Dagur - 12.09.1951, Qupperneq 6

6
D AGUR
Miðvikudaginn 12. sept. 1951

rWW/VsAVsAAAAJV 'S^A-^/V'A-AAAA

DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson
Skrifstofa i Hafnarstræti 87 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðrikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 40.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
g PRENTVERK ODDS BJÖRNSSÖNAR H.F.
Er nauðsynlegt að setja
á ríkis-

framfæri?
SÍÐASTLIÐINN FÖSTUDAG gerði „Alþýðu-
blaðið“ það að umtalsefni í „uppsláttar“-grein á
fremstu síðu, að bæjaryfirvöldin í Reykjavík
hefðu haldið lélega á þeirri kröfu bæjarstjórnar-
innar að reyna að fá sex milljón króna hluta af
söluskatti ríkissjóðs eftirgefinn til handa Reykja-
víkurbæ og „losa bæjarbúa þannig við aukaút-
svarið,“ eins og blaðið orðar það. Er þal' frá því
skýrt, að á bæjarstjórnarfundi daginn áður hafi
þess verið getið, að bæjarráð og settúr borgar-
stjóri hafi „drepið á“ þetta stórmál- við félags-
málaráðherra, áður en hann fór utan, en „hann
ekki virt það svars í bréfum til bæjarirfs' um
aukaútsvarsmálið“. Þykir blaðinu ráðámenn- höf-
uðborgarinnar ganga harla lélega fram í' þ'essú
- efni og brýnir þá mjög að sofna ekki á vérðinúm,
enda verði sem fyrst „að sannreyna það, hvort'
ríkisstjórnin sé fáanleg til þess að greiða bænum
hluta af þessum skatti ,sem fara mun tugí millj-
óna fram úr áætlun og því veita ríkissjóði stór-
felldan greiðsluágóða.“
ÞESSI GREIN „Alþýðublaðsins“ er annars að-
eins síðasta herópið í bi'ýningastyrjöld þeirri, sem
málgögn Alþýðuflokksins og kommúnista háfá
rekið, síðan bæjarstjórn Reykjavíkur gerði hina
frægu samþykkt sína ,þar sem þess var'farið'á
leit, að ríkissjóður eftirléti höfuðborginni hluta
af tekjum sínum til þess að létta útsvarsþungann
á herðum bæjarbúa. Um þessa samþykkt er það
annars helzt að segja, að þorri landsmanna mun
upphaflega alls ekki hafa tekið hana alvarlega, en
aðeins sem lítilvæga — og að vísu harla broslega
— tilraun til þess að drepa athygli skattþegna
Reykjavíkur á dreif frá því, sem raunverulega var
að gerast, meðan ólgan út af hinum nýju og stór-
felldu álögum væri ofurlítið að sjatna. Svo mikið
hefur að undanförnu verið gumað af fyrirmyn^-
arstjórn og blómlegum fjárhag Reykjavíkurbæjar,
að fæsta mun hafa grunað, að ráðamenn þar teldu
í fullri alvöru þörf á því að taka höfuðborgina á
ríkisframfæri, eins og slík ráðstöfun hefði vissu-
lega og óvéfengjanlega þýtt, eða svípta hana að
. öðrum kosti sjálfsforræði og setja fjárhagsstjórn
hennar undir opinbert eftirlit, eins og óhjákvæmi-
legt hefði verið, ef hinni kröfunni hefði verið
sinnt — að félagsmálaráðherra tæki fram fyrir
hendur bæjarstjórnarmeirihlutans með því að
banna honum að framfylgja samþykktinni um
framhaldsniðurjöfnunina.
