Dagblaðið Vísir - DV - 11.02.1991, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 11. FEBRÚAR 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JONAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Máttur samstöðunnar
Líkur eru á samstöðu flokkanna 1 Litháenmálinu.
Áhyggjur vegna tiltölulega lítilla flárhæða í ullar- og
síldarsölu virtust þó þvælast fyrir ýmsum ráðherranna
fram undir lokin, en í raun þolum við að missa viðskipt-
in við Sovétríkin. Við þurfum ekki að una neinum afar-
kostum þess vegna, og við eigum að taka upp stjórn-
málasamband við Litháen, þótt Moskvuvaldið hafi í
hótunum. Þetta virðist vera að gerast. Stjórnmálaflokk-
arnir eru á einu máli um að segjast ekki munu hörfa í
Litháenmálinu. Alþingi samþykki þingsályktunartil-
lögu, þar sem áréttuð verði viðurkenning íslands á Lit-
háen frá 1922. Stjórnmálasambandi verði komið á hið
fyrsta. Þetta er sigur.
Ljóst varð í gær, að yfirgnæfandi meirihluti fólks í
Litháen hafði samþykkt sjálfstæði. En fólkið óttaðist
aðgerðir Sovéthersins. Gorbatsjov Sovétleiðtogi hefur
ekki snúið frá villu síns vegar. Samkvæmt kenningum
Karls Marx ætti áherzlan að vera á því að rétta hlut
alþýðunnar. Valdhafar hafa þó jafnan fremur litið á
alþýðuna sem fallbyssufóður. Svo virðist enn um friðar-
verðlaunahafann Gorbatsjov. Hann hefur snúið baki við
kenningum Marx og leitar á náðir kenningakerfis
bandaríska hagfræðingsins Miltons Friedmans. Gor-
batsjov vill hafa Suður-Kóreu að leiðarljósi, ríki sem
metur ekki mannréttindi en þykist fylgja Friedman í
efnahagsmálum. Gorbatsjov kann að geta leikið eftir
dæmi Suður-Kóreu, og hann virðir ekki hag alþýðunnar
fremur en valdhafarnir í Söúl. Þannig hyggjast Kreml-
verjar hirða það af kenningum Friedmans, sem þeim
sé akkur að, en hundsa boðskap Friedmans um virðingu
fyrir rétti einstaklingsins og mannréttindi yfirleitt. Þessi
afstaða toppanna í Kreml birtast nú gagnvart Litháen.
Til eru þeir íslendingar, sem enn hafa trú á Gorbatsjov,
vilja gefa Moskvumönnum meiri tíma og óttast, að Sov-
étríkin geri okkur skráveifu. Þetta er minnihluti sam-
kvæmt skoðanakönnun DV, mikill minnihluti.
íslendingar eru ekki slíkir tómthúsmenn, að þeir eigi
að láta tiltölulega lítilvæg efnahagsatriði ráða ferðinni.
Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra lofaði
engu í för sinni til Litháen en sýndi, að við viljum nokk-
uð á okkur leggja til að styrkja sjálfstæðisvilja fólksins
þar. Við erum að vísu dvergþjóð, og við ráðum engu í
austurvegi. En vissulega er rétt að benda öðrum stærri
þjóðum á, hver stefnan þeirra eigi að vera gagnvart frels-
isóskum fólksins í Litháen og annars staðar í Sovétríkj-
unum. Okkur er sómi að því. Því standa vonir nú til
þess, að þingheimur lýsi yfir stuðningi við Litháen, og
þar með gerum við allt það, sem við megnum í þessum
efnum. Viðurkenning okkar á sjálfstæði Litháen er óháð
því, hvort þing sovétlýðveldins Rússlands viðurkennir
það fyrr eða síðar.
Auðvitað hika ýmsir ráðamenn hér, þegar ljóst er,
að á okkur hvílir sú ábyrgð að hafa forystu í viðkvæmu
alþjóðlegu deilumáli sem þessu. Ýmsar efasemdir koma
þá upp. En ráðamenn þekkja nú almenningsálitið hér á
landi, og þeir virðast einnig hafa gert sér grein fyrir
því, hvert sé kall þeirra eigin samvizku. Þessi atriði
ráða úrslitum.
