Dagur - 16.11.1982, Blaðsíða 4

ÚTGEFANDI: ÚTGAFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
RITSTJÓRNARSlMAR: 24166 OG 24167
SlMI AUGLÝSINGADEILDAR OG AFGREIÐSLU: 24222
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÓRNSSON
BLAÐAMENN: ÁSKELL ÞÓRISSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRÍMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: JÓHANNES MIKAELSSON
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT H.F.
Torfærutröllið
Gunnar Thor
Gunnar Thoroddsen, forsætisráðherra, gefur
forystu Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík heldur
ófagra einkunn í bréfi sem hann skrifaði kjör-
nefnd fulltrúarráðs sjálfstæðisfélaganna
vegna væntanlegs prófkjörs. Sem kunnugt er
hefur Gunnar hafnað þátttöku í þessu próf-
kjöri vegna ákvörðunar flokksforustunnar að
hafa það lokað öðrum en flokksbundnum sjálf-
stæðismönnum. Telur forsætisráðherra þetta
mikið skref aftur á bak frá opnum prófkjörum
sem allir stuðningsmenn gátu tekið þátt í.
Það er í sjálfu sér ekki óeðlilegt að menn
greini á um ágæti opins prófkjörs, svo misjafn-
lega sem þau nú hafa reynst. En Gunnar Thor-
oddsen lítur á þessa ákvörðun sem einn lið af
mörgum „í tilhneigingu og tilraunum vissra
afla í flokknum til að þrengja valfrelsi og lýð-
ræði og auka fámennisvald og flokksræði,"
eins og forsætisráðherra kemst að orði í bréfi
sínu til kjörnefndarinnar. Segist hann andvíg-
ur slíkum vinnubrögðum og telur þau andstæð
hugsjónum sjálfstæðisstefnunnar og flokkn-
um skaðleg.
Þessi ummæli Gunnars Thoroddsen sýna
enn og aftur þá miklu óeiningu sem ríkir í for-
ystusveit Sjálfstæðisflokksins, þar sem armar
berjast um völdin — flokkar innan flokksins.
Þetta er ekki ný bóla í Sjálfstæðisflokknum.
Menn skiptust í þversummenn og langsum-
menn í gamla daga þegar Sjálfstæðisflokkur-
inn var í burðarliðnum og síðan má segja að
flokkadrættir hafi verið viðloðandi í forystu-
sveitinni.
Það er svo annað mál hvað raunverulega býr
að baki þessari yfirlýsingu Gunnars og hvað
hann hyggst fyrir. Ekki er ósennilegt að póli-
tískur ferill hans sé brátt á enda. Ekki er það í
samræmi við annars glæsilegan feril að enda
hann með óánægjunöldri út af prófkjörsregl-
um eða sem forsætisráðherra í ríkisstjórn sem
hefði getað komið meiru til leiðar en hún gerði,
eða sem sá sem mistókst að gefa þjóðinni nýja
stjórnarskrá. Það er einhvern veginn ekki í
anda Gunnars Thoroddsen að ljúka sínum
pólitíska ferli með þessum hætti.
í bréfi sínu til kjörnefndar vegna prófkjörs-
málsins segir Gunnar: „Þúsundum góðra
sjálfstæðismanna er skipað á óæðri bekk,
miklum meirihluta af kjósendum flokksins.
Þetta fólk þarf að mæta á flokksskrifstofunni
til skráningar nokkrum dögum fyrir prófkjörið
og síðan að koma aftur til að kjósa. í stað þess
að laða menn að og greiða fyrir þátttöku eru
nú lagðar torfærur og tálmanir, þessu fólki er
gefið í skyn að það sé ekki æskilegt - þátttaka
þess gerð að hindrunarhlaupi. “
Nú er að sjá hvort Gunnari tekst áfram að
vera það „torfærutröU" í pólitíkinni sem gert
hefur honum kleift að komast yfir þær torfærur
og tálmanir sem lagðar hafa verið í götu hans
marg oft. Takist honum það ekki grætur hann
líklega ekki ófarir Geirsarmsins í komandi
kosningum.
