Dagur - 18.12.1981, Blaðsíða 26

EYJ AFJ ARÐARSVÆÐIÐ
EIN SKIPIJFAGSHEIFD
- Rætt við Bjama Reykjalín arkitekt
Svo sannarlega skiptír umhverfi
mannsins miklu máli — á því
veltur hvort mannskepnunni líð-
ur vel eða illa. Lengi vel var
þessu atriði lítill gaumur gefinn
en hin siðari ár hafa umhverfis-
mál náð eyrum æ fleiri. Þau
teygja arma sina víða og þeir
menn sem starfa við skipulagn-
ingu gegna ábyrgðarmiklu hlut-
verki.
Arkitektar hafa hlotið sér-
menntun til að hanna útlit húsa,
gera skrúðgarða, skipuleggja
ibúðir, og ný hverfi svo eitthvað
sér nefnt. Oft fá þeir orð i eyra
ef almenningi finnst þeir ekki
hafa ieyst verkefnin nægjanlega
vel og má i þvi sambandi minn-
ast Breiðholts, sem er eitthvert
ómanneskjulegasta ibúðahverf-
ið hér á landi. En margt hafa
arkitektarnir vel gert og hér
gildir það fornkveðna að sjaldan
hljóta menn lof fyrir vel unnið
starf.
Bjarni Reykjalín starfar sem
arkitekt á Akureyri og við feng-
um hann til að ræða við Dag um
starf sitt og viðhorf til ýmissa
mála — svo sem til skipulags
Eyjaf jarðarsvæðisins. Bjarni var
í upphafi beðinn um að gera
stutta grein á þeim mun sem er á
arkitektum," verkfræðingum og
tæknifræðingum, en stundum er
eins og mörkin séu óljós.
Eru húsbyggjendur
hræddir við sérfræð-
inga?
„Ef við skoðum fyrri hluta orðs-
ins arkitekt kemur í ljós að það er
samstofna við orð eins og erkibisk-
up. Fyrri hluti orðsins þýðir yfir-
maður. Arkitektar í gamla daga
voru einfaldlega byggingameistar-
ar, yfirmenn, sem störfuðu á bygg-
ingastað, fylgdust með verkinu og
stjórnuðu því frá upphafi. Tæknin
þróaðist og smám saman varð til
stétt verkfræðinga, sem hafði það
verkefni að reikna hluti eins og
burðarþol húsa •— sjá til þess að
húsin stæðu uppi. Arkitektamir
önnuðust útlit og skipulag innan
dyra. Tæknifræðingamir komu til
síðar. Til að byrja með var nám
tæknifræðinga framhaldsnám fyrir
iðnaðarmenn og þeir áttu að vera
tengiliðir milli verkfræðinga og
iðnaðarmanna. Verkstjórar með
tæknilega þekkingu. Nú eru þeir
famir að vinna meir við hönnun en
þeir gerðu áður og komin er nú stétt
manna í þeirra stað — tæknar. Á
seinni árum hafa tæknifræðingar
farið að vinna við að teikna hús í
stað þess að vinna hönnunarstörf,
þó að þeirra nám sé miðað við hið
síðamefnda. En það skiptir ekki
meginmáli hver teiknar ef viðkom-
andi býr yfir vissri grundvallar-
þekkingu — aðalatriðið er með
hvaða hugarfari menn vinna þau
verkefni sem þeim eru falin.“
— Er þaó algengt að fólk veigri
sér við að leita til arkitekta? Getur
það verið að húsbyggjendur hugsi
seni svo að það sé í of mikið ráðist
að fara til ykkar og biðja um teikn-
ingar?
„Það er reynsla okkar að hús-
byggjendur setji sér það í upphafi
að byggja af mjkilli hagsýni og vilji
ekki kosta of miklu til. Ein fyrstu
fjárútlát húsbyggjandans eru
teikningar og gatnagerðargjöld og
þá finnst fólki það mikið að þurfa
að greiða háar fjárhæðir fyrir
nokkur pappírsblöð og ekkert er
komið upp úr moldinni.
