Dagblaðið Vísir - DV - 16.06.1990, Blaðsíða 20

20
LAUGARDAGUR 16. JÚNÍ 1990.
Kvikmyndir
Stóru kvi kmy nda veri n
hafa flest óskráðar
reglurog lög um hvað
megi segja og gera í
kvikmyndum svo þær
falli sem flestum í geð
Líklega hafa fáar iðngreinar jafn-
mörg óskrifuð lög og kvikmynda-
iðnaðurinn. Kvikmyndin hefur lík-
lega sjaldan verið eins áhrifarík
sem alþjóðlegur tjáningar- og boð-
miðill og nú til dags.
Jafnvel í afskekktustu héruðum
Indlands sem og í S-Ameríku hefur
myndbandsspólan haldið innreið
sína. Þorpsbúar safnast oft á tíðum
saman fyrir framan eina mynd-
bandstækið sem til er og horfa á
stríðsmyndahetjuna Rambo eöa
einhverja létta söngva- og dans-
mynd.
Myndbandið virðist vera að taka
að sér hlutverk bókarinnar í stór-
um hluta heimsins. Kosturinn við
myndbandið er að þú þarft ekki að
kunna lesa til að njóta kvikmynd-
arinnar ef þú skilur tungumálið,
gagnstætt því að geta notið góðrar
bókar.
Mismunandi
áherslur
Kvikmyndaframleiðendur hafa
sjálfir sett sér ótal leikreglur, sem
aðallega eru í því fólgnar að gera
ekkert og segja ekkert sem gæti
fælt væntanlega áhorfendur frá því
að sjá myndina.
Þetta er oft á tíðum erfitt því t.d.
bandarísku kvikmyndaverin fá
orðið meiri leigutekjur utan
Bandaríkjanna en innan. Það má
að sönnu heimfæra upp á kvik-
myndaiðnaðinn, sem sagt er um
íra, aö ef þú vilt lenda í rökræðum
við þá skaltu tala um kynlíf, stjóm-
mál eða trúmál.
Það er erfitt að eiga við stjóm-
máhn því það sem er bannað í dag
er gott og gilt á morgun.
Gott dæmi um þetta em þær
breytingar sem em að gerast í
Austur-Evrópu. Hver myndin á
fætur annarri, sem hafði verið
bönnuð um árabO í Rússlandi, hef-
ur verið dregin fram í dagsljósið,
rykið dustað af þeim og þær síðan
sendar á kvikmyndahátíðir í Vest-
urheimi, oft til aö lenda á verð-
launapalli.
Stjómmál
Þetta er svo sem heldur ekki
neinn nýr sannleikur fyrir Rússa
því Stalín lét banna annan hluta
myndarinnar um ívan grimma árið
1946. Hins vegar sá Krústjov sér
leik á boröi 1958 og leyfði sýningar
á myndinni.
Jafnvel myndir eins og The Wild
One, sem Marlon Brando lék í und-
ir leikstjóm Laslo Benedek 1954,
var bönnuð í Bretlandi tímabundið
af kvikmyndaeftirlitinu. Líklega
hefur kvikmyndaeftirhtið tahð að
Brando, sem forsprakki mótor-
hjólagengis sem lagði undir sig
smábæ í Bandaríkjunum, hefði
svona slæm áhrif á æsku Bretlands
að henni stæði hætta af.
Trúmál em einnig viökvæmt
kvikmyndaefni. Það er erfitt að gera
kvikmynd sem höfðar samtímis til
þeirra sem em hindúatrúar í Ind-
landi, múhameðstrúar í írak, krist-
innar trúar á íslandi, búddatrúar í
Japan og svo kaþólskrar trúar á
Spáni. Því em stóm kvikmyndaver-
in oft treg til að gera kvikmyndir
um þetta viðkvæm efni.
Atriöi úr Mississippi Burning sem fjallar um kynþáttafordóma.
Það varð nú ekki smáræðis
fjaðrafok nýlega út af mynd Martin
Scorsese um Jesú frá Nasaret
vegna þess að hann vék út frá hefð-
bundnum skilning á Jesú í túlkun
sinni. Myndin var bönnuð víða um
heim og sums staðar kveikt í þeim
kvikmyndahúsum sem neituðu að
stöðva sýningar hennar. Þetta
minnti Hollywood óþyrmilega á
hve trúmál em viðkvæm fyrir
fjölda fólks.
Stríð
Nýlega mátti heyra í fréttum að
kirkjureitir gyðinga hefðu verið
svívirtir á nokkrum stöðum í Evr-
ópu. Það tók kvikmyndaframleið-
andann Amold Kopelson sjö ár aö
fá aöila til að fjármagna myndina
Triumph of the Spirit sem gerist
nær algerlega í útrýmingarbúðum
nasista.
„Ég fór til hvers kvikmyndavers-
ins á eftir öðm og fékk ahtaf þau
Umsjón
Baldur Hjaltason
svör að enginn vildi framleiða
myndir sem fjölluðu um þennan
hluta mannkynssögunnar.
„Fólk er búið að fá nóg af þessu
og þú getur eins hætt að hugsa um
þess mynd þína,“ voru svörin sem
ég fékk,“ hefur verið haft eftir Kop-
elson.
