Dagblaðið Vísir - DV - 25.03.1993, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 25. MARS 1993
15
Frelsið og
tækifærin
Þeir sem hafa dregiö Island inn
í EES og vilja helst halda áfram inn
í Evrópubandalagið eru mjög
skotnir í fjórfrelsinu svonefnda.
Frelsi til að hlaupa um alla álfu
með fjármagn, vinnuafl, vörur og
þjónustu. Þeim finnst að þetta þýði
að peningar muni streyma til
landsins með alls konar „tækifær-
um“. í einum útvarpsþætti var
stöðu íslendinga í frelsinu lýst með
svofelldum framtíðarsöng:
Ungir og snjallir íslendingar fá
góða hugmynd. Þeir selja hana
Þjóðverjum sem eiga nóga peninga.
Þjóðverjar reisa verksmiðju í Bæj-
aralandi, það er svo miðsvæðis.
Vinnuafl er flutt þangað frá Port-
úgal því það er ódýrast. Síðan eru
íslendingar á ferð og flugi við að
hanna og stjóma í hálaunuðum
Kjallaiiim
Árni Bergmann
rithöfundur
Hoover ákvað að leggja niður verksmiðju í Frakklandi og þar meö 600
störf.
.. fjórfrelsið er fyrst og fremst frelsi
fyrirtækjanna til að hlaupa á milli
landa með sinn rekstur. „Tækifæri“
hins frjálsa vinnuafls EB-þjóða eru
hins vegar 1 því fólgin einkum að reyna
að undirbjóða kjör starfsbræðra í öðr-
um löndum.“
toppstöðum.
Veruleikinn í frelsinu er ekki
svona rósrauður.
Ryksugurnar sem fluttu
Hafið þið heyrt um Hoovermálið?
Hoover er amerískt fyrirtæki sem
framleiðir ryksugur og fleira þess-
legt. Það hefur nýlega ákveðiö að
leggja niður verksmiðju í Dijon í
Frakklandi og þar með 600 störf.
Héðan í frá verða ryksugurnar
framleiddar í Skotlandi: þar verða
til 400 ný störf.
Sem sagt: fjármagn og fyrirtæki
eru flutt milli landa. Eins og frelsið
gerir ráð fyrir. En hvers vegna? Jú
- það er auðskilið. í Skotlandi hefur
atvinnuleysi sorfið svo lengi að
mönnum að skoskir verkamenn
voru reiðubúnir aö semja við fyrir-
tækið um að afsala sér hluta sinna
réttinda - m.a. til vinnudeilna. Þeir
voru tilbúnir að vinna fyrir minna
kaup en Frakkar. Og þar að auki
voru þeir hjá Hoover hrifnir af því
að launatengd gjöld (til sjúkra-
trygginga o.fl.) eru mun lægri í
Bretlandi en Frakklandi.
Frakkar ráku upp reiðikvein sem
vonlegt var. Þeir saka sessimauta
sína í EB, Breta, um „félagsleg
undirboð". Þeir hafa líka rétt til
þess. Breska stjórnin gekk að
Maastrichtsamkomulaginu með
einum skilmála: að Bretar þyrftu
ekki að samþykkja evrópska fé-
lagsmálapakkann. En sá pakki á
að tryggja sömu lágmarksréttindi
verkafólks í öllum EB-löndum.
John Major forsætisráðherra
gerðist meira að segja svo ósvífmn
á dögunum að segja stoltur við sína
íhaldsmenn: „Látum þá (hin EB-
löndin) fá sinn félagsmálapakka.
Við skulum hirða störfm."
Hvað kosta tækifærin?
Um þetta mál hafa öll blöð í Evr-
ópu skrifað mikið. Ég man ekki til
að þess hafi verið getið hér á landi.
Vegna þess náttúrlega að þaö dreg-
ur það mjög skýrt fram að fjórfrels-
ið er fyrst og fremst frelsi fyrir-
tækjanna til aö hlaupa á milli landa
með sinn rekstur. „Tækifæri" hins
fijálsa vinnuafls EB-þjóða eru hins
vegar í því fólgin einkum að reyna
að undirbjóða kíör starfsbræðra í
öðrum löndum.