Eftir því sem hönnunarvinnan er
betur gerð, ef allar teikningar eru
vel útfærðar, þá sparar það tíma
svo eitthvað sé nefnt. Tími er pen-
ingar og það er dýrt að geta ekki
haldið áfram vegna þess að ekki er
nógu vel vitað hvérnig framhaldið
á að vera. Fólk má með öðrum
orðum ekki einblína á hvað teikn-
ingarnar kosta heldur hvað það fær
fyrir peningana;
Hægt hefði verið að
koma í veg fyrir mistök
„Oft hefur komið fyrir að það
hefur verið leitað til innanhúss-
arkitekta eftir að húsið hefur verið
gert fokhelt, eða lengra á veg kom-
ið, því þá hafa uppgötvast hönn-
unarmistök. í sumum tilfellum
hefði verið hægt að komast hjá
þessum mistökum ef haft hefði
verið samband við fagmann strax í
upphafi.“
— Er það ekki svo að mesta af
tíma arkitekta fer í vinnu fyrir
opinbera aðila?
„Jú, mest er það fyrir þá. Einkum
eru það opinberar byggingar eins
Dg skólar, sjúkrahús og ýmsar
stofnanir sem arkitektar vinna við
hönnun á.“
— Máltækið segir: Sjaldan lýg-
ur almannarómur. Þvi hefur stund-
um verið haldið fram að arkitektar
hafi leyft sér heldur mikið við
hönnun á slíkum mannvirkjum, hafi
ekki haft i huga að slflc tilrauna-
starfsemi er ákaflega dýr. Hvað vilt
þú segja um þetta?
„Fyrir einum eða tveimur ára-
tugum var litið á arkitektinn sem
allt að því óskeikula í þessum mót-
um. Hann ætti að fá að ráða öllu og
menn skyldu hlýða fólki sem
stundar nám í arkitektúr að hafa
náið samráð við þá sem eiga að
nota bygginguna.“
— Hafa þeir arkitektar sem eru
orðnir gamlir í hettunni e.t.v.
skemmt fyrir þeim sem nú eru að
hefja störf?
„Það getur verið að þeir hafi
fallið fyrir þeirri freistingu að reisa
sér minnismerki. Því miður er svo-
lítið til í þessu, en tæplega eru
arkitektar neitt verri að upplagi en
fjöldinn, mannlegir ef svo mætti að
orði komast. Arkitektar hafa unnið
góð verk og er það ekki svo að yf-
irleitt er talað um það sem miður
fer? Tökum flötu þökin sem dæmi.
Arkitektum er yfirleitt kennt um
þau, en þeir hafa ekki teiknað
nema hluta af þeim húsum sem eru
með flöt þök.“
Nánari samvinna nauð-
synleg
— Skipulagsmál eru stór þáttur i
starfi arkitekta, en er það ekki svo
að þeirra upphaflegu hugmyndum
er oft ekki nægjanlega fylgt eftir?
Er það ekki ein ástæðan fyrir
ósamræmi i arkitektúr í íslenskum
bæjum?
„Jú, það má segja það. Til að
skýra það nánar þá er skipulags-
vinnunni skipt niður í þrjá þætti. Sá
fyrsti er undirbúningsvinnan. Þá
kannar arkitekinn þær þarfir sem
verða fyrir hendi og ákveður fyrir
hvað hann ætlar að skipuleggja.
Annar þátturinn er hin eiginlega
skipulagsvinna. Þá er t.d. bæjar-
hluti teiknaður upp og hafðar að
leiðarljósi þær forsendur, sem
fengnar voru í fyrsta hluta. Þriðji
þátturinn er framkvæmdin. Ég
held að það væri hagkvæmt fyrir
bæjarfél: g ef skipulagshlutinn og
framkvæmdin væru í nánari
tengslum. jtökum sem dæmi
íbúðahverfi. Nánari samvinna
myndi leiða til betri heildarsvips á
hverfinu ef húsin væru teiknuð
miðað við þær hugmyndir sem
voru uppi þegar hverfið var skipu-
lagt. Of víða er ekki hugsað um
hverfið sem heild heldur um hverja
einingu, hvert hús út af fyrir sig.
Hvert hús verður einskonar tilraun.