Vytautas Landsbergis, forseti Litháens, sagði í viðtali
við DV um helgina, að Litháar ættu von á öllu frá Sovét-
hernum eftir kosningarnar nú. Við eigum því að vera
viðbúin hinu versta, því hið góða skaðar ekki.
Haukur Helgason
Góðmennskan
mikla
Við viljum víst vera svo góðir,
að stundum er engu líkara en að
ættlandið sé ekki nógu stórt at-
hafnasvæði fyrir okkur. Þó er það
kannski heldur, að góðmennskan
nái út fyrir allan þjófabálk og kjósi
fremur að starfa á erlendum vett-
vangi en á heimaslóðum.
Með því að hnútarnir eru margir
í útlöndum og sumir vandlega
hnýttir og illleysanlegir, en við
ekki kunnugir öllum - vegna
smæðar okkar! - þá lendum við
næstum í hnút sjálf fremur en við
leysum hnúta annarra.
Hvað gerum við þá? - Við viljum
helst hlaupa frá öllu.
Skammhlaup á Alþingi
Undanfarnar vikur eða mánuði
hefur engu verið líkara en að það
hafi orðið eitthvert skammhlaup á
Alþingi íslands, bæði í höfðinu á
þingmönnum og á hugsjónabraut-
inni. Eftir alla væntanlegu hjálp-
semina við Eystrasaltslöndin er
helst að skilja núna, að mestu
hlaupagikkimir hafi bara hlaupið
á sig í hinni miklu hugsjónaglóð
(þeir ætluðu að vaða eld fyrir lönd-
in) og vilji nú vefja farinn veg upp,
eins og bandhnykil, og kasta „bolt-
anum“ á milli sín, því enginn vill
lengur kannast við hann.
Þetta er afar dapurlegt fyrir al-
menning, vegna þess að ýmsir
héldu, eða vonuðu, að loksins ætl-
uðu þingmenn að gera eitthvað
stórt, að vinna að máh sem væri
einhvern veginn nátengt því sem
við urðum að leysa hjálparlaust, á
meðan viö vorum nýlenda.
Nú virðast þær vonir hafa brugð-
ist. Það ætlar að fara eins og þegar
fulltrúar frelsishreyfinganna í Als-
ír komu hingað, og reyndar hafa
fleiri gert það: þaö er bara tekið vel
á móti þeim og gefiö að borða. Að
vísu losnuðu stjórnvöld við matar-
gjöf (veisluhöld) í þettá sinn, vegna
þess að fulltrúinn var í hungur-
verkfalli. - En hann fékk að sjálf-
sögðu að drekka góða íslenska
vatnið með frábærum loforðum.
Eftir þá drykkjuveislu komust
valdhafarnir að því, að þeir hefðu
verið of hátt uppi í hreystiyröum
sínum hvað varðar loforð um
bjargráð, sumir verið of tilflnn-
inganæmir, en núna verði stjórnin
að athuga sinn gang. En ég spyr:
Hverju hefðu þeir lofað ef veislan
heföi verið venjuleg og ekki veitt
bara blávatn heldur brennivín?
Annaðhvort Reykjavík
eða ekkert
En hjálpsemin undarlega kemur
ekki aðeins fram í þessu. Eitt sinn
var utanríkisráðherrann, sem er
frá ísafirði, að tala í fjölmiölum um
það, að verið væri að senda lækna
KjaHarinn
Guðbergur Bergsson
rithöfundur
og hjúkrunarfólk til einhvers
lands, líklega í Afríku. En á meðan
hann talaði, og í sama fréttatíma,
var held ég enginn starfandi lækn-
ir á sjúkrahúsinu í heimabæ hans,
bara einn hjúkrunarfræðingur, og
fólk varð að „fara suður“ með börn
sín og sjálft sig til lækninga.
