Alþýðublaðið - 11.05.1967, Blaðsíða 10

Grein Ragnars
Frh. úr opnu.
kvæmislíf, heimsóknir vina og
vandamanna, gestrisni, skemmti-
legar viðræður, jafnvel slegið í
fjörugt bridge.
Steingrímur Thorsteinsson,
spekingurinn mildi, skildi gildi
hins innra menningarlífg heimil-
isins flestum betur:
„Nei, sönglíf, blómlíf finnst nú
* aðeins inni,
, þar andinn góður býr sér
sumar til,
r • með söng og sögu, kærleik,
k vinakynni
■i á kuldutíð við arinblossans yl.”
i
I Og: —
f
i „Vér eigum sumar innra fyrir
$ andann,
| þó ytra herðir frost og kyngir
j snjó.”
f
5 ★ Lista- og menningarlíf
tf í vetur.
| Ef litið er á hið opinbera
| menningarlíf nú á þessum líðandi
|vetri, þá verður ekki annað sagt
ten að það hafi staðið með mikl-
| um blómá; og. ég tel vafasamt, að
f nokkur borg af svipaðri stærð og
i mannfjölda, geti stært sig af
* blómlegra og ríkulegra menning-
ar og listalífi en ReykjaVík.
Litum lauslega á staðreyndir,
tónlistina fyrst. Hér starfar góð
., symfóníuhljómsveit undir stjórn
þekktra, erlendra hljómsveitar-
stjóra, hún heldur hljómleika
hálfsmánaðarlega fyrir fullu Há-
skólabíói, stærsta samkomusal
borgarinnar; hér starfa nokkrir
kórar, sumir ágætir. Hver mál-
verkasýningin rekur aðra, stund-
um tvær eða þrjár samtímis. Inn-
lendir og erlendir menntafrömuð-
ir ög fræðimenn halda opinbera
fyrfrlestra. Og svo eru það leik-
húsin, sem sýna jafnan nokkur
leikrit í einu, bæði íslenzk og
útlend bókmenntaverk, undir
stjórn snjallra leikstjóra, sumra
aðfenginna.
Það er því sannarlega úr nógu
að moða fyrir þá, sem yndi og
hug hafa á mennt og list, og þeir
eru margir og njóta þessara and-
legu gæða með lífi og sál. í þeim
hópi tel ég ekki þá hvimleiðu
manntegund, sem listsnobbar kall-
ast,» öllum mönnum leiðinlegri
og ómerkilegri, þykjast hafa vit
á öllu, dæma listaverk eftir stein-
runnum formúlum, sem þeir
■ hafa lært einhvers staðar eins og
páfagaukar, lóta speki sína eink-
um í ljós með því að níða lista-
verk niður á smásmugulegan hátt.
- Því miður eru sumir listdómarar
blaðanna í þessum slæma félags-
, skap, vinna stundum mikið ógagn
því fólki, sem tekur eitthvert
márk á skrifum þeirra og sér
ekki gegnum snobbið og blekk-
ingarnar. Steingrímur lýsti þess-
ari manntegund hnyttilega:
„Lastaranum líkar ei neitt,
lætur hann ganga róginn,
finni hann laufblað fölnað eitt,
fordæmir hann skóginn.”
Nei, þeir, sem koma á vett-
vang með einfeldni hjartans og
Þ*nn eina ósjjfllía ti(gang að
njóta góðrar listar af lífi og
sál, hleypidómalaust, þeir eru
hinir góðu andar á hverjum tón-
leikum, ljst- og leiksýningum,
þeir eru ekki „blaseraðir”, ekki
svo lífsþreyttir og ofsaddir af
gæðum lífsins, að þeir geti ekki
notið listarinnar eftir sínum eig-
in smekk.
Já, höfuðstaðarbúar hafa um
margt að velja í menningarlíf-
inu og þurfa sízt að kvarta yfir
fábreytni í þeirri starfsemi. Eri
enginn getur komizt yfir að sjá
og heyra þetta allt, enda leyfir
fjárhagur margra ekki slíkt. Og þá
er að velja og hafna eftir beztu
vitund, rétt eins og vandlátur út-
varpshlustandi velur fyrirfram þá
dagskrárliði, sem hann telur sér
gagn og gaman að hlusta á, en
skrúfar fyrir þá, sem hann telur
sér hvorki gagn né yndi að.
