Dagblaðið Vísir - DV - 30.01.1990, Blaðsíða 10

10
ÞRIÐJUDAGUR 30. JANÚAR 1990.
Utlönd
Sænskur prófessor um framtíð Sovétforseta:
Næstu mánuðir
geta skipt sköpum
, Sænski rithöfundurinn Anders
Áslund, höfundur bókar um Sovét-
ríkin á tímum perestrojku, telur
aö framtíð Mikhails S. Gorbatsjov
Sovétforseta og umbótastefnu hans
ráöist á næstu mánuðum. Banda-
ríska tímaritið Newsweek setur
þessa bók Áslunds - Barátta Gor-
batsjovs fyrir efnahagsumbótum -
efst á lista þeirra sem fylgjast vilja
með.
Áslund, þrjátíu og sjö ára prófess-
or í hagfræði og fyrrum stjómarer-
indreki í Moskvu, spáði falli stjóm-
arinnar í Tékkóslóvakíu síðastliöið
haust. Hann reyndist hafa rétt fyrir
sér. Hann spáði því einnig að fyrr-
um leiðtogi austur-þýskra komm-
únista, Egon Krenz, myndi sitja
stutt. Aftur reyndist hann sann-
spár.
Nú segir þessi sænski höfundur,
og vonar aö hann hafi rangt fyrir
sér, aö Gorbatsjov, forseti og leið-
togi sovéska kommúnistaflokksins,
hafi litla möguleika á að sitja á
valdastóli næstu mánuði.
Litháen mesta ögrunin
Ef andstæðingar forsetans sov-
éska viþa steypa honum verða þeir
að láta til skarar skríða áður en
bæjar- og sveitarstjórnarkosningar
fara fram í mars, sagði Áslund ný-
lega á fundi með erlendum frétta-
riturum í Stokkhólmi. Segir hann
að í ljósi kringumstæðna sé rökrétt
aö þá muni fall forsetans koma.
Áslund lítur á ákvörðun forystu
kommúnista í Eystrasaltslýðveld-
inu Látháen frá síöasta ári - sem
jafnframt er fyrsti klofningur inn-
an sovéska kommúnistaflokksins
frá byltingunni 1917 - þess efnis aö
Mikhail Gorbatsjov, forseti Sovétríkjanna og leiðtogi kommúnistaflokksins.
slíta tengslin við móðurflokkinn í
Moskvu sem alvarlegustu ógnun
viö stöðu Gorbatsjovs, alvarlegri
en ólgan í lýðveldinu Azerbajdzhan
og þjóðemisróstur.
„Ef Gorbatsjov viðurkennir sjálf-
stæðan flokk í Litháen mun meiri-
hluti stjómmálaráðs sovéska
kommúnistaflokksins velta honum
úr sessi,“ sagði Áslund. Hann bætti
við að ef forsetinn vísaði kröfum
Litháa á bug myndi hann þar með
tapa stöðu sinni meðal frjálslyndra
stuðningsmanna sinna og gera
harðlínumönnum auðveldara með
að steypa honum af stóli.
Slæmt efnahagsástand
Áslund segir að efnahagsástandið
í Sovétríkjunum sé jafnvel en veik-
ara fyrir og byrði hemaðarumsvifa
á stjómvöld enn meiri en CIA,
bandaríska leyniþjónustan, og
flestir vestrænir stjómarerindrek-
ar hafa hingað til talið. Efnahagslíf-
ið þarfnast nauðsynlega endur-
skoðunar við en Gorbatsjov getur
aðeins reitt sig á stuðning tveggja
manna í stjórnmálaráðinu - annars
vegar Eduard Sévardnadze utan-
ríkisráðherra og hins vegar Alex-
andr Jakovlev - fyrir róttækum
markaðsumbótum, segir Áslund.
Áslund telur að verg þjóöarfram-
leiðsla Sovétríkjanna hafi fallið um
fimm prósent á síðasta ári og muni
minnka um tíu prósent á þessu
ári. Nikolai Belov, háttsettur sov-
éskur tölfræðingur, sagði aftur á
móti í síðustu viku að verg þjóðar-
framleiðsla hefði aukist um þrjú
prósent árið 1989 sem er einu og
hálfu prósenti minna en áætlað
var.
