Dagblaðið Vísir - DV - 22.08.1989, Blaðsíða 11

l>RIDJÍri)ÁllÍuk 2Í-ÁtíÚST '1980.
Útlönd
Jósep Stalin og Adolf Hitler gerðu með sér leynisamning um skiptingu Evrópu fyrir 50 árum. Samningurinn varð undanfari innlimunar Eystrasalts-
ríkjanna í Sovétríkin. Þjóðernissinnar ætla að efna til mótmæla á morgun til að minnast afmæiisins.
Leynisamnlngar Stalíns og Hitlers 50 ára:
Þjóðernissinnar í
Eystrasaltsríkjunum
efna til mótmæla
Á þessu korti, sem undirritað er af Stalín og Ribbentrop, utanríkisráð-
herra Hitlers, má sjá hvernig þeir skiptu Evrópu með sér. Hitler fékk
mestallt Pólland en Stalín Eystrasaltsríkin og austurhluta Póllands.
Simamynd Reuter
Miklar mótmælaaðgerðir eru fyr-
irhugaðar í Eystrasaltslýðveldum
Sovétríkjanna á morgun. Þar á
meðal ætla menn að mynda 600
kílómetra langa keðju milli höfuð-
borga Eistlands, Lettlands og Lit-
háens. Tilefnið er 50 ára afmæli
leynisamninga sem Sovétríkin og
Þýskaland Hitlers gerðu með sér
um skiptingu Austur-Evrópu í
áhrifasvæði. íbúar landanna líta á
þann dag sem einn hinn dekksta í
sögu sinni. Vestrænir sagnfræð-
ingar segja að samningar þessir
hafi leitt til þess að stjórnarherr-
arnir í Kreml innlimuðu Eystra-
saltslöndin í ríki sitt.
Messað við veginn
Skipuleggjendur mótmælanna
segjast þurfa um tvö hundruð þús-
und manns í hverju lýðveldi til að
mynda keðjuna en þeir búast við
fleiri þátttakendum. Mótmælend-
urnir munu haldast í hendur í
fimmtán mínútur kl. 16 að íslensk-
um tíma á morgun. Mannfjöldinn
mun síðan skipta sér niður í marga
smærri mótmælafundi. í Litháen,
þar sem kaþólskan á sterk ítök,
munu prestar syngja messur í veg-
kantinum.
Smærri fundir, verkfóll og aðrar
aðgerðir eru einnig fyrirhugaðar í
lýðveldunum þremur og hreyfing
þjóðemissinna í Litháen mun
halda stjórnarfund um kvöldið.
Vilja sannleikann
Tilvist leynisamninganna, sem
utanríkisráðherra Stalíns, Vyac-
heslav Molotov, og þýski starfs-
hróðir hans, Joáchim von Rib-
bentrop, undirrituðu í Moskvu er
orðin að mjögviðkvæmu máh inn-
an Sovétríkjanna. Þjóðernissinnar
í Eystrasaltslýðveldunum hafa
smám saman á undanförnum mán-
uðum þröngvað Sovétstjórnina til
að láta af hefðbundinni afstöðu
sinni sem fólst í að neita því að
nokkrir leynisamningar hefðu ver-
ið gerðir.
Leiðtogar hinna róttæku þjóð-
ernishreyfmga í löndunum þremur
vonast eftir hundmð þúsunda þátt-
takenda í aðgerðunum til að styðja
kröfur um að endurheimta sjálf-
stæðið sem leið undir lok við gerð
samninganna.