4 —. DAG.UA -16: nóvember 1982};
NONNAHÚS
25ára
Zontaklúbbur Akureyrar var
stofnaður árið 1949. Að sjálf-
sögðu vildi klúbburinn þá strax
finna sér verðugt verkefni. En
hvað átti það að vera?
Á fyrsta fundi vetrarins 1950
er bókað í gerðabók klúbbsins
samþykkt um að reynt verði eftir
bestu getu að safna minjum um
sr. Jón Sveinsson (Nonna), sem
á sínum tíma verði hluti af vænt-
anlegu byggðasafni Akureyrar.
Flutningsmaður þessarar tillögu
sagði einnig: „Ég legg til að við
gerum allt sem í okkar valdi
stendur til að halda í heiðri
minningu sr. Jóns Sveinssonar,
og að því til styrktar verði stofn-
aður sjóður með hans nafni
„Nonnasjóður.“ Undirtektir
voru einróma og sjóðurinn
myndaður strax með því að
klúbbfélagar keyptu vasaklúta
úr gjafapökkum sem klúbbnum
hafði borist frá Ameríku. And-
virði klútanna varð 60 kr. Síðan
hefir á hverjum Zontafundi ver-
ið happdrætti um hlut sem sú
Zontasystir gefur sem síðast
hreppti vinninginn. Á aprílfundi
1951 var svo skipuð sjóðsnefnd
Og á hún jafnframt að annast
framkvæmdir í Nonnamálinu,'
kölluð Nonnanefnd.
Svart, lítið hús, þá nefnt
gamla Davíðshús (nú Nonna-
hús) eftir fyrri eiganda þess
Davíð Sigurðssyni byggingar-
meistara, stendur á baklóð húss-
ins Aðalstrætis 54, sem sami mað-
ur hafði byggt, en bæði þessi hús
voru þá í eigu fjölskyldu hans.
Er tvær Zontasystur áttu um
þessar mundir leið um Aðal-
strætið fram hjá þessum húsum
og er þær horfðu á svarta húsið,
fengu þær samtímis þá hugmynd
að þarna sé verkefni fundið fyrir
Zontaklúbbinn, sem sé að varð-
veita þetta gamla hús fyrrum
heimili Nonna, og koma þar upp
safni. Þessa hugmynd báru þær
upp á fundi í október 1951. Var
henni tekið með miklum fögn-
uði og þessum sömu tveim kon-
um falið að finna eigendurna og
fala af þeim húsið. Þegar þær
höfðu kannað líkur fyrir því og
einn eigandi hússins Zóphonías
Árnason, yfirtollvörður, tekið
þeim mjög vinsamlega og talið
að hægt myndi að láta það fyrir
lágt gjald.
Þá kom fram tillaga svohljóð-
andi: Fundur haldinn í Zonta-
klúbbi Akureyrar 12. okt. 1951
samþykkir að klúbburinn vinni
af alhug og festu að framkvæmd-
um í Nonnamálinu. Á þeim
grundvelli felur fundurinn stjórn
Nonnasjóðs að athuga kaup á
Nonnahúsinu og ef viðunandi
samningar takast verði þeir
bornir undir félagsfund til um-
ræðu og staðfestingar. Tillagan
var samþykkt samhljóða.
Síðan var áfram unnið að
þessum málum. Byggingar-
meistari Ólafur Ágústsson var
fenginn til að líta á húsið og
meta ástand þess. Leist honum
vel á húsið til minjasafns og
kvaðst sannfærður um að það
mætti varðveita um ófyrirsjáan-
Iegan tíma. Skömmu seinna
eignaðist klúbburinn húsið sem
gjöf frá hjónunum Sigríði
Davíðsdóttur og Zóponíasi
Árnasyni. Rausn þessara hjóna
varð Zontasystrum auðvitað
mikið fagnaðarefni og var álit
þeirra allra að henni mættu þær
aldrei gleyma, heldur nota öll
tækifæri til að sýna þeim hjónum
þakklæti sitt.
