Dagur - 20.01.1984, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - 20. janúar 1984
„Já, ég get vel hugsað
mér að vera skóla-
meistari í 12 ár í
viðbót. Tíminn er svo
fíjótur að líða. Verði
ég hins vegar til
sjötugs, eru árin orðin
36 sem skólameistari
og ég veit ekki hversu
hollt það er fyrir mig
né heldur Menntaskól-
ann á Akureyri,
hversu lengi sá góði
skóli þolir sama skóla-
meistarann. Að vísu
var Jón A. Hjaltalín
skólameistari 28 ár,
Sigurður skólameistari
Guðmundsson sat hér
26 ár, Þórarinn
Björnsson var 20 ár
skólameistari auk 15
ára sem kennari og
Steindór frá Hlöðum
var við skólann 42 ár
samtals, og ég sé ekki
að skólinn hafi liðið
fyrir það. “
Við erum komin í helgarviðtal við
Tryggva Gíslason, skólameistara við
Menntaskólann á Akureyri. Að góð-
um gömlum íslenskum sið var hann
fyrst spurður um ætt og uppruna.
„Ég er fæddur á Norðfirði og
uppalinn þar til sjö ára aldurs, en
fluttist með foreldrum mínum til Ak-
ureyrar sumarið 1945. Móðir mín var
Fanny Kristín Ingvarsdóttir Pálma-
sonar alþingismanns og útvegsbónda
á Nesi í Norðfirði. Faðir minn er
Gísli Kristjánsson. Hann er fæddur
og uppalinn í Mjóafirði, einn af af-
komendum Hermanns í Firði, sem
var sonur Jóns pamfíls. Hermann í
Firði var héraðshöfðingi og auðugur
maður og „óviðráðanlega kvenholl-
ur“, að því er sagnir herma. Einn
sona Hermanns í Firði var Hjálmar
á Brekku, langafi minn og langafi
Vilhjálms á Brekku. Við Vilhjálmur
erum því þremenningar.
Já, það er rétt hjá þér. Hermann í
Firði átti mörg afar mörg börn. Hann
var þríkvæntur og átti á þriðja tug
barna með konum sínum, auk hálf-
refa. Hann var því kynsæll maður og
mikill ættbogi frá honum kominn.“
• Gísli „ríki“
til Akureyrar
- Faðir þinn mun hafa verið nefndur
Gísli ríki, ekki rétt?
„Jú, það þótti nokkrum tíðindum
sæta þegar við fluttumst til Akureyr-
ar og pabbi byggði hús við Helga-
magrastræti, sem hann lét fullgera
áður en við fluttumst inn, og ekki
nóg með það, hann lét einnig fullgera
garð við húsið sem var óvanalegt.
Menn undruðust þetta og töldu að
faðir minn ætti mikið fé, enda mun
honum hafa græðst nokkuð fé á þess-
um árum. Hann stundaði sjálfur sjó,
sem háseti og síðar formaður, en
1923 hóf hann útgerð frá Nesi. Hún
gekk vel, hann var aflasæll og dug-
legur sjómaður, og það er ekki nokk-
ur vafi að honum hafði græðst mikið
fé þegar við fluttumst til Akureyrar.
Og hér fékk faðir minn viðurnefnið
„ríki“, en það hafði hann aldrei bor-
ið á Norðfirði. Þar var hann sjómað-
ur og útgerðarmaður og gekk til allr-
ar vinnu.
Pabbi gerði út eftir að til Akureyr-
ar kom, m.a. á síld fyrir Norðurlandi
og á vetrarvertíð fyrir Suðurlandi, en
síldarleysisárin urðu honum þung í
skauti sem öðrum. Pegar fór að halla
undan fæti lét hann gera útgerð sína
upp. Það var vorið 1955 og þá átti
hann enn fyrir skuldum. Áður en það
varð hafði honum verið boðinn tog-
ari, án þess að hann væri krafinn um
greiðslu við afhendingu, líkt og tíðk-
ast hefur hérlendis á undanförnum
áratugum. En hann taldi sig ekki
geta gert slíkan samning. Hann kaus
frekar að láta gera útgerð sína upp,
borga skuldir sínar og flytja suður.
Þá var Gísli „ríki“ orðinn félítill
maður. Við settumst að í Hafnarfirði
og þar lifa foreldrar mínir í hárri elli
en við góða heilsu.“
0 Þeir hurfu
í snjóskafíana
- Hvernig var að koma til Akureyr-
ar?
