Dagblaðið Vísir - DV - 22.01.1992, Blaðsíða 14

Otgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLT111,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: Auglýsingar: (91J626684
- aðrar deildir: (91)27079
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Verðbólgan á núlli
Þrátt fyrir allt andstreymiö í efnahagsmálunum og
dökkar horfur í atvinnumálum og kjaramálum er samt
eitt ljós í öllu svartnættinu. Veröbólgan er aö mestu
horfm. Hún mælist rétt fyrir ofan núllstrikið og hún
hefur haldið sig þar í tvo eöa þrjá mánuöi. Lánskjara-
vísitalan sem gildir fyrir febrúar er lægri en sú láns-
kjaravísitala sem var reiknuð út fyrir áramótin. Þetta
þýöir verðhjöönun í staö verðbólgu. Launavísitala er
óbreytt frá því fyrir áramót en byggingarvísitalan hefur
lækkaö um 1% frá fyrra mánuði.
íslendingar hafa ekki átt aö venjast slíku ástandi í
efnahagsmálum. Stjórnvöld hafa glímt við veröbólgu-
drauginn svo lengi sem elstu menn muna. Verðbólgan
var og hefur veriö okkar Akkilesarhæll í þjóölífinu um
langan aldur. Allir muna þann vítahring launa og verö-
lags sem geröi allar áætlanir að engu, rúöi fólk inn aö
skinninu og brenndi sparifé á báli óðaverðbólgunnar.
Allar muna óstööugleikann, gengisfellingarnar, svarta-
markaösbraskiö og sóknina í lánsfé meðan lán voru
ekki vísitölutryggð. í skjóli veröbólgunnar þreifst spill-
ing og spákaupmennska, óvissa og örvænting.
Flestir stjómmálaflokkanna höfðu þaö efst á stefnu-
skrá sinni aö slá á verðbólgu. Markið var oftast sett viö
að verðbólgan yrði sambærileg viö verðbólgustigið í
nágrannalöndunum. Meiru treystu menn sér ekki aö
lofa og þau loforö voru líka oftast ekki efnd vegna þess
aö enginn virtist geta ráöiö niðurlögum veröbólgu-
draugsins. Þessi meinsemd sýkti þjóðfélagið og skekkti.
Meö þjóðarsáttinni margfrægu uröu þáttaskil. Margir
komu þar viö sögu en verkalýðshreyfingin á þar allan
heiður. Ekki síst vegna þess aö launþegar féllu frá klass-
ískri kröfugerö um launahækkanir og létu þaö yfir sig
ganga að taka launavísitöluna úr hinu sjálfvirka sam-
bandi við verðlagiö. íslenskir launþegar eru sannarlega
ekki of sælir af kjörum sínum en í staðinn hafa þeir
uppskorið stööugleika og veröbólgulaust efnahagsum-
hverfi.
Enginn vafi er á því aö langlundargeð verkalýöshreyf-
ingarinnar um þessar mundir stafar meöal annars af
þeirri staðreynd aö verðbólgan hefur veriö kveðin niö-
ur. Auðvitað eru bhkurnar í efnahagsmálunum og at-
vinnumálunum að ööru leyti ástæöa til þess aö menn
fara sér hægt í samningamálum en launþegar vita þó
allténd hvað þeir hafa, hvaö þeir fá fyrir krónurnar og
það gefur þjóöinni svigrúm til aö ná áttum meðan krepp-
an gengur yfir.
í ljósi þessa ástands er þaö réttmæt krafa aö vextir
séu lækkaðir. Vextir af víxlum og skuldabréfum eru á
bilinu 14 til 15%. Þaö er hægt aö segja með sanni aö
vextir á lánsfj ármarkaðnum séu þröskuldur í vegi nýrr-
ar þjóöarsáttar. Þeir eru úr öllu samræmi viö eðlilega
ávöxtun fjár og shga bæði atvinnurekstur og skuldugar
fjölskyldur. Bankamir virðast ennþá lifa í veröbólgu-
hugarfarinu og taka ahs ekki miö af veruleikanum í
kringum sig. í þeim kjarasamningum, sem nú eru von-
andi að hefjast fyrir alvöru, þurfa bæöi atvinnurekend-
ur og launþegar aö sameinast um þá kröfu aö niður-
færsla vaxta hafi forgang. Enda þótt þessir aðilar geti
vitaskuld ekki samiö sín í milli um vexti, né heldur að
ríkisstjómin gefi fyrirmæli til bankanna um vaxtastig-
iö, þá er ljóst aö allir þessir þrír höfuöviösemjendur í
kjaramálum hafa ítök inn í bankana. Auk þess sem lána-
stofnanir hafa meiri hag af því en flestir aörir að hjól
atvinnulífsins snúist með eölilegum hætti.
