Dagur - 22.12.1965, Blaðsíða 30

30
J ÓL A BLAÐ DAGS
inn snemma morguninn eftir. En að
morgni var veðrið sýnu verra og var
þá ekki tali'ð fært milli bæja í Mývatns-
sveit.
Þá bjó á Grímsstöðum Hálfdán Jóa-
kimsson faðir Jakobs Hálfdánssonar.
Skömmu fyrir hádegi var barið að
dyrum á Grímsstöðum. Þar var kominn
Sigurður á Þeistareykjum og var á
heimleið með 70 pund af signum silungi
á bakinu. Gerði hann Hálfdáni orð að
finna sig fram í bæjardyr, því hann
átti eitthvert erindi við hann, en kveðst
ekki vilja ganga í bæinn því hann
myndi þá bræða á sér snjó. Hálfdán
gekk fram og lýsti Sigurður erindi sínu
við hann. Hálfdán bað hann klæða sig
úr snjófötum og ganga til baðstofu, „því
að ég sleppi engum frá mínum bæ í
þvílíku veðri.“ Sigurður svarar: „Þú
getur þá reynt að láta binda mig, en
óbundinn mun ég fara eins og ég hefi
ætlað mér og ekki læt ég veður hamla
mér.“
Ekki lagði Hálfdán í að reyna að láta
binda hann og hvarf hann út í hríðina.
Veðrið hélzt óbreytt um daginn, en
undir kvöldið náði Sigurður óskaddað-
ur heim að Þeistareykjum með silungs-
bagga sinn. Hafði hann þá verið 7
klukkutíma frá Grímsstöðum og átti
beint móti veðri að sækja mestalla eða
alla leiðina.
Mjög var gestkvæmt á Þeistarekjum
á sumum árstímum. Á vorin var geldfé
rekið í landið, oft snemma, og seinna
þurfti svo að smala því saman og rýja
þegar tími var til þess kominn og k®mu
bæði rekstrarmenn og rúningsmenn við
heima á bænum, einkum þó rúnings-
menn því Sigurður mun hafa haft við
þá félagsskap um smölun til þess áð, ná
sínu geldfé til runings. Mun' þá lutfa
vérið smálað heim !áð‘ Þéistáijey^jum
þegár göngur hófilst áð haustinu og
várð' ’þar . mannaferð mikii! ''Þrennáý
gön^trf vofu gengnár'ög' vaf falið'full-
skiþáð' í láiidið í fyrstu‘gÖngum eí-' þar
vorii 25—26 ’gangnámenn méðán aílt
landið var gengið í einu lagi. Ollu fénu
var safnað að Þeistareykjum og komu
menn þar saman og höfðu lokið göngu
venjulega í rökkurbyrjun. Þar skiptust
menn á að vaka og gæta fjárins um
nóttina, en um morguninn, þegar fór
að birta, var safnið rekið af stað áleiðis
til byggða.
í öðrum og þriðju göngum voru mun
færri menn, en smölun líkt hagað og í
fyrstu göngum. Svo tóku stundum við
éftirleitir. Allir þessir gangnamenn
höfðu athvarf og aðhlynningu á Þeista-
reykjum, minni eða meiri eftir því sem
viðraði og víst hefur vei’ið mikill mun-
ur fyrir gangnamenn að koma þarna að
byggðu bóli þó að lágreist og rúmlítið
væri, að lokinni daglangri smölun,
stundum í hríðum og hrakviðri.
Þegar göngum og fjárrekstrum var
lokið, hafa fáir átt erindi að Þeista-
reykjum, og hefur mátt til tíðinda telja,
ef gest bar þar að garði, fyrr en farið
var að reka geldfé til afréttar næsta
vor.
Stundum var víst dálítið sukksamt í
göngum í þá tíð. Þá var talið sjálfsagt,
að hver maður hefði með sér brenni-
vínspyttlu til að hressa sig á í göngun-
um og mun stundum hafa verið ríf-
lega til tekið, svo að fyrir gat komið að
það ylli röskun á göngunni.
Sigurður var gangnaforingi í Þeista-
reykjalandi öll árin, sem hann var þar,
en líklega hefur hann ekki verið við
rekstur á fénu niður til byggða.
Venja var, að þeir sem áttu að smala
Þeistareykjaland, skyldu mætast við
Sæluhússmúla snemma að morgni
gangnadags og áttu þeir að vera mætt-
ir þar um það bil, sem sauðljóst var
orðið. Þar áttu einnig að koma sam-
tímis þeir menn, sem smöluðu vestari
hluta af löndum Keldhverfinga norð-
ur frá Þeistareykjalandi. Þar var mönn-
um raðað í leitir.