„Það var mjög gott og ég á góðar
minningar frá bernskuheimili mínu
á Akureyri. Ég bjó á Norður-Brekk-
unni og ólst þar upp með mörgu
góðu fólki. Þetta var afar skemmti-
legt samfélag, nýtt hverfi í bænum;
Helgamagrastræti, Munkaþverár-
stræti, Bjarkarstígur og hluti af Þór-
unnarstræti. Þarna var margt knárra
sveina og fríðra meyja.“
- Voruð þið baldin?
„Nei, það held ég ekki, hins vegar
gerðist margt sem er í frásögur fær-
andi.
Minnisstæð er mér morgunstundin
þegar við strákarnir holuðum alla
snjóskafla í Bjarkarstígnum. Þá var
fannfergi mikið og engar götur
ruddar. Helgamagrastræti og nær-
liggjandi götur voru þá ekki bílfærar
frá því í fyrstu snjóum fram á vor.
Háir sem lágir urðu að ganga fann-
irnar og um þær mynduðust slóðir.
Svo var það einn sólríkan marsmorg-
un, að við strákarnir risum snemma
úr rekkju og grófum innan skaflana
sem slóðirnar lágu um. Þegar leið að
hádegi komu heimilisfeðurnir neðan
úr bæ í hádegismat eins og þá var
venja: Sýslumaður, bankastjóri,
skóíastjóri, alþingismaður og barna-
kennarar. Sumir sukku upp að hönd-
um í fönnina, en aðrir hurfu alveg
sjónum. Á meðan stóðum við í garði
Davíðs Stefánssonar frá Fagraskógi
og sumir hlógu. En þetta átti að vera
græskulaust gaman.“
% Ætlaði að verða
húsgagnasmiður
Að loknu landsprófi frá Gagnfræða-
skóla Akureyrar ætlaði Tryggvi að
læra húsgagnasmíði og var kominn
með námssamning upp á vasann. En
það varð ekki úr, því Tryggvi settist
í Menntaskólann haustið 1954. Hann
var spurður hvort vilji foreldra hans
hafi þar ráðið ferðinni?
„Nei, það var ekki, að minnsta
kosti reið það ekki baggamuninn.
Mestu réð sennilega að vinir mínir
fóru margir þessa leið. En ég man
eftir því, að Þorsteinn M. Jónsson,
skólastjóri, taldi það þó enga
ósvinnu, að fara til iðnnáms þótt lok-
ið væri landsprófi, enda var hann
skynsamur maður.
Þótt foreldrar Tryggva flyttu til
Hafnarfjarðar lauk hann stúdents-
prófi frá MA vorið 1958. Það er
margs að minnast frá skólaárunum,
sem ekki er rúm að rekja hér allt.
Einum þætti verður þó ekki sleppt;
leiklistinni, sem Tryggvi hafði mikil
afskipti af á námsárunum.
„Já, ég tók mikinn þátt í félagslífi
á meðan ég var í skóla; sat í ritstjórn
Munins, tók þátt í málfundastarfi,
teiknaði Carminu 1958 og svo var
það leiklistin, sem alla tíð hefur verið
mér hugleikin.
Fyrstu kynni mín af leiklist voru
raunar í Barnaskóla Akureyrar, þar
sem ég tók þátt í leikþáttum á árlegri
skólaskemmtun, sem voru talsvert
fyrirtæki í þá daga. Síðast lék ég
Herluf Daa, höfuðsmann á Bessa-
stöðum, sem veitti þeim feðgum
Árna Oddssyni og Oddi Einarssyni
mestar skráveifur í upphafi sautj-
ándu aldar. Þarna kynntist ég fyrst
leiklist af eigin raun og þetta var tek-
ið allalvarlega. Síðar tók ég þráðinn
aftur upp í Menntaskólanum, var
m.a. með í því að endurvekja Leik-
féiag MA árið 1955, en það hafði þá
legið niðri um hríð. Það var ekki síst
Jónasi Jónassyni, núverandi út-
varpsstjóra okkar Akureyringa,
Magnúsi Lyngdal, barnalækni og sr.