Til að fyrirbyggja misskilning vil ég
taka það fram að ég á ekki við að
einhver einn aðili teikni öll húsin í
hverfinu. Þvert á móti. En það mé
gefa rauðan þráð til að hafa að
leiðarljósi.“
Samspil umferðar og
íbúða
„Mesti gallinn i sambandi við
skipulagsmál hér á Akureyri, að
mínu mati, er samspil utnferðar og
íbúða Bílarnir hafa allan rétt,
gangandi og hjólandi vegfarendur
mun minni. Víða erlendis er farið
að reyna að ná bílunum út úr
íbúðahverfunum til að minnka
hættu á slysum. Ég ætla mér ekki
að halda því fram að bílana beri að
fjarlægja með öllu — þvert á móti.
Bíllinn er samgöngutæki í al-
menningseign — nauðsynlegt sam-
göngutæki. En ég vil „draga hann
út úr“ íbúðahverfunum, gera þau
þannig úr garði að íbúarnir skilji
bíla sína eftir utan við íbúðahverf-
ið, en gætu farið upp að dyrum ef
sérstaklega stæði á. Með þessu
vinnum við tvennt: öruggari um-
ferðarleiðir fyrir þá sem keyra bíla
og öruggara umhverfi fyrir bömin
inn í íbúðahverfunum.
Ef við tökum dæmi úr Glerár-
hverfi þá eru til hús með götur á tvo
Bjami Reykjalfn.
til þrjá vegu. Slíkt fyrirkomulag er
ekki nógu gott.“
— Þegar arkitekt sest niður og
fer að skipuleggja ibúðahverfi, veg
eða fólkvang verður hann ekki að
taka mikið tillit til náttúrulegs um-
hverfis?
„Jú, þegar við erum að skipu-
leggja verðum.við að bera virðingu
fyrir umhverfinu. Við megum ekki
hafa oftrú á tækninni og samtím-
anum. Tæknin t.a.m. breytist, en
umhverfið er alltaf til staðar. Það er
ekki hægt að bæta fyrir stórfelld
mistök á því sviði. Náttúran er
hlutur sem næstu kynslóðir koma
til að búa við.“
— Getur þú nefnt mér dæmi um
að tæknimenn hafi gert stórvægileg
mistök — hafi raskað umhverfi um
of?
„Mér finnst fyrirhugaður Leiru-
vegur verða dæmi um framkvæmd
sem skemmir náttúruna, umhverf-
ið. íslensk náttúra er viðkvæm og
það verður að taka tillit til hennar.“
Skipulagning Eyjafjarð-
arsvæðisins
— Við höfum rætt um skipulag í
þéttbýli, en er hægt að gera það
nógu gott nema að skipuleggja
stærra svæði i einu. Er t.d. hægt að
skipuleggja þéttbýli og strjálbýli við
Eyjafjörð nógu vel ef samstaða
allra er ekki fyrir hendi?“
„Að mínu mati þarf að líta á
Eyjafjarðarsvæðið sem eina skipu-
lagsheild til að ná sem bestu sam-
ræmi og hagkvæmni, ná niður
kostnaði, verða menn að hugsa
lengra en um líðandi stund. Sem
dæmi um skammsýni má nefna að
um Kjama liggja þrjár háspennu-
línur og þarna er útivistarsvæði
Akureyringa. Þetta var mikið
vandamál á skátamótinu í sumar
því það mátti ekki tjalda undir eða í
næsta nágrenni við línurnar.
— Hvað telur þú að geti gerst ef
ekki verður nægjanleg samvinna
milli sveitarfélaga við Eyjafjörð i
skipulagsmálum?