RÉTT ER ÞAÐ, að enda þótt bæjarfulltrúar
Sjálfstæðisflokksins tækju upphaflega þátt í þess-
um skrípaleik með því að greiða atkvæði með til-
lögunni um söluskattinn, munu þeir síðan lítið
sem ekkert hafa gert til þess að halda þeirri kröfu
til streitu, og blöð flokksins hafa heldur ekkert
gert til þess að halda henni á lofti. En málgögn
Alþýðuflokksins og kommúnista virðast hins veg-
ar gera sér vonir um, að eitthvert mark sé á þeim
takandi, þegar þau hamra stöðugt á þessari enda-
leysu. Og síðan bráðabirgðayfirlit um rekstraraf-
' komu ríkissjóðs fyrstu 6 mánuði þessa árs birtist
nú á dögunum í Hagtíðindum, virðast þau hafa
þungar áhyggjur af því, hversu tekjuafgangur sé
þar mikill og líklegt sé, að af-
koma ríkissjóðs kunni að reynast
góð á þessu ári. Samkv. bráða-
birgðaryfirliti þessu var tekjuaf-
gangurinn í júnílok 39,2 millj. kr.
En ábyrgir aðiljar benda hins
vegar á, að af þessari tölu verði
engin endanleg ályktun dregin
um tekjuafgang ríkisins á árinu.
Stórum meiri útgjöld færast á
síðari árshelminginn, því að þá
koma til skjalanna miklu meiri
greiðslur vegna ýmissa fram-
kvæmda ríkisins. — Árið 1949
var t. d. tekjuafgangur ríkissjóðs
í júlílok um 12,8 millj. kr., en
endanleg niðurstaða varð samt
sú, að ríkisbúskapurinn var raun
verulega rekinn með stórfelldum
halla á því ári.
í STJÓRNARTÍÐ Stefáns Jó-
hanns söfnuðust feiknin öll af
lausaskuldum á ríkissjóð, og í
árslok hins mesta góðæris, sem
hér hefur verið, var svo komið,
áð árlegar vaxta- og afborgun-
argreiðslur ríkisins voru orðnar
ríflega tvöfalt meiri en öll ríkis-
útgjöldin fýrir ’stríð, og vissulega
rambaði ríkisbúskapurinn allur á
gjaldþrotsbármi. Ábyrgum mönn
um var ljóst, að hér þurfti að
stinga fótum við og skipta alger-
lega um stefnu, ef fjárhagur rík-
ns — og þar með sjálfstæði
þjóðarinnar — átti ekki að steyp-
ast viðnámslaust fram af þver-
hnípinu. í ‘fjárlögum þessa árs er
svo ráð fýrir gert, að vextir og
afborganir af ríkisskuldum nemi
34 millj. króna, og þyrfti þó sú
upphæð að vera mun hærri, ef
vel ætti að vera. Viðhald sölu-
skattsins var ill nauðsyn, og auð-
veldlega hefði mátt fella hann
niður að mestu eða öllu leyti, ef
vaxta- og afborgunarbyrði sú,
sem óreiða og ábyrgðarleysi fyrri
stjórna hafði skapað, hefði ekki
hvílt eins og mara á ríkissjóði.
Það kemur því vissulega úr
hörðustu átt, þegar málgögn
þeirra flokka, sem eiga hér
þyngsta sök, heimta nú, að ríkis-
sjóður afsali sér þeim tekjum,
sem hann hefur af óvinsælum
skatti, sem hann er nauðbeygður
til að leggja á þegnana sökum
þessara gömlu og þungu synda-
gjalda, og eftirláti hann höfuð-
staðnum, svo að gömlu óreiðunni
og fjársukkinu verði haldið þar
við enn um sinn á kostnað al-
þjóðar.
