Dagblaðið Vísir - DV - 06.01.1993, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 6. JANÚAR 1993.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Olía á eld
íslendingar voru ekki fyrr búnir að taka við áramóta-
boðskap stjómmálaforingjanna, þar sem hvatt er til
stillingar, þrautseigju og æðruleysis í efnahagserfiðleik-
unum, en fyrstu áföllin dynja yfir. Vextir eru hækkaðir
og niðurgreiðslur eru skertar á öðrum kjötvörum en
kindakjöti. Egg hækka og bensínverð hækkar frá 6 til
8% lítrinn. Þessar verðhækkanir koma í kjölfarið á verð-
hækkunum vegna gengisfellingar, skerðingu á bama-
bótum og húsnæðisbótum, lækkun persónuafsláttar og
hækkun skatthlutfalls í tekjuskatti.
Hér era að koma í ljós afleiðingar þeirra ráðstafana
sem samþykktar voru á Alþingi fyrir hátíðamar. En til
viðbótar hækka vextir um 2% sem er eins og olía á eld.
Bankamir gefa þær skýringar að þeir séu að búa sig
undir hækkun verðbólgu, en því miður hefur þess lítt
orið vart að bankamir hafi tekið mið af lækkun verð-
bólgu á undanförnum mánuðum við vaxtaákvarðanir
sínar. Sama gildir raunar um bensínverðið. Bensín
lækkaði á heimsmarkaði í lok síðasta árs en þeirrar
lækkunar hefur ekki gætt hér heima. Hins vegar stend-
ur ekki á hækkun þegar tilefni gefst.
Það þarf engum að koma á óvart þótt viðbrögð al-
mennings og verkalýðshreyfingar séu hörð. Forseti Al-
þýðusambandsins segir að þessar aðgerðir feh í sér 7
til 10% kjaraskerðingu og telur óhjákvæmilegt að laun-
þegar blási til orrustu með harðri andstöðu gegn ríkis-
stjóminni. Á mæltu máh er forseti ASÍ að boða átök á
vinnumarkaðnum og formaður BSRB hefur síst verið
hógværari í yfirlýsingum sínum.
Ekki boðar þetta gott. Atvinnuleysi fer vaxandi og
enginn málsmetandi maður hefur gert sér vonir um að
úr rætist á næstunni eða á þessu ári. Líkur eru jafnvel
á því að atvinnuleysi breiðist út.
Segja má að lækkun á niðurgreiðslum og skerðingar,
sem felast í aðgerðum ríkisstjómarinnar, komi ekki á
óvart. Þær lágu fyrir. En vaxtahækkun ofan 1 allt annað
er reiðarslag, sem bætir ekki úr skák og gerir nánast
að engu þær tilraunir og yfirlýsingar ríkisstjómarinnar
um bættan hag atvinnurekstrarins. Heimihn finna og
fyrir vaxtahækkun, hla skuldsett eins og þau eru.
Bankamir em ekki beint hjálplegir, blessaðir.
Engum blandast hugur um að kjaraskerðing er óhjá-
kvæmheg. Að því leyti verður þjóðin að axla þá byrði
og ríkisstjómin verður að taka þeim ágjöfum og óvin-
sældum sem því fylgja að bera ábyrgð á umdehdum
aðgerðum. Á hinn bóginn er ekki sama hvemig að ráð-
stöfunum er staðið og nú er áríðandi að verkalýðshreyf-
ingin, bændur og aðrir hagsmunaaðhar fái áheyrn hjá
stjómvöldum. Menn verða að minnsta kosti að tala sam-
an og gera heiðarlegar tilraunir th að skhja afstöðu
hver annars. Fjármálaráðherra hefur raunar ljáð máls
á slíkum viðræðum, enda er fyrir mestu um þessar
mundir að vinnumarkaðurinn leysist ekki upp í átök
ofan í áht annað.
íslendingar hafa einfaldlega ekki efni á því að upp-
sögnum á samningum fylgi verkföh og vinnustöðvanir.
Verkalýðshreyfingin þarf að veija atvinnuna og stjóm-
völd þurfa að verja þær áætlanir sem gerðar hafa verið
í efnahagsmálum. Mestu varðar að verðbólgan komist
ekki á skrið og ná vöxtum niður á nýjan leik. Hér hafa
báðir aðhar og allir aðhar hagsmuna að gæta og hvað
sem hður stríðsyfirlýsingum og gagnrýni, má ekki missa
sjónar á meginmarkmiðum.
Bræðravíg em engum th gagns en koma öhum í koh.
Ehert B. Schram
„Þess í stað á hið opinbera á hverjum tíma að hafa tiltækan fjölda starfa fyrir þá sem missa vinnuna", segir
m.a. í grein Jóns.
Atvinnutrygging-
ar í stað atvinnu-
leysistrygginga
Það kerfl atvinnuleysistrygg-
inga, sem við búum við hér á landi,
byggist á þeirri grunnhugmynd að
tryggja þeim sem rétt eiga á bótum
vissa lágmarksframfærslu missi
þeir vinnuna. Þannig er því ætlað
að koma í veg fyrir að fólk svelti
heilu hungri ef það verður af at-
vinnutekjum.
Á framfæri hinna
Þetta kemur þannig út að nánast
má segja að tiltekinn fjöldi manna,
sem missir vinnuna, fari á fram-
færi hinna sem vinna, njóti sultar-
launa, en leggi ekkert af mörkum
til samfélagsins meðan atvinnu-
leysiö varir.
