Dagblaðið Vísir - DV - 11.05.1991, Qupperneq 14

14
LAUC!A-R1)'A(!UR 11: MAÍ 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarfotmaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JONAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aöstoðarritstjórar: HAUKUR HELCTASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn. skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RViK, SlMI (91 >27022 - FAX: (91 >27079
Setning. umbrot mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJOLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKLIR HF. Askriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð i lausasölu vírka daga 105 kr. Helgarblað 130 kr.
Ruðum kastað í pakkið
Bifreiðaskoðun íslands er nánast fullkomið dæmi um
orð og borð íslenzkra stjórnmála. Menn kvarta um okur
hennar og heimta afslátt, svo að þeytt er í þá ruðum
af nægtaborði þessarar einokunarstofnunar, sem sam-
einar allt hiö versta úr ríkis- og einkarekstri.
Samkvæmt rökum formanns Neytendasamtakanna
má ráða, að vandamálið felist í, að Bifreiðaskoðunin
gi'æði peninga. Ef það er vandamálið, er einfaldast fyrir
stofnunina að færa sig yfir í rekstrarvenjur ríkisfyrir-
tækja og gera reksturinn óhagkvæmari og arðminni.
Bifreiðaskoðun íslands getur ráðið fleiri silkihúfur
og möppudýr til að snúast í kringum sig. Hún getur
brennt peningum eins og hvert annað ríkisfyrirtæki.
Ef hún gerði það, mundi formaður Neytendasamtak-
anna ekki geta sótt neinar ruður í hennar garð.
Vandamál Bifreiðaskoðunarinnar er ekki fólgið í, að
hún græði peninga. Vandamálið felst í sjálfri tilvist
stofnunarinnar, sem er alger tímaskekkja í nútímaþjóð-
félagi. Tilvistin hlýtur að leiða til vandræða, annað-
hvort í okri eða sukki. Okrið er illskárri kosturinn.
Bifreiðaskoðun íslands er rekin sem einkafyrirtæki,
hlutafélag. er metur sjálft hárþörf sína, en hefur um
leið algera og ríkisverndaða einokun á sínum markaði.
Bifreiðaeigendur geta ekki snúið sér neitt annað til að
fá aðalskoðun á bílum og verða að greiða skráð gjöld.
Ef stofnunin væri rekin eins og hvert annað ríkis-
f\TÍrtæki, hefði hún sama aðhald og önnur slík fyrir-
tæki; flármálaráðuneytið bannaði því mannaráðningar
og hlutaðist til um kjör starfsmanna, skæri niður fjár-
hagsáætlanir og neitaði því um leyfi til framkvæmda.
Bifreiðaskoðun íslands hefur hvorki aðhaldið, sem
venjulegar ríkisstofnanir hafa að ofan, né aðhaldið, sem
einkafyrirtæki í samkeppni hafa frá ytri markaðslög-
málum. Þannig sameinar hún verstu eiginleika þessara
tveggja rekstrarforma í eitt fáránlegt fyrirbæri.
Auðvitað felst lausnin í að leggja niður þessa einokun-
arstofnun og flytja skoðunina til bílaverkstæða lands-
ins, sem eru hluti af markaðskerfmu. Samhliða þeim
þarf að vera til fámenn eftirlitsstofnun ríkisins, sem
fylgist með, að bílaverkstæði vandi sig við skoðun.
Núverandi iðnaðarráðherra var dómsmálaráðherra á
sínum tíma og kom þá á fót þessari sérkennilegu stofn-
un. Alþingi samþykkti, að henni yrði komið á fót. Þá
vakti athygli, að þingmenn Sjálfstæðisflokksins ímynd-
uðu sér, að þeir væru að. einkavæða ríkisgeirann!
Meðvitundarleysi þingmanna á sínum tíma minnir
mjög á nærsýni Neytendasamtakanna. Þingmenn gerðu
sér enga grein fyrir eðli stofnunarinnar, sem þeir voru
að samþykkja, og formaður Neytendasamtakanna gerir
sér ekki heldur neina grein fyrir því.
Hér í blaðinu var á sínum tíma varað við stofnun
Bifreiðaskoðunarinnar. Síðan hefur nokkrum sinnum
verið hér í blaðinu bent á, að ferill stofnunarinnar væri
eins og vænta mátti. Svipuð gagnrýni hefur víðar kom-
ið í ljós. Samt fást menn ekki til að skilja vandann.
