Dagur - 18.12.1981, Blaðsíða 19

GLÆÐUR
Jón Gauti Jónsson
Af snjóflóðum
Staðreynd er að að snjóflóð
hafa orðið fleiri fslendingum
að aldurtila en nokkrar aðrar
náttúruhamfarir. Samkvæmt
skráðum heimildum hafa um
600 manns látið lífið af þess-
um völdum og er þar sjálfsagt
ekki allt upptalið.
Nú þegar vetur er genginn í
garð er ekki úr vegi að rifja
lítillega upp þessar hörmulegu
staðreyndir, og að óvíða virð-
ast menn vera alveg öruggir
fyrir þessum vágesti. Að venju
verður haldið sig við Norður-
land, og aðalheimildir eru
bækurnar: Skriðuföll og snjó-
flóð, 1. og 2. bindi eftir Ólaf
Jónsson fyrrverandi ráðunaut.
Augljóst er að snjóflóðahættan
er mjög mismikil, bæði eftir
iandshlutum en ekki síður innan
hvers landshluta fyrir sig. Ef litið
er á meðfylgjandi töflu kemur í
Ijós, svo sem við mátti búast, að
flest slysin hafa orðið á blágrýtis-
svæðunum, þar sem brattir dalir
og háfjöll eru einkennandi í
landslaginu. Ef litið er nánar á
hverja sýslu kemur í ljós, að í
Húnavatnssýslum er snjóflóða-
hætta mest í Bólstaðarhlíðar-
hreppi. í Skagafirði er hlaup-
hætta dreifð um svæðið austan
vatna, framan úr Austurdal og út
í Fljót, þ.e. bundið við dalina sem
ganga inn í fjallgarðinn milli
Eyjafjarðar og Skagafjarðar.
Svipað er þessu farið í Eyjafirði,
og verður þessi fjallgarður með
sínum mörgu dölum, háu fjöllum
og bröttu hlíðum langmesta og
samfeldasta snjóflóðasvæði
landsins. Má segja að meiri og
minni hlauphætta sé í flestum
byggðum Eyjafjarðar utan frá
Siglufirði og fram í Saurbæjar-
hrepp. Einnig er hætt við snjó-
flóðum austan megin fjarðarins
og í vesturhluta Þingeyjarsýslu
allt til Bárðardals.
Eins og að framan sagði er hætt
við snjóflóðum í öllum byggðum
vestan Eyjafjarðar, jafnvel á Ak-
ureyri og verða nú rifjuð upp þrjú
atvik því til staðfestingar, en öll
gerðust þau á þessari öld.
Þann 29. mars árið 1930 að af-
stöðnum miklum hríðum voru
fjórir drengir að leik í brekkunni
ofan við gamla spítalann í Fjór-
unni. 4J.1J. j einu heyrðist mikill
þytur og samstundis hrífur snjó-
flóð þrjá drengjanna, en þeim
fjórða tókst að forða sér upp í
stiga, er reis upp við spítalann, en
flóðið tók upp á mitt hús. Þegar
flóðið var afstaðið gerði sá, er
tekist hafði að forða sér viðvart,
og var þegar farið að grafa
drengina upp. Hafði einn þeirra
grafist hátt á annan metra og var
hann meðvitundarlaus þegar
hann fannst. Snjóhengjur
sprungu víða fram úr brekkunni
þennan dag þó ekki yrði af frekari
slys.
Snemma árs árið 1939 bar það
til tíðinda að snjóskriða féll úr
brekkunni ofan við Aðalstræti 24.
Er skriðan féll voru þrír drengir
að leik bak við húsið. Einn þeirra
lenti undir flóðinu, en hinir
sluppu naumlega og sögðu tíð-
indin. Var brugðið skjótt við og
mokað ofan af drengnum um
mannhæðarþykkur skafl. Var
hann orðinn meðvitundarlaus, en
raknaði fljótt við og hresstist von
bráðar.
Aðeins fjórum árum síðar eða
17. febrúar 1943 féll snjóflóð úr
brekkunni syðst í Fjörunni.
Klofnaði það um hús Sigurðar
Flóventssonar, lyfjafræðings, og
hlóðust upp þriggja mannhæða-
háar hrannir umhverfis það.
Gluggar og hurðir skemmdust og
kjallarinn hálffylltist af snjó.
Snjóskriðan sópaði með sér girð-
ingum og heyfúlgum, er á vegi
hennar urðu, og bar allt fram á
leirur.
En snjóflóð hafa ekki alltaf
veriðsaklaussem þessi. Árið 1919
var eitt mesta snjóflóðaár á þess-
ari öld. Þá féllu í mars og apríl
háskaleg flóð í þremur landshlut-
um og urðu Norðlendingar þar
ekki útundan. Eftir látlausar
austanhríðar á Siglufirði vikuna
5.-12. apríl átti harmleikurinn sér
stað. Snjóflóð féllu á þrem stöð-
um í nágrenni Siglufjarðar og alls
voru það 18 manns, sem létu lífið
í þeim. Hefur það verið sorgleg
stund þann 25. apríl, er 14 þeirra
er fórust, voru jarðsett í einni og
sömu gröf.
