Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.1990, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 23. NÓVEMBER 1990.
15
Kroppað
ikjorm
„ ... hvenær rennur sú stund upp aftur aö önnur næring, t.d. mjólk og
brauð eða fiskurinn, hættir að bera virðisaukaskatt?" spyr þingkonan í
greininni.
Hvað myndir þú segja við vinnu-
veitanda sem lækkaði laun þín ein-
hliða og seldi þér jafnframt nauð-
þurftir á uppsprengdu verði? Byggi
jafnframt svo um hnútana að þú
gætir ekki verslað annars staðar
og klykkti svo út meö því að segja
þér að nú værir þú orðin/n aðili að
þjóðarsátt?
Ef þú ættir kost á að losa þig við
þennan vinnuveitanda eftir að
hann heíði ráðið öllu hjá fyrirtæk-
inu í þrjú eða íjögur ár, myndir þú
þá ekki gera það? Auðvitað!
Ríkið og mátturinn
Þessi vinnuveitandi er til. Hann
er með mörg þúsund manns í
vinnu, upp á nákvæmlega þessi
býti, og stýrir lífsafkomu flestra
íslendinga. Þessi vinnuveitandi er
„ríkið“ og upphafsorð þessarar
greinar lýsa samskiptum þess við
félaga BHMR.
En ríkið hefur jafnframt mikil
áhrif á afkomu annarra stétta, í
þjónustu ríkisins og einkaaðUa,
með því að vera í forsvari fyrir lág-
launapólitík, heimta háa skatta af
nauðþurftum, leggja tekjuskatt á
smánarlega lág laun. í einu orði
sagt, leggja þyngstu byrðarnar á
þá sem kröppust hafa kjörin í stað
þess að láta þá greiða meira til sjálf-
sagðrar samneyslu sem hafa efni á
því. - Það er með ólíkindum hvað
stjórnvöld hafa átölulítið kroppað
í kjör fólks á undanfórnum árum.
Og enn er kroppað.
KjaUaiinn
Anna Ólafsdóttir
Björnsson
þingkona Kvennalistans
Með lögleysu
Það þykir lélegt siðferði að svíkja
gefin heit. Ein þeirra fáu leiða sem
launafólki er fær til að ráða kjörum
sínum er að semja um þau í frjáls-
um samningum. Sú var að minnsta
kosti tíðin. Svo er ekki lengur,
a.m.k. ekki ef viðsemjandinn er
ríkiö.
Sú var einnig tíðin að menn héldu
að ef dómstólar væru búnir að
kveða upp úrskurð sinn gilti sú
niðurstaða. En svo er ekki lengur,
ekki ef niðurstöður dómstóla eru
ríkinu ekki þóknanlegar. Liki fjár-
haldsmönnum ríkisins ekki að
dómstólar úrskurði að ríkið verði
að greiða laun samkvæmt eigin
samningum láta þeir setja bráða-
birgðalög á samningana.
Slíkt hlýtur aö vera lögleysa. Nú
hefur setning bráðabirgðalaganna
verið kærð. Fróðlegt verður að vita
til hvaða ráða verður gripið ef
næstu dómar í málinu verða ekki
þóknanlegir frjárhaldsmönnum.
I nafni hvaða sáttar?
Allt þetta gerir ríkið í nafni þjóð-
arsáttar. Þjóðarsáttar sem BHMR
átti ekki aðild að. Þjóðarsáttar sem
staðfesti láglaunastefnu. Þjóðar-
sáttar þar sem tryggingar gegn
verðlagshækkunum virðast aðal-
lega felast í fikti og káki í kringum
rauð strik í stað þeirrar stefnu að
lækka verðlag á fokdýrum nauð-
þurftum. Þaö er hægt með því að
fella niður virðisaukaskatt af mat.
Fiktið kringum vísitöluna og
rauðu strikin er svo ómarkvisst að
maður undrast þegar eitthvaö gott
hlýst af, eins og þegar feUdur var
niður virðisaukaskattur af bókum
á íslensku. Auðvitað á ekki að
skattleggja andlega næringu en
hvenær rennur sú stund aftur upp
að önnur næring, t.d. mjólk og
brauð eða íslenski fiskurinn, hætt-
ir að bera virðisaukaskatt? Gera
þarf þjóðarsátt um mannsæmandi
laun. Það væri sú eina sátt sem
allir gætu skrifað undir. Ekki á að
þurfa að semja um jafnsjálfsögð
mannréttindi og matvæli án okur-
skatta.
