Dagur - 22.12.1965, Qupperneq 28

28
JÓLABLAÐ DAGS
SIGURÐUR SIGURÐSSON, NÚPUM:
FRÁ PEISTAREYKJUM
P
VORIÐ 1868 fluttist Sigurður Guð-
mundsson búferlum að Þeistareykj-
um. Tvö næstu árin á undan hafði hann
verið talinn ábúandi á nokkrum hluta
af Syðri-Neslöndum í Mývatnssveit, en
jafnframt var hann fyrirvinna fyrir búi
ekkju, sem bjó á hinum hluta jarðar-
innar. Hafði maður hennar, Gamalíel,
verið góðvinur Sigurðqr og var hann
þar stundum áður heimilismaður og
átti þar athvarf, ef í nauðir rak. Áður
höfðu Þeistareykir legið í eyði svo lengi
sem menn mundu, cn til voru þó munn-
mæli um byggð þar löngu fyrr, og forn-
ar bæjarrústir til sannindamerkis.
Mjög var sá bær aískekktur, því hann
liggur inni á miðri Reykjaheiði og það-
an var talið jafnlangt á fjórar höfuð-
kirkjur; Reykjahlíð, Grenjaðarstað,
Húsavík og Garð í Kelduhverfi. Var
talinn 6 klukkutíma gangur frá Þeista-
reykjum að hverri þessara kirkna.
Skemmst var til byggða í norðanverðu
Reykjahverfi og mun Heiðarbót vera
næsti bær við Þeistareyki og talinn 4
klukkustunda gangur í milli.
Um vorið þegar komið var að Þeista-
reykjum, var tekið til við að koma upp
húsum yfir fólkið. Hefur það líklega
gengið sæmilega fljótt, því að- Sigurður
var þaulvanur veggjahleðslu og auk
þess smiður bæði á tré og járn. Hýsa-
kynnin hafa þó verið lítil og lágreist,
því trjáviðarkaup varð að spara sem
mest, en þó þurfti að vera dálítið hús-
rými. • .
Sjö voru í heimili. Heimilisfólkið var:
Hjónin Sigurður og Sólveig Grímsdótt-
ir og börn þeirra þrjú, það elzta 9 ára
þegar flutzt var að Þeistareykjum. Auk
þeirra voru þar svo Sigurbjörg Páls-
dóttir frá Brúnagerði, föðursystir Sig-
urðar, og sonur hennar, Jón Kristjáns-
son, seinna bóndi í Hriflu, þá unglingur.
Bæjargerðinni mun hafa verið lokið
að mestu, þegar að slætti kom. Líklega
hafa einhverjir kunningjar Sigurðai'
rétt honum hjálparhönd við að koma
upp bænum.
Heyskapur gekk vel og munu nóg
hey hafa verið um haustið. Eftir hey-
skapinn varð svo að koma upp skýli
yfir fénaðinn. Hellisskúta fundu þeir,
ekki langt frá bæ, hlóðu fyrir hann,
byggðu að og hýstu þar ærnar fyrsta
veturinn að minnsta kosti. Ekki var
hjörðin stór; ærnar voru tuttugu, ein
kýr og kálfur og líklega 2 hross. Af því
að vel hafði heyjazt um sumarið, var
hugur í Sigurði að fjölga fénu og lógaði
hann fáu um haustið. Urðu þess vegna
matarbirgðir á heimilinu í minnsta lagi
fyrir veturinn.
Skömmu eftir veturnætur fól hann
Jóni frænda sínum að annast heimilið
og lagði af stað til Húsavíkur til þess
að útvega einhver matarföng. Fór hann
gangandi og hugðist bera á bakinu það,
sem honum kynni að áskotnast. í þá
daga var það ekki óvenjulegt, að menn
bæru á bakinu vætt eða meira, oft lang-
ar leiðir.
Þegar til Húsavíkur kom, stóð svo á,
að nýkomin var inn á fiskimið Húsvik-
inga ganga af stórri og feitri ýsu. Var
þá hver fleyta, sem sjófær gat talizt,
sett fram og mönnuð og róið til ýsu-
dráttar með handfæri. Eitthvað af að-
komumönnum mun hafa þurft að fá til
þess að hafa áhöfn á fleyturnar.
Fékk Sigurður sér þá skiprúm og
réri um hríð til ýsudráttar. Hirti hann
þlut sinn einn að kveldi, spyrti ýsuna
og hengdi hana upp í hjall. Eftir hálfan
mánuð spilltist veður svo, að ekki var
sjófært. Sigurði þótti þá tími til kom-
inn að vitja um heimilið, fékk lánaðan
sleða og hlóð á hann 250 pundum af
spyrtri ýsu, lagði þar ofaná nokkrar ný-
veiddar ýsur og eitthvað smávegis úr
verzlun. Afgangnum af aflanum kom
hann í geymslu.
Lagði hann af stað snemma dags og
hélt, sem leið liggur, fi'am Reykjahverfi
og hefur líklega lagt á heiðina frá Heið-
arbót. Hugðist hann fara skemmstu
leið yfir Jónsnípuskarð, sem er norðan
til í Lambafjöllum, Veðri var svo farið,
að um morguninn var norðan strekk-
ingur og hríðarhraglandi. Herti storm-
inn og jók snjókomuna, þegar fram á
daginn kom.
Þegar Sigurður kom upp á Jónsnípu-
skarð, var brostin á fannburðarstórhríð
og hlóð niður snjó svo að sleðinn lá á
kafi og hætti að þokast þó Sigurður
streittist við. Skildi hann þá við sleð-
ann með signu ýsunni, en lagði nýju
ýsurnar og búðarvarninginn á bak sér
og hélt áfram ferðinni. Náði hann heim
heill á húfi síðla dags. Gerði nú hinn
versta hríðarham og fengu Þeistareykja
piltar ekki fært veður til að vitja um
sleðann fyrr en eftir þrjár vikur. Fundu
þeir hann þá með sömu ummerkjum og
við hann var skilið og höfðu hvorki
tófur né mýs grandað ýsunni.
Á Þeistareykjum er sumarfagurt og
sólskin hlýtt, þegar vel viðrar og sunn-
anátt ríkir. Aftur á móti er norðanátt-
in þokusæl því að þá leggur þoku inn
af Axarfirði inn yfir heiðarnar. Snjó-
þungt er á vetrum, en snjó leysir frem-
um snemma, einkum í grennd við bæj-
arstæðið. Þar er víða ylur í jörð, sem
veldur því að leysingar verða tiltölu-
lega örar og gróður lifnar fyrr en í
köldum jarðvegi. Vegna snjóþyngsl-
anna er oft lítið um útbeit á Þeista-
reykjum, þegar kemur fram á veturinn,
Þá er þrautabeit í Bæjarfjalli. Þar eru
brattar hlíðar með gróðurrindum, sem
teygja sig hátt upp eftir fjallinu. Þar
blæs burtu snjó í hvassviðrum svo að
þar nær fé til jarðar þó að hagbann sé
niðri á flatlendinu. Á blettum þar sem
jai'ðhitinn er mestur bræðir oft snjó
svo til jarðar næst þó snjór sé í kring,
en þeir blettir eru ekki víðáttumiklir
og hættusamt þykir þar.
Slægjulönd eru allmikil og góð á