Alþjóðlegt' listalíf á sér ekki
langan aldur að baki hér á
landi. Það er fyrst á þessari öld,
sem eitthvað fer að kveða að því
og það er ekki fyrr en á síðustu
áratugum að það rís i fullri hæð
og þrótti.
Sönglist forfeðra okkar voru
dansar, rímur og þjóðlög. Kórar
voru engir til, fyrri en á seinni
hluta aldarinnar, sem leið, en þá
gerðust þeir bræðurnir Jónas
járnsmiður Helgason og Helgi tré-
smiður Helgason miklir og merk-
ir brautryðjendur um söngmál
með dæmalausri fórnfýsi og ósér-
plægni. Málaralist var hins vegar
varla teljandi á þeirri öld, því að
Sigurði málara Guðmundssyni
varð, þótt lært hefði erlendis,
sorglega lítið úr list sinni sökum
sárrar fátæktar, skilningsleysis og
skammlífis. Nútíma málaralist
kemur ekki fram á sjónarsviðið
fyrri en nokkuð kemur fram á
þessa öld, og má Þórarinn B. Þor-
lóksson teljast brautryðjandi á
því sviði, en ágætri sýningu á
verkum hans er nú nýlokið hér í
borg.
Leiklistin á sér kannski lengsta
söguna hér, og löngum í ein-
hverjum tengslum við Latínuskól-
ann. Einhver ófullkominn vísir að
henni mun hafa orðið til í Skál-
holtsskóla, en heimildir um það
eru óljósar og ónógar. Sigurður
Pétursson sýslumaður, dáinn 18-
27, setti saman nokkur leikrit
lítt merk, og það er í rauninni
ekki fyrri en með Útilegumönn-
um Matthíasar Joehumssonar,
sem síðar nefndist Skugga-
Sveinn, að telja má, að nútíma
leikritun hefjist á íslandi, og fór
hún þó hægfara af stað og leik-
listin bjó við næsta frumstæð
skilyrði. Nú sýna tvö leikhús höf-
uðborgarinnar mörg leikrit sam-
tímis, og tónlistarunnendur fylla
stærsta samkomustað borgarinn-
ar tvisvar í mánuði hverjum.
Engum blandast hugur um það,
að afstaða aimennings til lista
hefur mest breytzt síðustu 30—40
árin, og enginn vafi getur leikið
á því, að þar á útvarpið drýgstan
þáttinn, hefur verið áhrifamesti
skólinn, án þess að lítið sé gert
úr einstökum forystumönnum list
anna og óeigingjörnu starfi þeirra.
Með tilkomu útvarpsins barst
allt í einu góð og göfug tónlist
út til afskekktustu bæja og
byggða og tala útvarpsleikrita er
10 H. maí 1967 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ
orðiri legíó. Smám saman vaknaði
skilningur fólksins á listum, sjón-
deildarhringur þess víkkað í þá
ótt, það vandist ýmsum þeim
þáttum, sem það fordæmdi í
upphafi, sökum vanþekkingar og
óvana.
Minningarorð:
Guðrún Guðlðugsdóttir,
★ Unga fólkið og listirnar.
fyrrv. bæjarfuHtrúi
Og nú hefur heil kynslóð vax-
ið úr grasi, sem greiðan aðgang
hefur haft að tærustu lindum
lilsiíannri-
Stundum hneykslast eldra fólk
yfir því, að unga fólkið hafi ekki
smekk fyrir annað en „hot”
músik, jazz, twist og shake, eða
hvað þetta heitir nú allt saman.
En sú ásökun nær ekki til allra
ungmenna. Sum þeirra eru al-,
ætur á músik, ef svo mætti að i
orði komast, hlusta jöfnum!
höndum á nýtízku dansmúsik og
sígilda tónlist.