Samkvæmt þessu getur íslenskt
verkafólk vissulega átt von á nýj-
um atvinnutækifærum. Ef það fer
svo langt niður fyrir kaup og kjör
og réttindi í öðrum löndum að það
er talið borga sig að kosta því til
að flytja hingað hráefni og héðan
tilbúna vöru um drjúga siglinga-
leið.
Gjafir eru yður gefnar, stendur
þar. Árni Bergmann
Óraunhæf gengisskráning
Allar líkur eru á að við íslending-
ar séum á færeyskri leið í efnahags-
málum og verðum það uns ríkis-
stjóm þessa lands grípur inn í. En
hvað getur ríkisstjórnin gert til að
stöðva þessa færeysku efnahags-
þróun á íslandi? Verðbólga er nú
loks komin á viðráðanlegt og eðh-
legt stig. Ríkisstjómin hamast viö
að skera niður og spara í ríkis-
rekstrinum. Hvað er þá eiginlega
að?
Jú, taprekstur atvinnuveganna,
einkum undirstöðuatvinnuveg-
anna, er orðinn alvarlegur og hefur
orsakað mesta atvinnuleysi á ís-
landi í hálfa öld. Það er einmitt
þessi taprekstur gjaldeyrisskap-
andi atvinnugreina sem veldur því
að við fáum færeyskan endi á ís-
lensk efnahagsmál ef ríkisstjóm
KjaUarinn
Brynjólfur Jónsson
hagfræðingur
.. þegarrlkisstjórnfrjálshyggjunnar
hefur oröið að ríkisstyrkja Landsbank-
ann sem afleiðingu af vitlausri gengis-
skráningu ríkisins, er þá ekki kominn
timi til að endurskoða fyrirkomulag
gengisskráningar?“
grípur ekki inn í.
Þaö má öllum sem um efnahags-
mál hugsa vera ljóst að óraunhæf
gengisskráning íslensku krónunn-
ar er sá þáttur efnahagsmála sem
veldur taprekstri undirstöðuat-
vinnuveganna og orsakar óeðlilega
lágt verðlag á innflutningi, óhag-
stæðan viðskiptajöfnuð og slæma
samkeppnisaðstöðu iðnaðar og út-
flutningsgreina.
Ríkisstyrktur sjávarútvegur
Ríkisstjómin reið á vaðið með
efnahagsnýjungar um daginn. Þá
var farin Krísuvíkurleið til að rík-
isstyrkja sjávarútveginn. Aðferðin
felst í því að ríkið lagði Landsbank-
anum til nokkra milljarða í eigið
fé. Ástæðan fyrir því aö Lands-
bankann skortir eigið fé er tap-
rekstur viðskiptavina bankans, af-
skrifaðar kröfur o.fl. og alveg sér-
staklega í sjávarútvegi. Lands-
bankinn hefur um 70% af sjávarút-
vegsfyrirtækjum landsins í við-
skiptum. Og ástæðan fyrir því að
sjávarútvegsfyrirtækin hafa verið
rekin með tapi og farið á hausinn
felst í óraunhæfri gengisskráningu.
Opinber skráning gengis, gengis-
skráning sem er ríkinu þóknanleg,
er vitlausasta og hættulegasta teg-
und rikisafskipta af verðlagi. Við
höfum lagt af opinbera flskverðs-
ákvörðun og opinbera vaxta-
ákvörðun með góðum afleiðingum
og nú er komiö að genginu, því
miðstýring gengis er versta tegund
af miðstýringu verðlags.
Og nú þegar ríkisstjóm fijáls-
hyggjunnar hefur orðið að ríkis-
styrkja Landsbankann sem afleið-
ingu af vitlausri gengisskráningu
ríkisins, er þá ekki kominn tími til
að endurskoða fyrirkomulag geng-
isskráningar?
Tilfinningar og fordómar
En hvemig væri umhorfs í ís-
lenskum efnahagsmálum ef gengi
íslensku krónunnar hefði verið
skráð 10% lægra en raun var á síð-
astliðin 10 ár? Hefði Landsbankinn
þá þurft fjögurra mflljarða ríkis-
styrk um daginn? Örugglega ekki.
Væri atvinnuleysi vandamál á is-
landi í dag? Nei, ömgglega ekki.