Matvæli eru víðast hvar skatt-
frjáls eða bera lágan skatt. í ríkjum
Evrópubandalagsins eru þau t.d.
nær undantekningalaust skattlaus
eða í lægra skattþrepi en aðrar
vörur, yfirleitt með 0-8% virðis-
aukaskatti. Þar er hvergi eins hár
skattur á almennri matvöru og á
íslandi. Sé matvara ódýrari aukast
ráðstöfunartekj ur fólks og á endan-
um tapar ríkið svó sem engu.
Kaupmáttur hrapar
Þjóðarsáttin átti að tryggja hjöðn-
un verðbólgu og að kaupmáttur
væri tryggður. í sjálfu sér ætti að
vera lítil kúnst að minnka verð-
bólgu með því að klípa af launum
fólks. En með því er kaupmáttur
ekki tryggður. Þrátt fyrir að kaup-
hækkunum launafólks sé haldið
niðri æöir verðbólga utan vísitölu
áfram.
Kaupmáttur hefur hrapað á síð-
astliðnu ári, ári þjóðarsáttar. Orð-
rétt segir um það í nýjasta frétta-
bréfi Kjararannsóknarnefndar:
„Tímakaup hækkaði um 7% að
meðaltali frá 2. ársfjórðungi 1989
til sama tíma 1990. Til samanburö-
ar hækkaði framfærsluvísitala um
tæp 17% og minnkaöi kaupmáttur
því um 8,6%.“
Þetta eru áhrifin sem aðgerðir
stjórnvalda hafa á líf fólks, æ verr
gengur að ná endum saman, full-
vinnandi fólk verður að leita á náð-
ir félagsmálastofnana, vinnudagur
er óheyrilega langur og þetta bitnar
harkalega á fjölskyldulífi fólks,
ekki síst börnunum.
Anna Ólafsdóttir Björnsson
„Fiktið í kringum vísitöluna og rauðu
strikin er svo ómarkvisst að maður
undrast þegar eitthvað gott hlýst
af,...“
Leikaraskapur og léttúð
Bílaskattar hafa aukist um nær þúsund prósent á nokkrum árum. -
Beint tilræöi við dreifbýlið.
í milljarða samfélagi þjóða ver-
aldar er ísland sem krækiber í hel-
víti. Hver samfélagsþegn skiptir
því þjóðfélagið allt mjög miklu og
það sem við aðhöfumst kemur fljótt
fram í þjóðfélaginu sem heild.
Litla skútan okkar verður fljótt
fyrir áfollum ef við stöndum okkur
ekki, hvert og eitt. Þetta er það stór-
kostlega við það að vera íslending-
ur, allir skipta máli, viðfangsefnin
eru óþijótandi og sérhver dagur
býður upp á spennandi verkefni að
gera þjóð sinni gagn.
Tvísýn efnahagsstaða
Ekki þarf að fjölyrða um það að
staða okkar á efnahagssviðinu er
mjög tvísýn. Á meðan umheimur-
inn og sérstaklega þær þjóðir, sem
næstar og skyldastar okkur eru,
njóta mikillar velsældar, tekju-
auka og hagvaxtar hefur allt stefnt
niöur á við hjá okkur að þessu
leyti, síðustu þrjú árin.
Fimmtán prósent minnkun kaup-
máttar og átta prósent minnkun
þjóðartekna á þremur árum er sem
rýtingur í bakið á þeirri viðleitni
að skapa hér hamingjusama þjóð
sem í raun ræður við það aö búa í
hinu stóra landi og skapa öllum
þau lífskjör sem aðrir njóta.
Tekjurnar skipta máli
Atvinnulífið er til þess að fólk
geti séð sér og sínum farborða. Það
sem skiptir máli er það sem kemur
til skiptanna. Það köllum viö tekj-
ur. Ef tekjur fara minnkandi, þá
er eitthvað að, fólk hefur það verra
og aðrar hagstærðir skipta minna
máli.