Ellert B. Schram
MIÐVIKUDAGUR 22. JANÚAR 1992.
„Nær hefði verið að birta mynd af einhverju bankaráðinu á fundi. Þar kynnu að finnast nokkrir sem verða
fyrir tekjumissi sakir hinna nýju ákvæða."
Verða gamalmenni
sett á gaddinn?
Fyrir Alþingi liggur nú tillaga frá
ríkisstjóminni um nokkra skerð-
ingu ellilífeyris. Upplýsingar í
fjölmiðlum um þetta mál hafa verið
nýög villandi. Dæmigert var að
sjónvarpið flutti frétt um málið þar
sm bakgrunnsmyndin var af gam-
almennum á elliheimili. Það er afar
ósennilegt að nokkur á þeirri mynd
verði fyrir skerðingu. Nær hefði
verið að birta mynd af einhverju
bankaráðinu á fundi. Þar kynnu
að finnast nokkrir sem verða fyrir
tekjumissi sakir hinna nýju
ákvæöa.
Hver eru markmið
breytinganna?
Megintilgangur þessara breyt-
inga er að draga eilítið úr útgjöld-
um ríkisins til lífeyristrygginga.
Jafnframt er breytingin liður í
heildarendurskoðun laga um þenn-
an málaflokk sem hefur það m.a.
að markmiði að gera bótakerfið
markvissara. í fjárlögum er svo
fyrir mælt að lækka skuli útgjöld
til lífeyristrygginga um 250 millj.
kr. á þessu ári. Hér er þó einungis
um 2% að ræða af heildarútgjöld-
um til þessa málaflokks.
Spamaðinum á að ná með því að
draga úr greiðslu grunnlifeyris til
þeirra best settu meðal ellilífeyris-
þega. Er þá sjónum beint að þeim
sem stunda fulla vinnu enda þótt
þeir hafi náð 67 ára aldri. Telja
verður að þeir séu ekki enn sestir
í helgan stein og þurfi ekki á þeirri
framfærslu þjóðfélagsins að halda
sem felst í ellilífeyri - og eigi ekki
heldur tilkall til hennar.
Velferðarkerfi okkar er í hættu
vegna þess að ríkiskassinn er gal-
tómur og hefur verið það lengi. Við
höfum safnað skuldum. Af þeim
sökum greiðir ríkið í ár álíka upp-
hæð í vexti og varið er til allra líf-
eyrisbóta. Hefði ekki lengi verið lif-
að um efni fram væri vandinn
snöggtum minni, e.t.v. enginn. En
nú verður ekki lengur umflúið að
treysta fjárhagslegar stoðir samfé-
lagsins.
Hverjir missa lífeyrinn?
Skerðing grunnlífeyris tekur ein-
göngu til þeirra lífeyrisþega sem
hafa eigið aflafé yfir 66 þús. kr. á
mánuði. Við þau tekjumörk gætir
hennar fyrst lítillega en síðan eykst
skerðingin með vaxandi tekjum
þar til að lífeyririnn er að fullu
horfinn við 114 þús. kr. mánaðar-
tekjur.
Það er afar mikilvægt að greiðsl-
ur úr lífeyrissjóðum og almanna-
tryggingum valda ekki skerðingu
grunnlífeyris. Einungis atvinnu-
tekjur og þær eignatekjur, sem eru
skattskyldar, geta leitt til skerðing-
ar.
Hve margir fá
skertan lífeyri?
Mjög fáir. Einn af 9 lífeyrisþegum
verður fyrir einhverri skerðingu
KjaUarinn
Þorkell Helgeson
aðstoðarmaður
heilbrigðisráðherra
grunnlifeyris og einungis tuttug-
asti hver missir lífeyrinn alfarið.
Langflestir lífeyrisþegar verða
breytinganna ekki varir. Fjölmiðl-
ar hafa gefið í skyn að nú verði
gamalmenni unnvörpum sett á
gaddinn. Því fer víðs fjarri. Þeir
sem verða fyrir skerðingunni búa
í flestum tilvikum við þokkaleg
kjör.