Snjall stjórnmálamaður
Og ennfremur, þvert á mat
margra sérfræðinga, telur Áslund
Gorbatsjov hlynntan vestrænum
hugmyndum, s.s. markaðskerfi og
lýðræði. En hann telur einnig að
Sovétforsetinn hafi ekki það pólit-
íska vald sem þarf til að koma Sov-
étríkjunum á braut raunverulegra
umbóta.
Áslund er tregur til að afskrifa
Gorbatsjov. „Hann er líklega
snjallasti stjómmálamaður verald-
ar þannig að maður gerir ráð fyrir
að hann finni leið út úr þessu,“
segir Áslund. En það sem miklu
máli skiptir að mati Áslund er að
Nikolai Ryzhkov, forsætisráðherra
Sovétríkjanna, er lítt hlynntur
metnaöi Eystrasalstríkjanna og
Gorbatsjov þarf að öllu jöfnu
stuðning forsætisráðherrans ef
hann vill ná stuðningi meirihluta
stjórnmálaráðsins.
Reuter
Leiðir aukið
atvinnuleysi til
falls Syse?
Þrír og hálfur mánuður er nú lið-
inn frá því að Jan P. Syse varð for-
sætisráðherra Noregs. í haust voru
fáir þeirrar skoðunar að minni-
hlutastjóm borgaralegu flokkanna
yrði langlíf.
Stjómin er enn viö völd en sam-
staridð milli flokkanna þriggja,
Hægri flokksins, Miðflokksins og
Kristilega þjóðarflokksins, er
stundum stirt. Stjómmálamenn í
Miðflokknum era þegar famir aö
tala um að stjómin verði að fara
frá ef atvinnuleysið minnki ekki á
árinu.
Frá því að Syse, sem er leiðtogi
Hægri flokksins, tók viö völdun 16.
október hefur atvinnulausum fjölg-
aö úr áttatíu þúsund í hundrað og
fimm þúsimd.
Hneykslismál
Verkamannaflokkurinn þykir
ekki hafa staðið sig sem stjórnar-
andstöðuflokkur. Það sem hefur
lamað flokkinn era uppljóstranir
um hneykslismál. Reiulf Steen,
fyrram formaður flokksins, hefur
skrifað opinskátt um valdabaráttu
innan flokksins og Arvid Engen
húsgagnasali tók árum saman upp
á segulband samtöl sín um pólítík
við ýmsa leiðtoga verkalýðshreyf-
ingarinnar. Hans mál er nú fyrir
rétti í Osló.
Haröasta gagnrýnin á stjómina
hefur í staðinn komið frá hægri.
Framfaraflokkurinn, sem fékk
tuttugu og tvo menn kjöma í haust
en hafði áður tvo, hefur getaö stað-
iö sameinaður út á við þrátt fyrir
að fulltrúar hans séu margir nýir
og þyki oft fara sínu fram.
Samið við Hagen
Formaður flokksins, Carl I. Hag-
en, þykir reyndar ekki hafa haft
mikil áhrif á framvindu pólitískra
mála en hann hefur fengið stjóm-
arflokkana til að viöurkenna í raun
að það sé aðeins til hans sem þeir
geti snúið sér til að koma tillögum
sínum í gegn. Þegar afgreiða þurfti
fjárlagafrumvarpið fyrir jól neydd-
ist Syse til að seipja við Hagen und-
ir fjögur augu til aö koma á mála-
miðlun.
Það hefur vakið furðu aö stjómin,
og þá ekki síst Kaci Kullman Five,
hinn nýi viðskiptamálaráðherra,
hefur ekki átt í vandræðum vegna
afstöðunnar til Evrópubandalags-
Jan P. Syse hefur nú verið forsætisráðherra Noregs í þrjá og hálfan
mánuö.
ins. Margir höfðu spáð því að það
mál yrði stjóminni erfiðast. Þróun-
in í Austur-Evrópu er sögð hafa
leitt til þess að samingingaviðræð-
urnar milli Fríverslunarsamtaka
Evrópu, EFTA, og Evrópubanda-
lagsins, EB, þykja ekki jafn umdeil-
anlegar.