Menn væla um okur stofnunar, sem þeir áttu að koma
í veg fyrir, að yrði stofnuð. Menn væla líka um of háa
vexti, þótt þeir hafi stutt ríkissukkið, sem leiddi til
hækkunar vaxta. Að því leyti minnir neytendaformað-
urinn á formann bandalags opinberra starfsmanna.
Niðurstaðan er sú, að kerfið bítur á jaxlinn, kastar
ruðum í pakkið og einsetur sér að framleiða fegurri
reikninga á næsta ári. Meinsemdin verður bara verri.
Jónas Kristjánsson
Reagansmenn sak-
aðir um að gera gísla
í Teheran að póli-
tískum leiksoppum
Daginn áöur en hjartsláttur George
Bush Bandaríkjaforseta gekk svo
úr skorðum að hann örmagnaöist
á skokki mátti hann standa í því
að svara spurningum fréttamanna
um hvort hann hefði haustið 1980
setið leynifund í París með fulltrú-
um íranska klerkaveldisins til að
tryggja að á sjötta tug bandarískra
gísla í Teheran yrði ekki sleppt fyrr
en aö afstöðnum forsetakosningum
í Bandaríkjunum. Þar áttust þá við
Ronald Reagan og Jinnny Carter,
en varaforsetaefni Reagans var
George Bush.
Forsetinn, sem nú er orðinn, neit-
aði að hafa komiö til Parísar þetta
ár en fékkst ekki til að ræða málið
frekar heldur yfirgaf Hvíta húsið
og hélt til Camp David, sveitaseturs
forsetaembættisins, þar sem hjart-
að gerði honum svo grikk næsta
dag.
Málið er þó ekki úr sögunni. Orð-
rómurinn um baktjaldamakk
manna úr kosningastjórn Repú-
blikanatlokksins í forsetakosning-
unum 1980 og íranskara háklerka,
í því skyni að gera stööu Carters i
kosmngabaráttunni sem erfiðasta,
kom upp strax og íranir kunngeröu
að gíslarnir væru frjálsir ferða
sinna nokkrum mínútum eftir að
Reagan vann embættiseið Banda-
ríkjaforseta 21. janúar 1981. Nú
hefur málsmetandi Bandaríkja-
maður skýrt frá aö við tveggja ára
könnun hafi hann safnað gögnum
sem leiði að því sterkar líkur að svo
hafi verið í pottinn búið sem sagan
sagði þótt ekki liggi fyrir fullnaðar-
sönnun.
Gary Sick er nú aðstoðarprófess-
or í málefnum landanna fyrir Mið-
jaröarhafsbotni og við Columbia
háskólann í New York. Árin 1976
til 1980, í stjórnartíð forsetanna
Fords og Carters, starfaði hann fyr-
ir Þjóðaröryggisráö Bandaríkj-
anna, eina af stofnunum forseta-
embættisins, og íjallaði um málefni
sama heimshluta. Hann þekkir því
af eigin raun viðbrögð Bandaríkja-
stjórnar við töku sendiráðs lands-
ins í Teheran og tilraunir hennar
til að leysa 52 sendiráðsmenn úr
gíslingu.
Sick kveöst eins og aðrir hafa
heyrt orðróminn um leynimakk
Reagansmanna og írana strax 1981
en ekki lagt á hann minnsta trúnað
lengi vel. Svo tók hann fyrir tveim
árum að safna efni í bók um stefnu
stjórnar Reagans gagnvart íran
sem eins og kunnugt er tók loks á
sig þá fáránlegu mynd að Oliver
North, starfsmaður Þjóðarörygg-
isráðsins, skipulagði vopnasend-
ingar til írans og varði ágóðanum
til að fjármagna hernað Contra-
skæruhða á hendur stjórnar Nic-
aragua, hvort tveggja þvert ofan í
bandarískt lagabann. Helsta hjálp-
arhella Norths var William Casey,
yfirmaöur leyniþjónustunnar CIA,
en hann féll frá áður en unnt var
að yfirheyra hann um sinn hlut í
svikamyllunni.
William Casey var áður kosn-
ingastjóri Reagans í kosningabar-
áttunni 1980, og það var hann sem
hafði forustu í leynilegum samn-
ingum við írana en fyrir þeim var
háklerkurinn Mahdi Karrubi, nú
forseti íransþings, eftir því sem
Gary Sick telur sig hafa komist að
raun um. Fyrsta fundalotan fór
fram í Madrid í júlí 1980 og frá
málum var gengið á fundum í Par-
ís 15. til 20. október um haustið. Á
fundi þar segist einhver af heimild-
armönnum Sicks hafa séð George
Bush bregða fyrir.