Það eru hinar æðri listir, sem
setja kórónuna á hið sanna menn-
ingarþjóðfélag. Það eru þær, sem
greina oss frá frumstæðum villi-
mönnum-og dýrunum. Þess vegna
er það brýn nauðsyn að efla þær
og útbreiða, því að þær göfga ein-
stakling og samfélag.
Og þess vegna er oss það nauð-
syn að leggja áherzlu á að kynna
yrigstu kynslóðinni göfugar listir.
Nokkuð hefur verið til þess gert,
sjálfsagt með nokkrum árangri
síundum, en sumt hefur miður
farið.
Symfóniuhljómsveitin hélt um
skeið uppi æskulýðstónleikum.
Skólanemendum var boðinn að-
gangur gegn afar vægu gjaldi. En
það fór, því miður, misjafnlega
úr hendi, og svo fór að hljóm-
sveitin neyddist til að leggja
þessa þörfu starfsemi niður. Ég
held nú samt, að til þess hefði
ekki þurft' að koma, ef tilhögun
hefði verið nokkuð betur undir-
búin, í skólum og á heimilum og
af hljómsveitinni sjálfri. Ég fór
nokkrum sinnum á slíka skólatón-
léika með nemendum mínum og
nemendum fleiri skóla. Fóru þeir
yfirleitt' sæmilega fram, enda
þótt síðar sigi á ógæfuhlið, vegna
þess að hinir ungu nemendur
kunnu ekki rétta hegðun við slik
tækifæri. En það nálgast líka
nærri því ofdirfsku að ætla sér
að fylla þúsund manna samkomu-
hús eingöngu með unglingum á
gelgjuskeiði. Og ekki er ég fjarri
því, að stundum hafi val við-
I fangsefna ekki verið sem hent-
j ugast fyrir litt þroskaða ungl-
inga.
Leikhúsin hafa haft sama sið:
að gefa nemendum framhalds-
skólanna í borginni kost á að sjá
eitt eða tvö leikrit á vetri hverj-
tím, og þá helzt þau, sem ætla
iftátti að félli að smekk þeirra
og skilningi. Mér vitanlega hefur
þetta gengið sæmilega, þótt
nokkur misbrestur hafi stundum
orðið á framkomu hinna ungu
léikhússgesta, sem ég geri ráð
fyrir, að miklu leyti, af því að
unglingarnir gera sér ekki Ijósan
muninn á leikhúsi og kvikmynda-
húsi. Segja má með nokkrum
rétti, að obbinn af kaupstaða-
börnum sé að nokkru leyti upp
alinn í kvikmyndahúsunum. Flest
sækja þau bíó frá blautu barns
beini. Og bæjarbragurinn á þeim
FRÚ Guðrún Guðlaugsdóttir
fyrrverandi borgarfulltrúi
Freyjugötu 37, andaðist á Borgar
sjúkrahúsinu 2. þ.m. eftir langa
og erfiða sjúkdómslegu.
Frú Guðrún var fædd að Mel
um á Skarðsströnd árið 1893 dótt'
ir séra Guðlaugs Guðmundsson
ar, skálds, sem lengi var prest
ur á Stað í Steingrímsfirði, og
konu hans Margrétar Jónasdóttur
prests að Staðarhrauni. Hún gift
ist 1919 Einari B. Kristjánssyni
húsasmíðameistara. Þeim varð
7 barna auðið. Einar andaðist sl.
sumar.
Frú Guðrún var frábær atorku
kona, fríð sýnum og vel gefin,
eins og hún átti kyn til. Lengst af
hafði hún á sinni hendi stórt og
umfangsmikið heimili, sem hún
annaðist af myndarskap og fyr
irhyggju. Þó gat hún jafnframt
sinnt' af mikilli kostgæfni marg
þættu félagsmálastarfi. Hún var
borgarfulltrúi fyrir Sjálfstæðis
flokkinn í þrjú kjörtímabil og
átti sæti í ýmsum nefndum svo
sem framfærslunefnd, fræðslu-
ráði, barnaverndarnefnd, skóla
nefnd Austurbæjarbarnaskóla o.
fl. Frú Guðrún var einlæg trú
kona og Iét sig miklu varða þau
mál. Húri starfaði bæði £ Dóm
kirkjusöfnuðinum og síðar meir
Guðrún Guðlaugsdóttir.