Þetta ár voru páskar 20. apríl.
Þann dag gerði ákafa sunnan-
hláku með mikilli rigningu. Tóku
þá að falla krapahlaup víða í
Eyjafirði og er upp var staðið er
talið að um 18 stór hlaup hafi
ifallið og mörg smá. Ekki hlutust af
mannskaðar, en búpeningur
drapst í stórum stíl og miklar
skemmdir urðu á mannvirkjum.
Lengi mætti halda áfram að
segja frá atburðum sem þessum,
en hér verður látið staðar numið
að sinni. En það skulu menn
ávallt hafa í huga, að atburðir
sem þessir heyra ekki sögunni til,
hættan er ávallt fyrir hendi og
örugglega er langt í land, því
miður, að menn geti spáð fyrir
með nákvæmni um hvar næsta
snjóflóð fellur.
Tafla II. Tírini snjóflóða og tjón af |>eim eftir sýslum.
Frtqucncy nnd dnmngrs of avnlanches hy districls.
SGlur Districts Fjrtlili snjrtfliSrta Numher nf avalnnchrs ll ; ll II í, it jÉj i;i; Mcnn lcmu i snjófl. 1‘rople involved in aralanrhrs 2« «1 -Þ-g po ' a.= £5 a1- Sc F.yilciar hyggingar Damanrd buildings - § - & J l-s.r - % 5 . a: 5 = ?tf l»t <3“- ;o 5 Fi'-naflur fcrst Stnrk drad J' H n ii 3 n 1?! 1 I > |
NiuöiirMúUijila 7 32 28 fi7 142 15 71 28 79 20 434 7 i'jm£
Siiður-Miilnsjila •1 34 23 fi3 77 3 57 19 54 10
Auillir-Skaflalrll.uýsla 3 3 r> 13 2 4
V'inur-.Skafialcllssvila fi fi 13 21 8 , , 2 1
Kanirlrvallaijsl.i 3 J 1 1 2 *
Amrujsla . 2 r 2 1 1
(.nllliringu i>k k|nsarsjsla ... 7 ‘T- . ' ’J ' '10 lá' 1 I 31 2
Ilnigarljarð.-irs««la 2 i 3 7 7 2
Mjrasvsla 2 3 l fi .*» ,3 1
Sii.i fcllvncs.1 og llna|i|>ailalujsla 1 S -« !l 1 li
Dalaiýsla vJ 2 7 2U 20 1
llarAasiranilarsjila . 6 4 4 II 23 8 2 3íi II 30 ■ , 8.1- .
fialj.irðarstsla II 28 fiO lirj 132 75 2fi
1 II 1 l
Aiutiir llnnavalnn\4a 8 3 r. 17 17 5 » 33 ' n -
SL.igaf j.irA.it«íila •Jll l'l 17 'ifi 11 7 10 o
1 v j.if|arðarusln ; 21 33 lim 1 »2 113 > H M
Siiúur I’íiircv jarsjsla n l(> 19 Ifi 5l> I 35 19 9 359
Nnirtiir Þingcvjarstila i 1 3 5 7 1
Sainlals Tolal iifi^ 1% 233 515 779 fiM - ,, rr 347 2Vi 30lfi
oilartvil l'iiliuntrd (i 4 10 I7Í5 - : ...7
Heimild: Skriðuföll og snjóflóð.
NOREGSPÓSTUR
Atli Rúnar Halldórsson
Gunnar Thor verður
bara að redda þessu
Hátíðlegustu stundimar í Svarf-
dælinganýlendunni á stúdenta-
görðunum Kringsjá eru þær þegar
blöð eða blaðaglefsur berast að
heiman. Þá er lesið af kappi hér á
heimilinu, síðan hlaupið með
strangann 100 metra til bróður og
mágkonu. Svo dreifast rifrildin af
blöðunum hingað og þangað til
fréttaþyrstra kunningja. Úr föður-
garði berst mér reglulega bunki af
úrklippum. Efnið valið af mikilli
kostgæfni og á að sýna þversnið í
pólitík, landbúnaðarmálum og
menningarmálum. Stundum slæð-
ist með eitthvað um slæma stöðu
frystiiðnaðarins. Því hendi ég strax
af því ég hef aldrei getað botnað í
flóknu samhengi fiskveiða, frysti-
iðnaðar, gengisfellinga og verð-
bólgu. Gunnar Thór. verður bara
að redda þessu.
Helgarpóstinn fæ ég hingað út til
að fylgjast með pólitískum slúð-
ursögum. Svo fæ ég auðvitað Dag.
Þannig fylgist ég til dæmis með því
þegar bakarí KEA flytur í ný húsa-
kynni og eignast nýjar hrærivélar.
