Dagblaðið Vísir - DV - 24.02.1990, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 24. FEBRÚAR 1990.
Reykjavík fyrr og nú
Þessar myndir eru teknar vestur
Skúlagötu á móts viö lóöamörk
Völundarlóðarinnar og Kveldúlfs
en eldri myndin er frá því í febrúar
1968, þremur mánuöum fyrir hægri
umferð hér á landi.
Skuggi
Myndirnar eru teknar á söguleg-
um staö, því að á þessum slóðum,
u.þ.b. þar sem ljósastaurinn stend-
ur sem næstur er, stóð bærinn
Skuggi, elsta býlið í Skuggahverf-
inu, reistur rétt eftir aldamótin
1800 en kominn í eyði laust fyrir
miðja 19du öldina. Niður af býhnu
var Skuggavör. Skuggahverfið er
kennt við þetta fyrsta býh sitt og
sömuleiðis Skuggasund milli Lind-
argötu og Sölvhólsgötu. Þá hét
Hverfisgatan upphaflega Skugga-
hverfisgata.
Ur myndasafni DV
Klöpp
Á klöppinni aö vestanverðu stóð
býhð Klöpp, reist neðst og austast
í Arnarhólstúninu 1838, en Klapp-
arvör, vestanverðt við klöppina,
þótti lengi ein besta vörin í austur-
bænum. Á Klöpp bjó um aldamótin
Steingrímur Steingrímsson, sonur
Steingríms Jónssonar í Sölvhól,
annálaður sjósóknari og formaður
á sínum tíma.
Árið 1901 var reist timburhúsið
KIöpp eða Klapparhús sem stóð
rétt fyrir norðan gamla verk-
smiðjuhús Völundar. Þetta hús var
flutt er Skúlagatan var lengd th
austurs, skömmu eftir 1930. Klapp-
arstígurinn, sem að sjálfsögðu er
kenndur við býlið Klöpp, er einn
elsti götutroðningurinn í Skugga-
hverfinu.
Tanginn eða klöppin, sem Skuggi
stóð við og Klöpp og síðan ohustöð-
in stóðu á, hefur í seinni tíð verið
nefndur Klöpp en áður fyrr var
hann nefndur Stóra-Klöpp, til að-
greiningar frá Litlu-Klöpp, nokkru
vestar, niður undan Nýborg.
Iönhverfi
vaxandi bæjarfélags
Neðsti hluti Skuggahverfisins er
elsta iðnaðarhverfi borgarinnar ef
frá eru talin hús Innréttinganna í
Aðalstræti. Á fyrstu tveimur ára-
tugum þessarar aldar risu þær
verksmiðjubyggingar sem síðan
hafa lengst af sett svip sinn á sjáv-
arsíðuna frá Ingólfsgarði að
Snorrabraut.
Það verður ekki sagt um þessar
byggingar að þær hafi myndað
DV-mynd BG
heilsteypta götumynd en stofnun
og áratuga starfsemi þeirra iðnfyr-
irtækja, sem þarna voru th húsa,
eru engu að síður stórmerkur þátt-
ur í iðnsögu þjóðarinnar.
Meðal þessara verksmiðjubygg-
inga má nefna trésmíðaverkstæði
Völundar, reist 1905, Klæðaverk-
smiðjuna Iðunni, reist 1906, Slátur-
félag Suðurlands, reist 1907, og
Kveldúlfshúsin, reist 1913.
Völundarhúsin og
Landssjóðshúsið
Skemman lengst th vinstri á
gömlu myndinni er eystri timbur-
skemma Völundar. Þar starfrækti
Magnús Guömundsson skipasmið-
ur Skipasmíðastöð Reykjavíkur,
sem hann stofnaði árið 1915, og þar
mun hann hafa smíðað fyrsta þil-
farsvélbátinn sem smíðaður var
hér á landi. Hét báturinn Hera og
var smíðaður fyrir Garðar Gísla-
son stórkaupmann. Sonur Magn-
úsar er Ingi Ú. Magnússon gatna-
málastjóri.
