prósent Banda- ríkjamanna séu fylgjandi frjálsum fóstureyöingum en andstæðingar þeirra eru miklum mun háværari og beita sér meira í kosningum, fyrst og fremst í fjáröflun fyrir frambjóöendur. Hin einstöku ríkisþing geta nú, eftir síðasta úrskurð Hæstaréttar, takmarkað mjög aðgang að fóstur- eyðingum, jafnvel svo mjög að þær verði í raun gerðar útlægar. Að því miða mörg lög sem nú eru í undir- búningi í ýmsum ríkjum því að Hæstiréttur hefur nú gefið svigrúm til þeirra. Það er til dæmis hægt að gera svo strangar kröfur til læknamið- stöðva, sem taka að sér fóstureyð- ingar, að þær geti ekki staðist þær. Það er hægt að banna notkun al- mennafiár til fóstureyðinga. Af- leiöingin yröi fyrst og fremst sú að hinn fátækari hluti þjóðarinnar, sem treystir á fóstureyðingar sem tryggingakerfið greiðir,' fengi ekki ókeypis fóstureyðingar en þeir sem geta borgað fá sínar fóstureyðingar eftir sem áður. - Vitaskuld eru fóstureyðingar algengastar meðal hinna fátækari og takmörkun þeirra mundi því bitna mjög mis- jafnlega á konum. Þaö er því útht fyrir geysiharða og ihvíga pólitíska baráttu þar sem htið svigrúm er til málamiðlunar. Enginn mun geta skorast undan aö taka afstööu, allir verða að vera annaðhvort með eða á móti. Barátt- an er rétt að byrja og afleiðingarn- ar af úrskuröi Hæstaréttar eiga eft- ir að koma betur í ljós. Gunnar Eyþórsson. „Hætt er við að öll önnur mál hverfi í skuggann af þessu eina og skipti þjóð- inni allri í tvær andstæðar fylkingar 1 kosningum í hinum einstöku ríkjum.“

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.