„Ef sveitarfélögin í nágrenni við
Akureyri skipuleggja íbúðarhverfi
verða þau ekkert annað en „svefn-
bæir“, ófærir um að veita þá þjón-
ustu sem tíðkast í bæjum. Áuðvitað
munu íbúamir leita eftir þessari
þjónustu til Akureyrar um lengri
veg en er nauðsynlegt. Á tímum
hækkandi bensínverðs skipta vega-
lengdir máli og útgjöld fjölskyldu
sem býr langt frá vinnustað, sem
eflaust yrði í þessu tilfelli á Akur-
eyri, væru hærri en þeirra sem
byggju nær þjónustumiðstöðvum,
verslunum og vinnustað. Auk þess
gæti það verið freistandi fyrir fólk
með góðar tekjur að flytjast úr
bænum út í sveit þar sem opinber
útgjöld eru lægri, en njóta engu að
síður alls þess sem er boðið upp á í
þéttbýlinu. Oft koma upp vanda-
mál varðandi skóla í „svefnbæj-
um“. Þeir hafa sjaldnast slíkar
stofnanir og því verður að aka
börnunum langar vegalengdir eða
koma þeim fyrir í næsta heimavist-
arskóla.“
„Annað mál þarf líka að athuga
vel. Sum svæði, t.d. hér við Eyja-
fjörð, eru betur fallin til ræktunar
en önnur. Það verður að sjá til þess
að ekki séu byggð mannvirki á
slíkum stöðum. Að mínu mati þarf
að kortleggja Eyjafjarðarsvæðið út
frá þessu sjónarmiði. Auk þess þarf
að skipuleggja samgöngumál með
þarfir heildarinnar í huga og sama
máli gegnir með heilsugæslu.“
„í stuttu máli, þá er ljóst að ef
ekki næst góð samvinna milli
hreppanna leiðir það smám saman
til þess að einsfök sveitarfélög bera
þyngri bagga 6n ella. Þetta á bæði
við um Akureyri og önnur sveitar-
félög við Eyjafjör.
íslenskir iðnaðarmenn
fullfærir að byggja hús
fyrir íslendinga.
— Það fer nú að líða að lokurn
þessa spjalls, en mig langaði til að
fá álit þitt á húsagerð okkar íslend-
inga. Undanfama áratugi höfum við
nær eingöngu byggt úr steinsteypu,
en nú er farið að smíða einingahús.
Eru þau framtiðin?
„Ég held að þau hús sem eru
byggð á hefðbundinn hátt séu
tæknilega of oft ekki nógu vel úr
garði gerð, en miklum peningum
eytt í innréttingar. Ég held hins
vegar að steinsteypt hús séu fram-
tíðin því steinsteypan er það efni
sem við höfum í landinu og ég tel
að það sé mjög varhugaverð þróun
ef við förum að flytja inn tilbúin
hús í auknum mæli. íslenskir iðn-
aðarmenn eru alveg fullfærir um
að byggja hús fyrir íslenska stað-
hætti.“
— En steinsteypt hús era oft
dýrari en innflutt einingahús. Er þá
ekki eðlilegt að við snúum okkur
frekar að þeim?
„Nei, við þurfum atvinnu í land-
inu og við getum þróað bygginga-
tækni til muna og gert steinsteyptu
húsin ódýrari en þau eru í dag. Því
má bæta við að framleidd eru hús
úr steyptum einingum á Akureyri
og á Siglufirði, sem eru vel sam-
keppnisfær við þau erlendu. Það er
líka ýmislegt í sambandi við inn-
fluttu húsin sem opinberir aðilar
ættu að skoða. Ef þú kaupir eitt
slíkt getur þú fengið öll heimilis-
tæki um leið. Þegar þau koma til
landsins á þennan hátt eru þau
tollfrjáls eða með mjög lágum tolli.
Ef þú kaupir þér heimilistækin i
venjulegri verslun er búið að leggja
á þau himinháa tolla. Þessu þarf að
breyta."
— Að lokum Bjarni. Ertu bjart-
sýnn á að skipulagsmál Akureyrar
séu á réttri leið?
„Þau eru sjálfsagt á svipuðu róli
og víða annarsstaðar á landinu, en
ég geri mér vonir um að þetta
standi allt til bóta með tilkomu
embættis skipulagsstjóra á Akur-
eyri. Nú á að vera hægt að gera
stórátak í þá átt að bæta skipulag í
bænum.“
#HITACHI
.
Útvarps- og kassettutæki
Margar gerðir
m
TOímbúðin
Gránufélagsgötu 4 Sími 22111
26 - DAGUR r 18. desember 1981