FOKDREIFAR
Fyrst veðrið —
BETUR kunnum við Akureyr-
mgar-Gg- aðrir Norðlendingar við
gamla lagið á veðráttunni, þegar
Akureyrj„yar stundum kölluð sól-
skinsborgin íslenzka og Norðurland
var ÖSrúm fjórðungum fremur
kcnnt við þurrviðri og sumarblíðu,
— en þá n.ýskipan náttúrunnar að
snúa þessu ölju öfugt — láta Sunn-
lendinga og Reykvíkinga eina um
að sleikja sólskinið og sumardýrð-
itiá, méðan við sitjum langtímum
sanian ylir hásumarið hnípnir í
kalsaveðrum, umhleypingum og
stöðugum óþurrkum. Ekki svo að
skilja, að við getum ekki vel unnt
vinúm okkar fyrir sunnan þess hins
góða híutskiptis í þessum efnum
sem öðrum, heldur vildum við
helzt, að allur þessi hólmi hér norð-
ur við heimskautsbauginn mætti
njóta sæmilegrar veðráttu þessar
fáu vikur, sem sumrinu okkar er þó
ætlað að standa samkvæmt alman-
áktnu. En lítt erum við spurðir
ráða í þessum efnum sem og ýms-
unr öðrurn stjórnarfars-málefnum,
himneskum jafnt sem jarðneskum,
og verður vísast við svo búið að
standa enn um sinn.
svo berin —
OG NÚ er ég farinn að tala um
veðrið, svona upp úr þurru, og næst-
um byrjaður að berja lóminn, rétt
í þeirri andránni, sem sólin er tekin
að skína fagurlega skýja á milli og
þurrkurinn og sumarblíðan eru
kannske að vitja okkar aftur, áður
en haustið gengur að fullu í garð.
En okkur íslendingum hefur löng-
um þótt verða skrafdrjúgt um þessi
efni. Og hvers er annars að vænta
um bændajrjóð að ætt og uppruna,
sem ávallt liefur átt allt sitt „undir
sól og regni“, en að slíka hluti
beri bft á gó'ma? En í þetta sinn
var það þó næstum óviljandi, að ég
nefndi veðrið, því að ég ætlaði mér
upphaflega aðeins áð segja fáein
orð í sambandi við berin, berja-
tínslu og „berjatínurnar", sem svo
eru kallaðar. En veðrið og berin
eru nú einu sinni svo skyld hugtök
að vissu leyti, að mér varð það á
að taka á mig þennan krók, áður en
ég kæmist að aðalefninu.
og loks „berjatínan“.
ÉG BRÁ MÉR nefnilega í berja-
mó með fólki mínu á sunnudaginn
var. Og ég fór alllanga leið í þessu
skyni, þannig að leið mín lá um
nokkrar sveitir hér nærlendis. Og
alls staðar sá ég hópa af bæjarfólki
dreifa sér um hvern blett, þar sem
berja var von, og kæra sig kollótta
um rigninguna og hráslagann, sem
liélzt fram eftir dégi.' Og ég hef
grun um, að allflestir liafi vcrið út-
búnir með þetta nýtízku áhald,
herjatínuna eða berjaklóruna, sem
eins mætti heita svo eftir sköpulagi
sínu. Og með tilkomu þessa áhalds,
sent rutt heftir sér svo skjótlega til
rúms hin allra síðustu árin, má
segja, að vélamenningin liafi með
nokkrum hætti haldið innreið sína
í berjamóinn — þctta áður svo róm-
antíska og fyrirheitna land barna
og sveimliuga. — Látum svo vera,
að menn fallist ekki á þá skoöun
að rómantíkin og náttúruyndið sé
í hættu, þegar brauðstrit hversdags-
ins er fært út í berjamóinn í per-
sónugervi þessa litla, liarðtennta
og gíruga áhalds. En er ekki berja-
landið sjálft í hættu? Eg þykist vita,
að ýmsir noti þetta tæki með slíkri
nærfærni og tillitssemi við liinn
viðkvæma gróður, að honum stafi
engihn hætta af. En þó kvíði ég
því, að hinir reynist samt langtum
l'leiri, sem hlífist lítt við, hugsi um
það eitt að raka saman sem stærstri
berjalirúgu á skömmum tíma og
láti því hinar liörðu greipar berja-
tínunnar sópa alltof óvægilega um
gljúpa kvisti og viðkvæmar greinar.
Og hvað verður þá um berjalöndin
og gróðurinn þar? Fróðlegt væri
að lieyra álit athugulla og fróðra
manna um það atriði.
„Signýjarhárið“ kom eins og
skollinn úr sauðarleggnum.