Milli skemmunnar og hins yngra
verksmiðjuhúss Völundar sér hins
vegar í vestari skemmuna á Völ-
undarlóðinni. Yngra verksmiðju-
hús Völundar var reist á árunum
1954-55 en síðan tekur við eldra
verksmiðjuhúsið.
Völundarhúsin voru rifin árið
1987 og eins og sjá má á nýju mynd-
inni eru nú risin íbúðarháhýsi á
lóðinni. Þessar nýbyggingar eru
hður í endurskipulagningu hins
svonefnda Skúlagötusvæðis þar
sem gert var ráð fyrir aö gömlu
verksmiðjubyggingarnar vikju fyr-
ir nýrri íbúðarbyggð.
Á horni Klapparstígs og Skúla-
götu, gegnt Völundarhúsinu, sér í
gömlu Landssmiöjuna. Fyrir daga
Landssmiðjunnar var húsið nefnt
Landssjóðshúsið. Þar voru geymd
áhöld Vegagerðarinnar sem í þá
daga voru einkum skóflur og hak-
ar.
Sólarupprás
í beinni útsendingu
Vestast við Skúlagötuna blasir
við Skúlagata 4, þar sem rannsókn-
arstofur sjávarútvegsins eru til
húsa. Þangað flutti ríkisútvarpiö
úr Landssímahúsinu við Austur-
völl árið 1959 og þar var ríkisút-
varpið starfrækt til 1987.
Að undanförnu hefur ríkisút-
varpið verið að auglýsa „morgun-
hana“ sína á rás tvö og ekki nema
gott eitt um það að segja. Það er
samt ólíklegt að þeir eigi eftir að
skáka þeim Jóni Múla og Pétri Pét-
urssyni þegar þeir lýstu frá Skúla-
götunni, í beinni útsendingu morg-
unútvarpsins, fuglalífinu á Kol-
beinshaus og litadýrð sólarupprás-
arinnar við Sundin blá.
Fyrsta olíustöðin
Hægra megin á gömlu myndinni
er bensínstöð Olís á Klöpp. Olíu-
verslun íslands var stofnuð 1927 en
árið áöur var hafist handa við að
reisa Olíustöðina á Klöpp, þá fyrstu
sinnar tegundar hér á landi. Olíu-
leiðslur lágu í stokk neðarjarðar
frá Klöpp og út í Ingólfsgarð en þar
lagðist fyrsta olíuskipið að bryggju
og dældi olíu til stöðvarinnar 10.
júní 1928. Mörgum árum síðar var
svo önnur leiðsla lögð frá Klöpp og
inn í Laugarnes.
Olíustöðin var rifin árið 1988 en
ný bensínafgreiðslustöð reist nokk-
ur hundruð metrum austar.
Aðalsteinn
Guðmundsson
Enginn hefur starfað lengur hjá
Olíuversluninni en Aðalsteinn
Guðmundsson sem verklýðssinn-
inn og stórkapítalistinn Héðinn
Valdimarsson réð til fyrirtækisins
rétt áöur en það var stofnað, en
Aðalsteinn lét þar af störfum 1978.
Aðalsteinn fæddist á Lindargötu 23,
árið 1903, en hann er manna fróð-
astur um sögu Skuggahverfisins,
vel ern og stálminnugur. Meðal
hálfsystkina Aðalsteins eru Gunn-
ar Guðmundsson, forstjóri GG, og
Rósa, kona Bjarna Braga seöla-
bankastjóra. Faðir þeirra systkina
var Guðmundur Matthíasson verk-
stjóri, fæddur í Nikulásarkoti, þar
sem nú er Landssmiðjan.
Skúlagatan
Skúlagatan ber nafn fyrsta iðn-
jöfurs borgarinnar, Skúla fógeta.