„Við viljum aðeins eitt, sannleik-
ann um söguna," segir Vergihus
Cepaitis, leiðtogi öflugrar þjóðern-
ishreyfmgar í Litháen, sem sigraði
með yfirburðum í kosningum til
sovéska þingsins í mars. „Við vilj-
um að þeir viðurkenni að við vor-
um hersetnir og innhmaðir í kjöl-
far samningsins. Ef þeir viður-
kenna það höfum við fullan rétt til
að ráða okkar eigin örlögum, það
er sjáifstæði á þann hátt sem Lithá-
ar vilja.“
Samningar rannsakaðir
Sovésk þingnefnd var sett í að
rannsaka samningana vegna
þrýstings frá Eystrasaltslýðveld-
unum. Um miðjan júh sendi hún
frá sér bráðabirgðaskýrslu þar sem
m.a. kemur fram að leynisamning-
amir hafi veriö gerðir. í skýrslunni
segir m.a. að samningarnir hafi
verið gerðir vegna hótana um vald-
beitingu og þess vegna skuli þeir
lýstir dauðir og ómerkir frá undir-
skriftardegi.
Viðurkenning á tilvist samning-
anna segir þó ekki aha söguna um
atburðina sem urðu til þess að
löndin þrjú glötuðu sjálfstæði sínu.
Lagalega séð var það ekki afleiðing
samninganna heldur fóru nýkjörin
þing Eistlands, Lettlands og Lithá-
ens í júh 1940 fram á það að vera
tekin inn í Sovétríkin. Kremlverjar
hafa hingað til ekki sýnt nein merki
þess að þeir muni hafna þessari
opinberu skýringu af ótta við að
það muni grafa undan lögmæti
áframhaldandi veru ríkjanna í Sov-
étríkjunum. Fréttaskýrendur bú-
ast ekki við að lokaskýrsla þing-
nefndarinnar muni hafna henni.
Sovéska fréttastofan Novosti
sagði í grein sem birtist 15. ágúst
síðastlicjinn að það væri „órökrétt
og einfeldningslegt“ að segja að
Eystrasaltsríkin hefðu verið inn-
hmuð í kjölfar samninganna. Prav-
da, málgagn Kommúnistaflokks-
ins, birti í síðasta már.uði eftir-
prentun af „beiðni" þinga land-
anna um innlimun þeirra í Sovét-
ríkin. Talið er að beiðnin hafi verið
birt til að sýna fram á að það hafi
verið kosningarnar í þingum
Eystrasaltslandanna sem réðu úr-
slitum í því máh en ekki samning-
arnir við Þýskaland.
Brögð í tafli?
Vesturlönd halda því fram aö
brögð hafi verið í tafh í kosningun-
um 1940 og að þær hafi farið fram
undir ægishjálmi sovéska hersins.
Kommúnistar fengu 92,9-99,2 pró-
sent atkvæða. Stjómvöld í Moskvu
hafa ekki sýnt þess nein merki að
þau muni fallast á þær söguskýr-
ingar.
Kremlverjar fengu forsmekkinn
af fyrirhuguðum aðgerðum í
Eystrasaltslýðveldunum þegar
þjóðemissinnar í Moldavíu hótuðu
því á sunnudag að fara í verkfall
ef tunga þeirra yrði ekki gerð að
opinberu máh lýðveldisins. Eins og
í Eystrasaltslöndunum hefur tunga
heimamanna átt undir högg að
sækja gagnvart rússneskunni.
Reuter
11.
Heildarupphæð
vinninga
19.8 var 3.892.054.1 hafði
5 rétta og fær hann kr.
1.793.241. Bónusvinn-
inginn fengu 2 og fær
hvor kr. 155.556. Fyrir 4
tölur réttar fær hver 3.833
og fyrir 3 réttar tölur fær
hver um sig kr. 289.
Sölustöðum lokað 15 mínútum
fyrir útdrátt I Sjónvarpinu.
Sími685111.
Upplýsingasímsvari 681511.
Lukkulína 99 1002
HJÓLBARÐAR
þurfa að vera með góðu mynstri allt árið.
Slitnir hjólbarðar hafa mun minna veggrip
og geta verið hættulegir - ekki síst
f hálku og bleytu.
DRÚGUM ÚR HRAÐA!
d
UMFERÐAR
RÁÐ
/