Strax og það vitnaðist að
Zontaklúbbur Akureyrar hafði
tekið þetta verkefni að sér fóru
að berast gjafir og mikill áhugi
almennings varð ljós. Gjafirnar
voru bæði peningar og ýmsir
gamlir vel með farnir húsmunir
frá fyrri öld, sem hentuðu til að
mynda heimili í húsinu. Ein-
staka munir tengdust fjölskyldu
Nonna. T.d. gaf kona komin á
tíræðisaldur, vinkona Sigríðar
móður Nonna, stækkunargler,
sem Sigríður hafði átt og lær-
dómskver merkt Ármanni
Sveinssyni, einnig tvo potta sem
Sigríður hafði notað.
Húsið sjálft var nær 100 ára
gamalt og þurfti mikla viðgerð
svo strax var farið að svipast um
eftir góðum manni, sem vildi
taka hana að sér. Jón Pálsson
smiður var sá sem það gerði, sér-
staklega vandvirkur og smekk-
vís svo ekki sást annað en öll
smíði hússins væri jafngömul
þegar verki hans lauk.
Af öllum þeim fjölda manns
er sýndi áhuga sinn í verki við
stofnun safnsins voru tveir er
gáfu stærstan hlut. Það voru þeir
Stefán Jónsson arkitekt og Har-
aldur Hannesson hagfræðingur,
báðir úr Reykjavík. Þeir skipu-
lögðu ásamt Zontasystrum safn-
ið í góðri samvinnu hvor á sínu
sviði. Stefán lagði fram teikning-
ar og verklýsingar, sem Jón Páls-
son vann eftir og Haraldur kom
með stórar gjafir tengdar
Nonna, þar á meðal ferðakistu
merkta Jóni Sveinssyni, Nonna,
fulla af bókum eftir hann. Þessar
bækur voru þýðingar á ýmsum
bókum hans á 21 tungumáli.
Þeim var komið fyrir í bókapúlt-
um undir gleri í sýningarsal þar
sem myndir frá ævi Nonna
hanga á þiljum.
Með miklu starfi, gjöfum,
styrkjum og lánum náðist það
markmið sem Zontasystur
höfðu sett sér: Að opna safn í
Nonnahúsi á aldarafmæli sr.
Jóns Sveinssonar þ. 16. nóv.
1957.
Opnunin fór fram með mikl-
um hátíðablæ að viðstöddum
mörgum gestum, svo sem hús-
rúm leyfði. Heillaóskir og gjafir
bárust hvaðanæva af landinu og
frá útlöndum.
Dagskrá var svohljóðandi:
1. Samkoman sett af form.
Zontaklúbbsins.
2. Sunginn sálmur við orgelleik
Jakobs Tryggvasonar.
3. Sr. Sigurður Stefánsson,
prófastur á Möðruvöllum í
Hörgárdal flytur ræðu um
Nonna.
4. Sunginn sálmur.
5. Frú Gunnhildur Ryel rekur
sögu starfsins við að mynda
safnið.
Síðan tóku til máls sr. Jósep
Havking, kaþólskur prestur
mættur í stað Jóhannesar Gunn-
arssonar biskups og Steindór
Steindórsson fyrrv. skólameist-
ari, þá í bæjarstjórn Akureyrar
og talaði hann sem fulltrúi
hennar.
Síðan voru veitingar, kaffi og
brauð.
Næstu daga var safnið opið
almenningi hluta úr degi, og
seinna aðeins á sunnudögum
fram til jóla. Fyrsti safnvörður
var Kolbeinn Kristinsson, fræði-
maður frá Skriðulandi og var
það safninu mikið lán að fá hann
til starfa. Þegar Kolbeinn flutti
frá Akureyri tók við safnvörslu
Stefanía Ármannsdóttir og er
hún það enn. Hún er Zontasystir
sem ber hag safnsins mjög fyrir
brjósti.
Nú eru liðin 25 ár frá því
Nonnahús var opnað sem safn,
og mikill fjöldi gesta hefur kom-
ið þar síðan. Við það að kynnast
lífi og starfi sr. Jóns Sveinssonar
gegnum bækur hans og bréf og
marga persónulega vini sem
leggja leið sína til Akureyrar að-
eins vegna Nonnasafns, fríkkar
og stækkar sú mynd er ókunnug-
ir geta gert sér af honum. Það er
mannbætandi að koma í Nonna-
hús, stansa þar stund og láta
hugann líða til liðns tíma.
Zontasystir.