Svo er sagt, að eitthvert haustið komi
Dalamenn og Keldhverfingar saman við
Sæluhússmúla að morgni gangnadags
samkvæmt venju. Fox'ingi Keldhverf-
inga hét Jón og bjó á Fjöllum. Hann
var næsti nágranni Sigurðar í þá átt og
voru þeir góðkunningjai'. Þegar flokk-
arnir mættust, þótti Jóni Sigúrður vera
Vel liðaður og fór fram á að hann lán-
áði sér nokkra merm til að smala norð-
úr til Kelduhverfis. Ekki taldi Sigui'ð-
ur sig hafa heimild til að senda menn í
aðrar göngur en þaár, sem fjallskila-
stjóri hafði fyrirskipað auk þess, að sitt
lið myndi ekki of margt þegar í smölun
væri komið. Þegar Sigurður færðist
undan, gekk Jón því fastar að og heimt-
aði mennina. Þjörkuðu þeir um þetta
nokkra stund. Báðir voru eitthvað
hreyfir af víni. Jón sat á hestbaki, en
Sigurður stóð hjá honum og hélt í
tauminn á hrossi sínu. Orðaskipti þeirra
lauk með því, að Jón í'eiddi upp svipu
sína og lamdi Sigurð vænt högg og
þeýsti síðan norður götu.
Þegar Sigurður fékk höggið og sá
viðbragð Jóns, varð honum fyrst fyrir
að hann stökk á bak hrossi sínu og
þeysti á eftir.
Sigurður var á skjóttri hryssu, sem
hann átti. Var hún mesta oi’ku og dugn-
aðarhi’oss, en var svo geðvond og
klækjótt, að fáum þótti fært að fást við
hana. Fljótlega dró saman, en Skjóna
komst ekki fram með hesti Jóns því að
gatan var þröng. Eftir nokkra stund <'
komu þeir þar, sem krókur var á göt-
unni. Kippti Sigurður þá Skjónu upp
úr götunni og tók af sér ki’ókinn. Reið
hann á hliðina á hesti Jóns svo hastar-
lega, að bæði maðurinn og hestui’inn
veltust út i mó. Hljóp Sigui'ður þá af
baki og til Jóns, tók af honum svipuna
og hélt síðan aftur til manna sinna. Jón
hélt þá einnig til sinna manna. Skipuðu
þeir mönnum sínum í leitir að venju
og gerðist ekki fleira frásagnai-vert
þann dag.
Annan dag eftir var réttað í Hrauns-
rétt. Þangað fór Sigurður og hafði með
sér svipu Jóns. Þar hitti hann son Jóns,
fékk honum svipuna og bað hann að
koma henni til skila með kveðju og
þökk fyrir lánið. Ekki voru svona smá-
brösur erfðar og voru þeir góðkunn-
ingjar eftir sem áður.
í þá daga var kornmatur sá, er í
verzlunum fékkst, aðallega rúgur og
bygg, hvorttveggja ómalað. Þá varð að
mala kornið heima á heimilunum. Var
það malað í handsnúnum steinkvörn-
um. Á mannmöi’gum heimilum þurfti
mikið að mala og þar varð óhjákvæmi-
lega að vei-a til kvörn. Aftur á móti
gátu minni heimili vel komist af með
að skjótast til nágrannabæjar til að
mala þegar með þu'rfti, ef ekki var því
lengra milli bæjá. Þegar Sigurður flutti
í Þeistareyki, ótti hann enga kvörn. Þá
var óþægilégt pg tímafrekt að þurfa
fram í Mývatnssveit, eða niður í
Reykjahvérfi með koi'nið til mölunar.
Líklega hefur það verið fyrsta sum- (
arið, að' hann fann einhvernsstaðar í
Þeistai’eykjahi’aunum hellugrjót, sem
hann áleit nothæft í kvarnarstein.
Flutti hann eitthvað af þessum hellum
heim til bæjar og þegar vetraði, tók
hann að höggva til steina í kvörn handa
sér og setti upp kvamarstokk. Þessi
kvöi’n í-eyndist vel og átti Sigui’ður
hana allt þangað til hans búskap lauk.
Um þær mundir fór kornvara að flytj-
ast möluð og var þá ekki hirt um að
halda kvörninni við ■ og mun hún að