Ég fæ ekki hetur séð en að þetta
kerfi sé í veigamiklum atriöum
andstætt hagsmunum þeirra at-
vinnulausu, sem bæturnar þiggja,
og þeirra sem vinna fyrir tekjum
og fjármagna þannig í raun stór-
fellt og nánast þvingað iðjuleysi.
Kerfið felur að vísu í sér nauð-
synlega neyðarlausn fyrir þá at-
vinnulausu með því að tryggja
þeim vissa lágmarksframfærslu.
Það verkar á hinn bóginn óþarflega
niðurlægjandi. Höfnun vinnu-
markaðarins og fjarvistir frá hon-
um skapa einnig ónauðsynlega sál-
arkreppu og einangrun.
Úrlausnir
Það sem hér hefur verið úthstað
gefur til kynna þá lausn sem skapa
þarf og þróa. Við eigum að breyta
núverandi atvinnuleysistrygginga-
kerfi á þann veg að láta það hætta
að fjármagna mannskemmandi og
niðurlægjandi iðjuleysi. Þess í stað
á hið opinbera á hveijum tíma að
Kjallarinn
Jón Erlendsson
yfirverkfræðingur Upplýsinga-
þjónustu Háskóla íslands
hafa tiltækan fjölda starfa fyrir þá
sem missa vinnuna. Störf sem
væru við allra hæfi. Greidd væru
fyrir þau laun sem væru hærri en
nemur núverandi atvinnuleysis-
bótum, en það miklu lægri en
markaðslaun að ekki væri komið í
veg fyrir að markaðurinn fengi
næga starfskrafta þegar hann væri
tilbúinn að taka viö þeim.
■Sá sem missti vinnuna myndi
þannig nánast daginn eftir geta
gengið að starfi við sitt hæfi. Lækk-
aði í launum, en lenti ekki í sálar-
kreppu mannskemmandi iðjuleys-
is og útskúfunar.
Að því gefnu að störfin, sem unn-
in væru, sköpuðu meiri verðmæti
en næmi viðbótinni við atvinnu-
leysisbæturnar, sem inna þyrfti af
hendi, gæti þjóðfélagið réttlætt fyr-
ir sér viðbótarkostnaðinn. Stefna
ætti á hinn bóginn að sjálfsögðu að
því að skapa miklu meiri verðmæti
en þessu næmi.
Lausnir af þessu tagi eru þekktar
sem neyðarlausnir á samdráttar-
tímum. Það sem hér er nýtt af nál-
inni er sú hugmynd að gera sköpun
nýrra starfa og hvers kyns tæki-
færa að umfangsmikilli og sívirkri
starfsemi. Byggja tryggingakerfið
fyrst og fremst á því að tryggja vel
skipulögð og arðbær störf í stað
mannskemmandi útskúfunar og
iðjuleysis. - Hugmyndir þessar eru
í þróun hjá höfundi sem veitir nán-
ari upplýsingar þeim sem máhð
varðar og áhuga hafa.
Jón Erlendsson
„Við eigum að breyta núverandi at-
vinnuleysistryggingakerfi á þann veg
að láta það hætta að fjármagna mann-
skemmandi og niðurlægjandi iðju-
leysi.“
Skodanir aimarra
Siðferðileg skylda
Evrópulanda
„Vanmat umheimsins á fyrirætlunum Serba og
htih skilningur á málefnum og sögu Balkanskagans
höfðu hörmulegar afleiðingar. Ekkert réttlætir land-
vinningastríð Serba í Bosníu-Herzegóvínu. Þeir
verða ekki stöðvaðir við samningaborðið í Genf eða
London eða Brussel eða Róm. Og nú er aht útht fyr-
ir að uppúr sjóði í Kosovo sem er í suðurhluta Serb-
íu... Hinn 15. janúar rennur út sá frestur sem ríki
múslima gáfu vesturveldunum th að stöðva stríðið
í Bosníu-Herzegóvínu. Eha hafa samtök múshma
hótað að skerast í leikinn - með hemaðaríhlutun.
Evrópulöndunum ber siðferöheg skylda th þess að
koma Bosníu th bjargar. Serbum verður að setja
úrshtakosti í eitt skipti fyrir öh.“
Úrforystugrein Alþbl. 5.janúar
Haf a íslendingar ekkert lært?
„Af verkunum að merkja ætti þessi ríkisstjóm
að fara frá nú þegar. Henni vih th happs að önnur
skárri er ekki í kortunum. Það er ömurleg staöreynd
og ætti að vera Alþýðuflokknum sérstakt umhugsim-
arefni, flokknum sem boðaði róttækar umbætm- eft-
ir framsóknaráratuginn. Eftir fimm ára setu í stjóm
er hann enn að bregðast við „áfóhum“ eins og þau
hafi orðið í gær. í viðskiptum verður ársins 1992
kannske minnst fyrir mhljónahundruöin sem erf-
ingjar hermangsins í Sameinuðum verktökum dehdu
á mihi sín. Eða fyrir háttalag forsvarsmanna Stöðvar
2, spúttnikk-fyrirtækis á upplýsingaöld. Þar fóm
bandíttar, ekki bissnissmenn... Þessi dæmi og
miklu fleiri sanna enn að íslendingar hafa ekki lært
siðaöra manna hætti.“
Úr forystugrein Pressunnar 30. des.