Hefði skuldasöfnun þjóðarinnar
erlendis síðastliðin 10 ár mæld í
erlendri mynt verið meiri en raun
varð á? Áreiðaiflega ekki. Hefði
byggðaröskun á íslandi, þ.e. sam-
þjöppun byggðar á höfuðborgar-
svæðinu, orðið meiri en raun varð
á? Nei, ábyggflega ekki. Hefðu lífs-
kjör almennings verið lakari hér á
landi þessi 10 ár? Já, þaö er alveg
víst.
Það sem mestu máli skiptir er að
ef gengið hefði verið eðlflega skráð
síðastliðinn áratug væri heflbrigt
og þróttmikið atvinnulíf á íslandi í
dag, bjartsýni ríkti og enginn hefði
áhyggjur af því aö við færum sömu
leið og frændur okkar og vinir í
Færeyjum.
En því miður hefur umræða um
gengismál á íslandi einkennst af
tilfinningum, fordómum og
sleggjudómum. Orðaleppar eins og
„gengisfellingarkór", „grátkór" og
„barlómur fiskvinnslunnar“ bera
þess glöggt vitni á hve vísindalegu
plani þessi umræðahefur öll verið.
Brynjólfur Jónsson
„í umræð-
unni um ís-
lensku steyp-
una vill oft
•ymast að
steypan er
ekkí tflbúið
byggingar-
efhi, á sama ........... * ,
hátt og timb- Guðmundur Guð-
ur eða stál, mumfcson, Sem*
heldur sam- entsverksmiðjunni.
anhrært hráefni sem byggt er úr.
Gæði ráðast aðaflega af þeirri
meðferð sem hun fær.
Gajði íslensku steypunnar eru
ekki síðri en gengur og gerist sé
rétt meö hana fárið. Stórfram-
kvæmdir á borð við brýr og virkj-
anir bera vott um þaö. Hitt er
annað mál að þaö er allt of mikið
um steypuskeramdir og fyrir því
eru margar ástæður sem brýnt
er að gera athugun á. Menn hafa
einblínt á aikalískemmdir en þaö
er aöeins lfluti vandamálsins og
einskorðast við Reykjavík.
í raun er íslensk veðrátta helsti
óvinur íslensku steypunnar. Það
má segja að ef steypuskemmdir
eigi einhvers staðar að vera þá
er það á hér á landl Svo er þó
ekki nema síöur sé. Það má hins
vegar bæta steypuna með góðri
meðfcrð. Sé allt rétt gert fær
maður listagóöa steypu,
íslenska steypan er ívið dýrari
en sú erlenda. Fjariægð erlendra
ffaraleiðenda kaflar hins vegar á
mikinn kostnað við innflutning
þannig að þegar upp er staðiö þá
er verðið sambæiilegt á innlendu
og erlendu sementi.'*
Óheppileg
„Ég tel að
steinsteypa ;
verði áffam
meginbygg-
ingarefnið í
umálslandií
nálægri fram-
tíð. FýTÍr þvi Steindór Guó-
eru margar mun<f*son, Fram-
ástæður, til kvænKladelW Inn-
dæmis verð, kaupastofnunar.
tækni, brunaþol oghljóðeinangr-
un. Steypan viröist þó fyrst og
ffernst vera umanhússefni.
Á ráöstefnu, sem Fram-
kvæmdadefld Innkaupastofnun-
ar ríkisins hélt dagana 11. og 12.
mars síðastliöinn um útveggi í
urahverfl stórviðra og veðrunar
kom meðal annars fram aö stóran
hluta steypuskemmda í mann-
virkjum raegi rekja tfl þess að
þeir eru einangraðir að innan-
verðu. Á það var bent að steypu-
viðgerðir endast aöeins í átta ár
ef vinnubrögö eru mjög góð en
skemur ef flískað er við viðgerð.
Einrag kom ffarn að steinsteypa
er iausafé sem heyri því undir
kaupalögin með árs ábyrgð. Bent
var á að meðferö og niðurlögn
steinsteypu á byggingarstaö væri
oft með þeim hætti. að þrátt fýrir
aö keypt væri vönduö steypa úr
steypustöö þá væri engin trygging
fyrir ftfllum árangri - oft væri fúsk-
að viö meðferð og niðurlögn eftir
Miðafi viö
virðist fyllilega eðlilegt að taka
undir þá skoðun að steinsteypa
sé að nota önnur efhi en stein-
steypu sem veörunarvöm, til