EKKI fæ ég betur skilið það nú
en áður — þótt „íslendingur" vitni í
danska sagnritarann Saxa og Magn-
ús heitinn Helgason, kennaraskóla-
stjóra — að það séu alveg sjálfsögð
líkindi, að við Akureyringar séum
allir í ætt við einhvern danskan
víking. En liitt þykist ég skilja full-
vel, að rithöfundurinn í „íslend-
(Framhald á 11. síðu).

Nýjung í meðferð mjólkur
í Bandaríkjunum
I ágústhefti hins víðlesna ameríska tímarits „The
Reader’s Digest“, er greint frá nýjung í meðferð
nýmjólkur í Bandaríkjunum. Vekur þessi aðferð
mikla athygli og er þegar tekin í notkun víðs vegar
um Bandaríkin.
Samkvæmt frásögn ritsins ei aðferð þessi fólgin í
því að 2/3 hlutar vatnsmagns þess, sem í nýmjólk-
inni er, eru numdir brott. Það, sem þá er eftir líkist
rjóma í sjón og raun og er selt í litlum pappaöskj-
um. Húsmæðurnar blanda vatninu í aftur heima hjá
sér og segir ritið, að enginn vegur sé að finna mun
þessarar mjólkur og venjulegrar nýmjólkur á eftir.
Þessi nýja aðferð hefur augsýnilega mikla mögu-
leika á mörgum sviðum mjólkurframleiðslu og
mjólkursölu. Húsmóðirin, sem kaupir 3 lítra af
mjólk í mjólkurbúðinni, þarf ekki að bera heim
nema 1/3 af þeim þunga venjulegrar mjólkur. ís-
skápurinn hennar rúmar þrisvar sinnum meira
mjólkurmagn en áður. Mjólkurbúðin afhendir að-
eins eina öskju eða flösku í stað þriggja áður.
Mjólkurbíllinn, sem flytur mjólkina til útsölustað-
anna, getur flutt þrisvar sinnum meira magn en
áður. í Bandaríkjunum hefur mjólkursamþjöppun-
arstöðvum verið komið upp í stórum framleiðslu-
héruðum, sem langt eiga að sækja á markaðsstað
og þannig sparast stórfé í flutningi mjólkurinnar
frá framleiðendum til neytenda.
Rannsóknir hafa sýnt, að þessi nýja mjólk tapar
engu af gildi sínu, og hún geymist betur en venju-
íeg nýmjólk.
Þessi aðferð er árangur margrá ára ránnsóknar-
starfs, segir tímaritið. Það er auðvelt að ná vatninu
úr mjólk með uppgufun við hátt hitastig, en það
breytir hinu eðlilega mjólkurbragði. En þégar loft-
tómt rúm er að nokkru leyti í tanklium; gufar vatn-
ið upp við miklu lægra hitastig og þannig hefur
tekizt að halda hinu eðlilega bragði mjólkurinnar
óskertu.
Af þessari frásögn hins víðkunhi tímafits er svo
að sjá, sem hér sé merkileg nýjúngá ferð, sem lík-
leg er til að hafa þýðingu víðai' eii í Bandaríkj-
unum.
HVAR FAUM VIÐ SÍLD?
í einu sunnanblaðanna var áskorun á dögunum
til landsmanna að borða meiri síld. Ekki hef eg á
móti því ,en hvar á eg að fá síldina? Hver selur
hér um slóðir síldarkúta í heppilegum stærðum?
Þau fyrirtæki, sem það gera, hafa a. m. k. hægt um
sig og auglýsa ekki.
Sannleikurinn er, að síld er vara, sem illmögu-
legt hefur verið að fá hér um margra ára skeið,
hvernig sem á því stendur!
Léreff:
1
rósótt
röndótt
köflótt
Fjölbreytt úrval!
Vefnaðarvörudeild.

Ódýrarregnkápur
kvenna (litlar stærðir)
og á unglingsstúlkur
Vefnaðarvörudeild.