Þar les ég líka hver meðalþyngd
dilka hafi verið í Svarfaðardalnum
í sláturtíðinni í haust. Síðast en ekki
síst fæ ég svarfdælska blaðið
Norðurslóð. I hverju tölublaði eru
ítarlegar hugvekjur eftir Hjört á
Tjöm um lífið og tilveruna. Hánn
segir frá því að úrkoma hafi mælst
á Tjöm þennan og þennan mán-
uðinn. Hann telur líka fuglana á
Tjamartúninu og birtir reglulega
niðurstöðurnar. Þannig fylgist ég
líka með lífi fuglanna í sveitinni
minni hér í útlandinu.
1200 börn
í sænsku konungs-
fjölskyldunni?
Þegar þessar línur kómast á
prent, er sá ágæti desembermán-
uður þegar skriðinn yfir þröskuld-
inn. Þá brestur á jólavertíð hjá
kaupmönnum og brundtíð hjá
bændum. Mætti segja mér að Tóti
frá Göngustöðum hleypti þá til
sínum með bros á vör í fjárhúsinu á
Jarðbrú. Jólavertíðin er þegar
byrjuð hér í borg, þó nóvember sé
bara tæplega hálfnaður. Engar
fregnir hef ég hins vegar af því
hvort Norðmenn séu byrjaðir að
hleypa til. Líklegt þykir mér það
þó.
Það hefur gerst í tveimur kóngs-
höllum í nágrenni við mig að íbú-
arnir ganga ekki lengur einsamlir,
en þær ætla báðar að fjölga sér um
svipað leyti næsta vor, Díana hin
breska og Sylvía hin sænska. Engu
líkara en samráð hafi verið höfð í
gegnum símann. Sviar voru á báð-
um áttum um hvort þeir ættu að
hlæja eða gráta þegar þeim bárust
fréttir af fjölgun í þriðja sinn í
konungsfjölsky.ldunni þeirra. Syl-
vía droftning hafði iýst því yfir í
fyrra, að hún stefndi að því að
eignast fullt hús af börnum. Svíar
spyrja sig nú sem svo, hvort
drottning ætli að standa við orð sín.
Þau hjón mega þá halda vel á
spöðum eigi höllin þeirra að fyllast
af börnum. Herbergin í höllinni eru
sögð 600 talsins. Þar rúmast að
minnst kosti tvö börn í hverri
kompu, 1200 alls.
Vigdíserá wið 10%
gengisfellingu
Sagan segir að ónefndur út-
flytjandi íslenskra ullarvara hafi
ekki verið sáttur við það, þegar
Vigdís var kosin forseti í fyrrra.
hann tók hana ekki í sátt fyrr en
eftir að hún hafði farið í opinbera
heimsókn til Danmerkur. Þá brá
svo við að íslenskar ullarvörur fóru
að seljast betur en áður þar í landi.
Þetta líkaði bissnessmanninum
okkar auðvitað mæta vel. Hann
nuddaði saman lófunum af ánægju
og sagði: „Já, hún Vigdís er aldeilis
fín. Hún erÁ.yið lAprAwúligepgn
isfellingu“.
Þetta rifjaðist upp fyrir mér á
dögunum þegar ég ráfaði um mið-
bæinn einu sinni sem oftar. Þá rakst
ég á búð sem stillir út i gluggana
ósköpunum öllum af fatnaði úr ís-
lenskri ull, tveimur íslenskum fán-
um — og mynd af Vigdísi forseta.
Ég snaraðist inn fyrir og í ljós kom
að þetta var sú verslun sem mest
selur af íslenskum ullarvamingi í
öllum Noregi. Þama voru alls kyns
vörur sem áttu það sameiginlegt að
hafa einu sinni verið reyfi á ís-
lenskum rollum. Annað sameigin-
legt var að vörurnar voru i dýrara
lagi. Þarna mátti sjá lopapeysur í
hrúgum á borðunum. Þær kostuðu
jafnvirði nær 700 íslenskra króna
stykkið. (Hvað skyldu prjónakon-
urnar hafa fengið í sinn hlut?)
Verslunarstjórinn sagði mér að
áður hefðu lopapeysur selst mest. Á
síðustu tveimur árum hefði salan
hins vegar dottið niður. Hvers
vegna? Það vissi viðmælandi minn
ekki. Nú er mest selt af dýrustu
vörunum: handunnum drögtum og
kjólum úr ull. Slíkar flikur kosta
1550 til 1800 islenskar krónur.
Verslunarstjórinn sagði engan vafa
leika á að heimsókn Vigdísar hafi
örvað söluna í þessum dýru og
fallegu flíkum. Jafnvel kærni fyrir
að konur röltu inn í búðina með
mynd af forsetanum íslenska í
hendinni og bæðu um prjónakjól
eða skinnká^u — alveg eins og
þjöðtiöfðihgi'vbrlclæddist við þetta
eða hitt tækifærið! Svona eru nú
vegir markaðslögmálanna.
A. R. H.
18. desemb»r 1981' - DAGUR - 19