Bolla Gústavssyni að þakka að félag-
ið var endurvakið. Það átti síðar fyrir
mér að liggja, að verða formaður fé-
lagsins og leika aðalhlutverkin í upp-
færslum þess tvo síðustu veturna í
skclanum.
Mér þykir svolítið gaman að því,
að forveri minn í starfi, Jón A.
Hjaltalín, skólameistari á Möðru-
völlum og á Akureyri, lék fyrstur
manna Skugga-Svein í uppfærslu
prestaskólasveina árið 1861 og í
leiklistarsögunni þykir hann hafa
verið einna eftirminnilegastur þeirra
allra, eða svo sagði að minnsta kosti
Indriði Einarsson.“
0 Fann konuna
í leikstússinu
„Starfið með leikfélaginu gaf mér
mikið, m.a. eiginkonu, Margrétu
Eggertsdóttur, en hún var aðalleik-
kona skólans þessi þrjú ár og í'leik-
starfinu bundumst við traustum
böndum. Raunar hittumst við fyrst á
stúkuþingi, sem haldið var á Þing-
völlum sumarið 1953. En við áttuð-
um okkur ékki á þeim fundi fyrr en
löngu síðar.“
- Hefur reynslan af leiklistarstarf-
inu komið þér að gagni?
„Já, það held ég hún hafi gert, eins
og raunar öll reynsla. Það skiptir
máli fyrir allt fólk, að hafa víðtæka
reynslu. Sá sem hefur góða þekkingu
og víðtæka reynslu er að öðru jöfnu
betri þegn og betri stjórnandi. Pers-
ónusköpun í leiklist krefst þess að
rýnt sé svolítið í sjálfan sig og annað
fólk. Að því leyti held ég að þessi
reynsla hafi komið mér að góðum
notum. En mikilsverðastar eru mér
þó minningarnar frá þessum árum.“
- Nú er eftir því tekið Tryggvi, að
þú hefur mjög fágaða og skýra
framsögn, t.d. í ræðustól. Býrðu þar
að reynslu þinni á leiksviði?
„Ja, nú kemur þú flatt upp á mig.
Ég hef verið gagnrýndur fyrir að vera
of hátíðlegur og formlegur í tali, sem
án efa er rétt. En ég hef tamið mér
skýra framsögn og það má ef til vill
þakka reynslu minni á leiksviði. Ég
held líka að lestrarkennsla í Barna-
skóla Akureyrar hafi átt stóran hlut
að máli, því þar var lögð áhersla á
skýran framburð. Svo var það annað
sem varð til þess að ég lagði mig
snemma eftir framburði og
framsögn. Það var linmælið og hljóð-
villan sem mér var strítt á þegar ég
fluttist ungur til Akureyrar frá Norð-
firði. Ég held að það hafi orðið til
þess að ég fór að leggja mig fram um
skýra framsögn. En mér þykir hins
vegar alltaf vænt um austfirsku
hljóðvilluna.“
% Háskóli
og vinna við
blaða
mennsku
Nú verðum við að gera
langa sögu stutta. Að
loknu stúdentsprófi starf-
aði Tryggvi sem blaða-
maður, ljósmyndari og
barnakennari, en þá höfðu
hann og Margrét stofnað
heimili. 1960 hóf hann nám
í Háskóla íslands, en
samhliða náminu vann Tryggvi
við fjölmiðlun, fyrst hjá
Tímanum en lengst af í frétta-
stofu útvarpsins. 1968
lauk hann meistaraprófi í
íslenskum fræðum og
var þá búinn að ráða sig til
Orðabókar Háskólans.
Var ætlunin að huga
að tölvusetningu fyrir
orðabókina. En fjárveiting
fékkst ekki til verksins
og Tryggvi ákvað þá að
sækja um lektorsstarf við
Háskólann í Björgvin. Þá
stöðu fékk hann og fluttist
til Noregs ásamt Margrétu og
börnunum, sem þá voru orðin
þrjú. Þar var fjölskyldan fjögur
ár. Ég bað Tryggva um
samanburð á okkur ís-
lendingum og frændum okkar
Norðmönnum. „Það var ákaflega
gott að vera í Björgvin en mér
finnst norskt samfélag afar ólíkt
hinu íslenska. Norðmenn eru
kyrrlátir menn og seinþreyttir til
vandræða. Þeir vinna með
allt öðrum hætti en við gerum. Gang-
- Tryggvi Gíslason, skólameista