Fyrsti vísir aö götunni var lagöur
með járnbrautarteinum á þessum
slóðum vegna hafnarframkvæmd-
anna 1913-1917. Gatan var hins
vegar ekki sómasamlega lögð fyrr
en á fjórða áratugnum, en síðan þá
og til skamms tíma hefur hún verið
ein helsta umferðaræð borgarinn-
ar.
Vísnaþáttur
Reynist flest í veröld valt
Ég er sjálfur orðinn allt Og hérna sit ég - ein.
öðruvísi en forðum.
„Líf hvers manns er eins og dag-
bók, þar sem hann eða hún ætla að
skrifa ákveðna sögu. En hún verður
ávallt önnur. Og tími auðmýktarinn-
ar rennur upp er við berum saman
það sem við lofuðum að skrifa og það
sem við skrifuðum.“
Arnþór Ámason frá Garði í Mý-
vatnssveit lýsir viðhorfi sínu til lífs-
ins á eftirfarandi hátt:
Lifnað allan, lög og dóm,
læt mig engu varða.
Allt er lífið aska tóm
á eilífðar mælikvaröa.
Mín er bráðum ævi öll,
enda búinn lengi
breyzkleikans um víðan völl
vaöa í buxnastrengi.
Sama hvaða bönd ég bind
breyzkri löngun minni,
rís af dvala sofin synd,
syngur í návist þinni.
Vængjaþytur verður hljóð,
vindur að hrópi líka,
eftir hástraums fylluflóð
fjaran unaðsríka.
Höskuldur Otti Guðmundsson ger-
ir upp við liðna tímann:
Föng við hæfi fundið hef
fönn þótt skæfi að hreysi.
Langa ævi, skeikul skref,
skammt frá gæfuleysi.
Maður, sem ekki vill láta nafns síns
getið, en hefur að líkindum fengiö
að gjalda glapa sinna, yrkir svo:
í ógæfunnar öldusog
allir geta hrapað.
Lítið feilspor eitt sinn - og
allt er lífið tapað.
Skyldu ekki margir geta tekið und-
ir með höfundi næstu vísu:
Reynist flest í veröld vedt,
veltur margt úr skorðum.
Mannlýsing er fyrirsögn næstu
vísu, sem er eftir Rósberg G. Snædal:
Eyddi sorg í iðu glaums
úti á torgum sviðnum.
Spilaborgir bernskudraums
brunnu að morgni liðnum.
Sjálfum sér lýsir Rósberg þannig:
Ég er orðinn eins og skar,
illa þoli hríðar.
Vitanlega verð ég snar-
vitlaus innan tíðar.
Hamingjuleit nefnir Oddfríður Sæ-
mundsdóttir ljóð sitt
Ég lagöi, eins og fleiri, upp í
leit að hamingjunni,
er lífssó) fegurst skein,
en haföi ekki lag á að hlúa að
gæfu minni.
Nú er ég hætt að gráta yfir
æskudraumum mínum.
En undrast hef ég þrátt,
hvað lífið getur úthlutað
æskudraumum sínum
á undarlegan hátt.
Indriði á Fjalli gerir upp við sjálfan
sig:
Ég er tíðum göngugjarn,
gramur hýði þýðu.
Ég er víðavangsins barn
vanur blíðu og stríðu.
Höfundur næstu vísu leitar skýr-
ingar á vanlíðan sinni:
Ég er allur af mér genginn,
ekki veit ég hvað því veldur,
því kvennamaður er ég eng-
inn
og ekki drykkjumaður held-
ur.
Torfi Jónsson
Sigfús Eiríksson veit betri skil á
örlögum sínum:
Víst kunn’ ég ungur að vaöa
reykinn,
vizkan viö dyr mínar beið.
Vonir mínar og veruleikinn
völdu hvort sína leið.
Torfi Jónsson