Ef hagkerfiö væri liðið lík þá
væri verðbólgan núll og vextir
væru núll. En hver hefði áhuga á
slíku efnahagsástandi? Enginn. Al-
Kjallarinn
Guðlaugur Tryggvi
Karlsson
hagfræðingur
gjört atvinnuleysi, algjör dauði,
ekkert. Svona ýkt dæmi er nauð-
synlegt til þess að minna stjórnvöld
á það að það sem skiptir máli eru
tekjurnar, afkoma fólksins.
Til þess eru menn að vinna að
gpta séð sér og sínum farborða.
Neikvæðir kröfugeróarmenn
í kreppunni ’68-’69 var engin
verðbólga, vextir voru lágir en
massíft atvinnuleysi og fólk flúði
land. í kreppunni miklu á fjóröa
áratugnum var einnig svona
ástand og miklu verra. Er þetta
eitthvað til þess að sækjast eftir í
hagstjórn? Auðvitað ekki. Það sem
máli skiptir eru tekjurnar, afkom-
an og velferðin.
Auðvitað hefur lágt verðbólgu-
stig og lágir vextir líka með það að
gera. En þegar allt er við núllið er
jafnvel tillfmnanlegt það sem að
öðru jöfnu er auðvelt. Skattar og
annað tillegg til þjóðfélagsins verð-
ur að sjálfsögðu tilfmnanlegra þeg-
ar af litlu er að taka. Og menn
skyldu taka eftir því að þeir sem
spangóla hæst um kröfur á sam-
félagið eru oft síst tilbúnir til þess
að mynda tekjurnar. Sjá andsko-
tann í hverju horni þegar minnst
er á atvinnulífiö og mála skrattann
á vegginn við hverju framtaki.
En ekki stendur á kröfunum.
Skattleggja hér og þar, eyða hér og
þar, en bregða fæti fyrir hveija þá
viðleitni til þess aö skapa tekjurn-
ar. Þannig að hægt sé að ráðast í
hlutina og skapa arð.
Hagkerfið í I íkhúsið
Ráðamenn þjóðarinnar ættu því
aö fara varlega í það að hrósa sér
af lítilli veröbólgu og lágum skött-
um meðan hagkerfið stefnir beint
í líkhúsið. Nær væri að leita leiöa
til þess að efla tekjur og auka vel-
ferð. Þá veitist okkur það auðvelt
sem nú er erfitt.
í okkar stóra landi skiptir bíllinn
t.d. dreifbýlið höfuðmáh. í fyrra
kostaði bensínlítrinn um kr. 40 en
kostar nú um kr. 60 og bílaskattar
hafa aukist um nær þúsund pró-
sent á nokkrum árum. Þetta er
beint tilræði við dreifbýlið og alveg
óskiljanlegt hvernig annað eins
getur gerst hjá stjórn sem kennir
sig við byggðastefnu.
Viðskiptavinirnir forviða
í viðleitni sinni til þess að ná upp
tekjum og bæta líf þjóðarinnar í
landinu hefur Alþýðuflokkurinn
lagt höfuðáherslu á það að afsetja
eitthvað allt það rafmagn sem nú
er dælt í jörð. Tugmilljarða leikara-
skapur í orkubúskap þjóðarinnar
lætur þrælasvipu erlendra fjár-
magnseigenda ganga á baki þjóðar-
innar.
Við verður að borga aíborganirn-
ar, vextina og allt hvaö eina, þótt
enginn eigi skýringu á því hvers
vegna virkjanirnar voru reistar.
Það er því óskiljanlegur leikara-
skapur og léttúð hjá Sjálfstæðis-
flokknum að nota meirihluta sinn
í Landsvirkjun þannig að erlendir
viðskiptavinir okkar vita ekki
hvaðan á sig stendur veðrið. Svona
strákslegar hundakúnstir með fjör-
egg þjóðarinnar geta ekki lýst
skilningi á viðleitni Alþýðuflokks-
ins að bæta þjóðarhag.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson
„Ráöamenn þjóðarinnar ættu því að
fara varlega í það að hrósa sér af lítilli
verðbólgu og lágum sköttum meðan
hagkerfið stefnir beint í líkhúsið.“