Mörg héruð og þorp hér á landi
eru læknislaus. Enginn læknir vill
fara þangað, líklega sökum þess að
þar er engin „meuning" við þeirra
hæfi. Þaö sama er að segja um
hjúkrunarfólkið. Nei, nei, það læt-
ur ekki bjóða sér shkt. Það er eins
og fólk segi:
Annaðhvort Reykjavík eða ekk-
ert.
Nema kannski Afríka! Er Raufar-
höfn miklu ægilegri en Afríka? Eða
er hún ekki nógu ægileg á „útlenda
vísu“? Vantar þar ljón, fíla, tígris-
dýr, negra, til þess að hjúkrunar-
konur og læknar fáist þangað til
starfa?
Hvers vegna koma þessir staðir
sér ekki upp villidýragörðum til að
laða menningarsinnana til sín úr
Reykjavik?
Eflaust er þetta ekki svona ein-
falt. Góðmennskan nær einfaldlega
of langt yfir skammt; hún er á stutt-
bylgju, ekki á FM-bylgju, þar sem
útsendingin nær aðeins til nær-
liggjandi svæða.
Um leið og auglýst er eftir fólki
til hjálparstarfsemi í þróunarlönd-
unum, þá stendur það hámenntað
í biðröð, og ekki komast alhr að;
það er „slegist um hvert sjúkra-
skýh“. Eftir hverju sækist fólk?
Eru launin svona há í Afríku?
Líklega sækist það bara eftir út-
löndum. Og þá væri auðveldast að
lýsa því yfir með lögum, að aðeins
Reykjavík væri ísland, allt annað
eru útlönd; einkum þó Raufarhöfn.
Hin mikla og einkennilega þörf
okkar íslendinga fyrir erlenda fiar-
lægð sést líka í því leyfi sem erlend-
ar sjónvarpsstöðvar hafa fengið til
að sýna efni í gegnum þær ís-
lensku, án þess að tahð sé túlkað
eða þýtt á íslensku.
Með fingur á fjarstýringu
Ein ástæðan fyrir því að við tök-
um við þessu þegjandi og hljóða-
laust er sú, að útsendingarnar
minna fólk á lúxushótelin í út-
landi. Stór hluti þjóðarinnar vildi
helst að landið væri eitthvað í ætt
við erlent lúxusherbergi, þar sem
fólk hggur útaf í leti með fingurinn
á fiarstýringu sjónvarpsins og er
alltaf að sveifla sjóninni á milli sí-
byljanna.
í sjálfu sér er þetta ekki hættu-
legt íslenskri menningu - það, að
nýi kærastinn hennar Jane Fonda,
sem á CNN, fái nokkrar krónur frá
íslandi, en við dálítinn kjaftavaðal
á ensku frá honum í staðinn.
Aftur á móti er dapurlegt að þetta
gerist einmitt á þeim tíma þegar
íslensk fréttamennska stendur full-
komlega jafnfætis erlendri frétta-
mennsku, en þó innan vissra tak-
marka. Hinum frábæru frétta-
mönnum okkar hlýtur að sárna aö
ráðherrann skuli hafa veitt leyfi
fyrir útsendingum. Það er móðgun
við þá og hæfileika þeirra.
Það er engin hætta á að CNN eða
Sky kæfi íslenska menningu, ef
hún veslast upp og deyr, þá deyr
hún innra með sér, innanfrá, og
það verður þá hennar eigin sök.
En ef við viljum ekki horfa á síbylj-
una getum við alltaf slökkt á sjón-
varpinu.
Allir vitibornir menn eru gæddir
frjálsum vilja, og við erum oröin
það vel menntuð og sjálfstæð, laga-
lega séð, að allir gætu notað eiginn
vilja og val næsturrrþví daglega.
Guðbergur Bergsson
„Eftir alla væntanlegu hjálpsemina við
Eystrasaltslöndin er helst að skilja
núna, að mestu hlaupagikkirnir hafi
bara hlaupið á sig 1 hinni miklu hug-
sjónaglóð...“