„En það skrítna var að þegar
Triumph of the Spirit var frum-
sýnd í desember síðastliðnum var
okkar aðalvandamál tvær aðrar
myndir, sem fjölluðu um sama efn-
i, sem vom Enemies, A Love Story,
leikstýrð af Paul Mazursky, og
Music Box eftir Costa-Gavras.“
Kopelson viröist vera hálfgerður
uppreisnarseggur innan Holly-
wood því hann framleiddi Víetnam-
myndina Platoon sem Oliver Stone
leikstýrði og lýsti Víetnam-stríöinu
á aht annan máta en almenningur
hafði skynjað það gegnum fjöl-
miöla og opinbera aöila.
Það er einnig tahð vafasamt að
Stone hefði getað gert hina lofuöu
mynd, Bom on the Fourth of July
og flahar um hermann sem hafði
slasast í Víetnam stríðinu og lam-
ast fyrir neðan mitti, ef hann hefði
ekki verið búinn að gera bæða
Platoon og Wah Street.
Neikvæðar myndir um Víetnam-
stríðið voru bannvara lengi vel
áður en flóðgátt opnaðist með
myndum eins og Coming Home og
The Deerhunter.
Kynlíf
Hollywood á einnig eftir að gera
kvikmynd sem fjallar af alvöru um
eyðni.
Eyðni virðist algert bannorð og
hvergi koma fram í þeim myndum
sem hafa trónaö undanfarin ár á
vinsældahstunum. Það er eins og
þessi sjúkdómur sé ekki til í Hohy-
wood, þótt fjöldi stórstima hafi
dáið úr eyðni.
Það hða líklega nokkur ár áður
en einhver kvikmyndaframleið-
andinn ákveður að taka af skarið
og láta reyna á hvort fólk sé tilbúiö
að sjá svona mynd.
Kynvilla er einnig
viðkvæmt orð
En framleiðandanum David
Weisman tókst að sýna fram á með
mynd sinni, Kiss of the Spider
Woman eftir bók Manuel Puig, að
hægt er að gera mynd um samband
tveggja fanga, annars vegar
vinstrisinnaðs blaðamanns og hins
vegar kynvillts gluggaskreytinga-
manns, án þess að ofhjóða siðgæð-
isvitund áhorfenda.
„Þegar ég sendi handritið til um-
sagnar fékk ég alltaf sama svarið,"
segir Weisman. „Fólk óskaði mér
til hamingju með gott handrit...
en sagði síðan aö því miður væri
þetta ekki handrit sem hentaði því.
Efnisþráðurinn er líkt og martröð
fyrir markaðsfólkið okkar, mynd
um homma og komma saman í
fangaklefa.
En myndin var gerð og gekk vel
og hlaut annar leikarinn, Wilham
Hurt, meðal annars óskarsverð-
launin það árið fyrir leik sinn. Þeg-
ar hann tók að sér hlutverkiö braut
hann einnig eina af óskrifuðu regl-
um Hollywood. Leiktu aldrei
homma því þá halda ahir að þú
sért það.“
En kvikmyndaverið, sem tók
myndina aö lokum upp á arma
sína, hélt þó í nokkrar af sínum
óskrifuðu reglum. í auglýsingum
um myndina og m.a. á forsíðu
myndbandsins má sjá hina ítur-
vöxnu „kóngulóarkonu" koma út
úr skóginum með dökkan vef að
baki sér. Þetta var eina ráöið sem
þeir sáu til að lokka áhorfendur til
að sjá myndina.
Eiturlyf
Flestir kvikmyndaframleiðendur
eru samþykkir því að sjá til þess
að myndir þeirra geri ekki eitur-
lyfjum hátt undir höfði.
Raunar eru eiturlyf sums staðar
bannorð og þótt bæði myndirnar
Bright Light, Big City og Less Than
Zero fjalli um líf eiturlyfjsjúklinga
er tekiö þannig á málum að áhorf-
endur vita varla hvað er upp og
hvað er niöur. Niðurstaðan verður
síðan myndir sem enginn vill sjá.
En Gus Van Sant var ekki sam-
mála og sem óháður kvikmynda-
gerðarmaður gerði hann Drugstore
Cowboy sem fjahar um líf hóps eit-
urlyfjasjúkhnga sem halda sér
gangandi með þvi að ræna lyfja-
búðir og spítala. Myndin var frum-
sýnd á kvikmyndahátíð í New York
og hlaut góða dóma og var talin
brautryðjendamynd á þessu sviði,
eins og Bonnie og Clyde og Days
of Wine and Roses voru á sínum
tíma og sinn máta.
Hins vegar hafa fáir séð Drug-
store Cowboy enda hefur myndin
hlotið takmarkaöa dreifingu og
mun líklega enda hér heima sem
listahátíðarmynd.
Hér hefur einungis verið rætt um
hvernig kvikmyndaiðnaðurinn
reynir að búa sér til sínar eigin
reglur. En í flestum löndum er
einnig lögboðið eftirlit, kvik-
myndaeftirht, sem fylgist með því
að myndir, sem eru sýndar í við-
komandi landi, séu ekki hættulegar
andlegri hehsu landsmanna. Um
þetta atriði verður rætt síðar.
Heimildir: American Film Banned
Films; Edward De Grazia
B.H.