í kvenfélagi Hallgrímskirkju.
Frú Guðrún Guðlaugsdóttir var
gædd ýmsum þeim eðliskostum
sem gerðu þægilegt að blanda
geði við hana og það þótt stjórn
mála stefnur féllu ekki saman.
Hún var hreinlynd og fór hvergi
dult með skoðanir sínar, sýndi
hjartahlýju þeim er í erfiðleik
um áttu og síðast en ekki sízt
var frú Guðrún bæði kát og
Framhald á 15. síðu.
stöðum er ekki alltaf til fyrir-
myndar, fremur en efnið sem þar
er flutt. En unglingunum þarf að
lærast það, að leikhússferð er há-
tíðarstund, sém krefst prúðmann-
legrar framkomu.
En hér gætu heimili og skól-
ar bætt stórlega um með því að
undirbúa krakkana, rétt eins og
um altarisgöngu væri að ræða.
Benda þeim á að þar er allt sam-
tal og sælgætisát óhæfa meðan á
sýningu stendur. Eins að þar er
goðgá að koma of seint og ryðj-
ast til sæta, eftir að sýning er
byrjuð. Ennfremur að í gott leik-
hús kemur fólk vel búið, í sín-
um beztu fötum. Ég hefi séð pilta
koma á skólasýningu í leikhúsi
í peysu, enda þótt mér væri það
fullkunnugt, að þeir áttu góð
spariföt.
Einhverjum kann ef til vill að
þykja það hégóminn einber, sem
ég hef drepið hér á. En vér verð-
um að innræta þeim ungu prúða
og hófsamlega framkomu, eigi
hvað sízt gagnvart því, sem orðið
getur þeim til andlegs þroska og
siðbótar. Á því veltur siðmenn-
ing þjóðarinnar og göfgi.
í þessu, eins og svo mörgu
öðru þurfa heimili og skólar að
rækja hlutverk sitt og skyldur
betur en þau gera: að móta hug-
arfar barna sinna til fagurra
lista, sem göfga líf þeirra, kenna
þeim háttpfúða framkomu, hvort
sem um er að ræða tónleika, leik-
sýningar eða myndlistarsýningar.
Og ég kem þá að því, sem ég
hefi áður drepið á í þætti um
dag og veg: Það er nauðsyn, og
hún brýn, að einhverjir hæfir
og reyndir menn, sem kunnugir
eru æskulýðnum í dag, semdu
handbók handa skólum og heim-
ilum, leiðbeiningar um fram-
komu og hegðun, leiðsögn í
mannasiðum og umgengnis-
venjum. Á þessu er brýnni þörf
en margir kunna að ætla; það
þekkjum við kennararnir líklega
manna bezt. Það er skylda þeirra
eldri að veita þeim ungu þessa
fræðslu, og hvílir sú skylda fyrst
og fremst' á heimilum og skólum,
heimilunum auðvitað aðallega, en
séu einhver þeirra ekki til þess
fær, þá kemur fyrst alvarlega til
; kasta skóla og kirkju. Og því má
aldrei gleyma, að börnin þurfa
sem yngst að kynnast því, sem
æðst' er og göfugast í menningu.
Góðir hlustendur! Nú er ungt
vor og nýtt sumar fyrir höndum,
og við vonum öll, að þau verði
hlý og góð og bæti fyrir misfell-
ur mislynds vetrar. Og vér ís-
lendingar fögnum nýju sumri, ef
til vill með meiri fögnuði en aðr-
ar þjóðir. Hvað sagði ekki Davíð:
„Svo snauð er engin íslenzk sál
að elska ei Ijósið bjarta,
að finna ei sérhver sumarmál
til sólargleði í hjarta,
að finna ekki þunga þrá
til þess að vaxa og gróa,
við slíka yndissjón að sjá
allt sefgrænt, tún og móa.”
Ragnar Jóhannesson.