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
Sick kveðst jöfnum höndum hafa
vitneskju sína frá embættismönn-
um, leyniþjónustumönnum og
vopnasölum af ýmsu þjóðerni. Efni
frá þeim, vitnisburður og skjöl,
nemur orðið þúsundum blaðsíðna
aö hans sögn.
Niðurstaðan er Sú, samkvæmt
frásögn sem Sick hefur birt í New
York Times og International Her-
ald Tribune, að fulltrúar kosninga-
stjórnar Reagans hafi heitið írön-
um verulegum vopnasendingum
gegn því að bandarísku gíslarnir
væru ekki látnir lausir meðan
Carter væri við völd. Leynilegur
flugleiðangur Bandaríkjahers í
apríl 1980 til að frelsa gíslana end-
aði með óförum og menn Reagans
töldu sér sigur vísan í forsetakosn-
ingunum nema ef Carter fengi fyrir
kjördag stært sig af því að hafa
fengið þá leysta úr prísundinni.
Vopnasölubann Bandaríkjanna
hafði hins vegar sett íransstjórn í
mikinn vanda því hana skorti sár-
lega varahluti í bandarísk vopn
sem voru uppistaðan í vopnabún-
aöi hersins frá dögum keisara-
stjórnarinnar. Vopnaþörf írana
varð enn brýnni eftir að Saddam
Hussein íraksforseti lét her sinn
ráðast yfir landamæri ríkjanna 22.
september 1980.
Israelsstjórn var fyrir sitt leyti
fús til að gerast milligöngumaður
í vopnafiutningum til írans. ísrael
hafði náin tengsl við íran á dögum
keisarastjórnarinnar og stjórnin
þar vildi allt til vinna að styrkja
íran klerkastjórnarinnar gegn höf-
uðóvininum írak.
Vopnaflutningar til írans fyrir
tilstilli ísraelsmanna uröu opin-
berir snenima í Persaflóastríðinu.
Gary Sick telur sig gela sýnt fram
á aö þar sem um bandarísk vopn
og varahtuti var aö ræða hafi ísra-
elska leyniþjónustan og herstjórn-
in tekið beinan þátt í að standa við
vopnasötuloforðin sem William
Casey og hans menn heföu gefið
gegn því að það yrði Reagan en
ekki Óarter sem fengi bandaríska
sendiráðsfólkið laust úr gístingu.
Svo ber við aö stuðningi við þenn-
an skilning á atburðarásinni skýt-
ur upp úr annarri, íranskri átt.
Abolhasan Bani-Sadr var forseti
írans fyrst eftir byltinguna gegn
keisarastjórninni. Hann lenti brátt
í átökum við klerkaveldið kringum
Khomeini erkiklerk og notuðu
klerkarnir ekki síst töku banda-
ríska sendiráösins og meðferðina á
starfsfólki þess til að gera Bani-
Sadr ómögulegt að halda eðlilegu
sambandi við Vesturlönd. Loks
varð hann að flýja land til að bjarga
lífi sínu.
Nú dvelur Bani-Sadr i París og
hefur skrifað bók þar sem hann
færir sín rök fyrir að kosninga-
stjórn Reagans og klerkarnir í Te-
heran hafi bundist samráði um að
halda bandaríska sendiráðsfólkinu
í gislingu fram yfir forsetakosning-
arnar í Bandaríkjunum.
Bók Bani-Sadrs er í þann veginn
að koma út í Bandaríkjunum og
sótti hann um landvistarleyfi þar
til að taka þátt í kynningu hennar.
Hann fékk fyrst afsvar með því for-
orði að koma hans samrýmdist
ekki bandarískum þjóðarhags-
munum en eftir að Gary Sick haföi
látið frá sér heyra um meint ráða-
brugg 1980 og sett málið allt í há-
mæli, sáu bandarísk stjórnvöld sig
um hönd og veittu fyrrum írans-
forseta landvistarleyfi.
Leiðtogar demókrata í Fulltrúa-
deild Bandaríkjaþings athuga nú
hvort vitneskjan, sem Gary Sick
hefur safnað, sé svo haldgóð að til-
efni sé til að þingið láti málið til sín
taka með einhverjum hætti, hugs-
anlega þingrannsókn með stefnu-
valdi og eiðsvörnum vitnum. Hafa
menn úr stjórn þingflokks demó-
krata þegar átt einn fund með Sick.
Magnús Torfi Ólafsson

Gary Sick kemur af fundi með leiðtogum demókrata í Fulltrúad
Bandaríkjaþings þar sem hann skýrði frá vitneskju sinni um leynim
kosningastjórnar Reagans og íransklerka 1980.