Heildartekjur þeirra einhleypra
ellilífeyrisþega, sem eru rétt við
þau mörk að verða fyrir skerðingu,
nema að meðaltali rúmum 80 þús.
kr. á mánuði. Þetta fólk heldur
þessum tekjum þar sem skatt-
greiðslur og ellilífeyririnn standast
á. Annað vinnandi fólk þarf að
gjalda 8 þús. kr. í skatta af sömu
tekjum. Er sanngjamt aö krefja
láglaunafólk um gjöld til aö standa
undir ellilífeyri betur stæðra ein-
stakhnga?
Er verið að níðast
á öryrkjum?
Nei. Þvert á móti er nú í fyrsta
sinn gert betur við þá en ellilifeyr-
isþega. Varið verður nokkurri upp-
hæð, ríflega 30 millj. kr., til að
hækka sérstaklega tekjutryggingu
þeirra.
Hækkunin verður að vísu ekki
mikil hjá hvepum einstaklingi eða
7500 kr. á ári. En vonandi er mjór
mikils vísir, enda er brýnt aö bæta
kjör fátækustu öryrkjanna. Á hinn
bóginn verða hinir tekjumeiri úr
þeirra hópi fyrir sömu skerðingu
og ellilífeyrisþegamir.
Borgar sig ekki
lengur að vinna?
Sumir segja að eftir umræddar
breytingar borgi sig ekki lengur
fyrir roskið fólk að vinna, ríkið
hirði allt. Þetta er rangt. Sá sem
hefur 114 þús. kr. mánaðaratvinnu-
tekjur fær hér eftir engar trygg-
ingabætur og greiðir tæpar 22 þús.
kr. í skatta. Hann heldur því eftir
rúmum 92 þús. kr.
Hætti hann allri vinnu á hann
kost á tryggingabótum frá 11 þús.
kr. til mest 47 þús. kr. á mánuði,
allt eftir öðmm högum hans. Ráð-
stöfunartekjur hans lækka því
a.m.k. um helming við að hætta
vinnu.
Af hverju er ekki frekar
settur á hátekjuskattur?
Sagt er að skerðing ellilífeyris sé
sérstakur hátekjuskattur á gamal-
menni. Er þá spurt af hverju öðm
fólki með háar tekjur sé hlíft við
slíkum skatti. Endalaust má deila
um hvað sé skattur. En er það nýr
skattur þegar þjóðfélagið hættir að
senda manni í forstjórastöðu af-
mæhsgjöf í tilefni af því einu að
hann hafi náð 67 ára aldri?
Beina verður kröftunum að því
að veria þá velferð sem viö viljum
búa þeim sem minnst mega sín.
Hinir verða um hriö að taka á sig
einhveriar byrðar. Og þá verður
vissulega að bera víðar niður held-
ur en hjá lífeyrisþegum með skástu
kjörin. Líka við hin, sem emm á
besta aldri og höfum dijúgar tekj-
ur, verðum aö leggja meira af
mörkum. Hátekjuskattur hlýtur að
koma.
Réttlætismál
Stjómarandstaðan leikur nú sitt
hlutverk og andmælir ráðagerð
ríkisstjómarinnar. En þá er verið
að slá ryki í augu fólks. Ráöherra
Framsóknarflokksins, sem fór með
þennan málaflokk í fyrri ríkis-
stjóm, undirbjó frumvarp sem
gekk sumpart lengra í þessum efn-
um. Hann fékk síðan heimild hinna
stjómarflokkanna, Alþýðubanda-
lags, Alþýðuflokks svo og Borgara-
flokksins sáluga til aö leggja fyrir
þingið tillögu um áþekka skerðingu
grunnlífeyris og nú er til meðferðar
á þingi.
Að undanskildum Kvennalistan-
um, sem hefur enn ekki axlað
ábyrgð, em þvi allir flokkar í reynd
sammála um það sem verið er að
gera. Enda er hér um réttlætismál
að ræða.
Þorkell Helgason
„En er það nýr skattur þegar þjóðfélag-
ið hættir að senda manni í forstjóra-
stöðu afmælisgjöf í tilefni af því einu
að hann hafi náð 67 ára aldri?“