Dagur - 18.12.1984, Blaðsíða 17

,,Mér fannst það sjálfsagt að ég
kœrnist þetta langt(<
16 - DAGUR - 18. desember 1984
18. desember 1984 - DAGUR - 17
okkur og á. Og að sjálfsögðu var
okkur strítt á því að „vera á
Grafarbakkanum“. En nafnið
festist við okkur og við bræðurnir
höfum alltaf verið kallaðir „Graf-
arbakkabræður" hér heima á
Húsavík.
- Kviknar áhuginn á frjálsum
íþróttum strax á unglingsárum?
„Já, það er óhætt að segja það.
Við æskufélagarnir lékum okkur
aðallega úti á Höfða. Frjáls-
íþróttaáhuginn var strax til staðar
og við undum okkur við hlaup og
stökk á sumrin. Lífið var þó ekki
eintómur leikur á þessum árum
og 8 ára gamall var ég farinn að
beita og stokka línu fyrir pabba
sem var útvegsmaður. Petta var
hundleiðinlegt en undan því var
ekki komist. Svo tók við vega-
vinna þegar ég var 13 ára. I vega-
vinnu var ég austur á Axarfjarð-
arheiði þegar ég var 15 ára og þá
strauk ég ásamt einum félaga
mínum til Raufarhafnar. Þar var
nóg að gera og við höfðum góðar
tekjur í síldinni. Ég man að ég
kom heim með 1.200 krónur sem
voru miklir peningar á þeim
tíma. Ég var fremur rogginn þeg-
ar ég taldi bunka af rauðum
hundrað krónu seðlum fram á
eldhúsborðið á Grafarbakka.
Út í „heim“
16 ára gamall fór ég svo frá Húsa-
vík, út í heiminn. Ég gat ekki far-
ið í menntaskóla eins og sumir
félagar mínir því það voru ekki
til peningar til þess. Ég sá engin
tækifæri heima önnur en að fara
á sjó og það átti ekki við mig
vegna sífelldrar sjóveiki. Sjálf-
sagt var einhver biturleiki á bak
við þá ákvörðun mína að fara að
heiman. Skólastjórinn kom til
mömmu og ræddi við hana um
þann möguleika að ég kæmist í
menntaskóla því ég hafði verið
ágætur við námið. En það gekk
ekki og ég fór suður. Ég var
„dressaður" upp og í síðum
frakka, í skóhlífum og með
barðastóran „Batterby“ hatt á
höfðinu fór ég suður með Esj-
unni.
Leiðin lá að Laugarvatni og
þar var ég í tvö ár á Héraðsskól-
anum. Íþróttalíf var þar með
miklum blóma og ég var á kafi í
flestum greinum sem iðkaðar
voru. Á Laugarvatni var ég svo
heppinn að rekast á Jónas
Jónsson frá Hriflu. Hann var
tíður gestur á Laugarvatni
og ég afgreiddi hann einu sinni
um bensín og við tókum tal
saman. Hann vissi allt um mig
þegar ég hafði sagt honum hver
afi minn var. Mitt fólk var ekki
framsóknarfólk, en svo fór nú
samt að hann hvatti mig til að
koma til sín í skóla en hann var
þá skólastjóri Samvinnuskólans.
Ég tók inntökupróf og settist svo
á skólabekk þar að loknu námi á
Laugarvatni.
íþróttaáhuginn var til staðar og
þegar ég var kominn til höfuð-
borgarinnar lá leið mín í
Ármann. Ég var hins vegar ekki
ánægður þar, hafði heyrt af sýsl-
unga mínum Benedikt Jakobs-
syni þjálfara hjá KR, þar voru
líka margir helstu garparnir eins
og t.d. Gunnar Huseby, Torfi
Bryngeirsson og Skúli Guð-
íslands sem keppti í London.
Þarna voru frægir kappar eins og
Clausenbræðurnir en við áttum
satt best að segja ekki von á stór-
afrekum á þessum leikum. Ég
keppti þarna í boðhlaupssveitun-
um í 4x100 og 4x400 metra
hlaupum.“
Fræga ferðin
til Briissel
- Og nú styttist í hina frægu för
á Evrópumeistaramótið í Brússel
1950.
„Já. Það voru valdir 40-50
íþróttamenn til æfinga árið áður
og svo 10 sem komust í gegn og
fóru á leikana."
- Og þetta er sennilega fræg-
asta ferð sem íslenskir íþrótta-
menn hafa farið í?
„Já, ég hugsa það. Við fengum
þarna tvo Evrópumeistara, Torfa
Bryngeirsson í langstökki og
Gunnar Huseby í kúluvarpi.
Einnig komumst við fjórir í úrslit
á mótinu, Haukur Clausen í 100
metrum, ég í 200 metrum, Guð-
mundur Lárusson í 400 metrum
og Örn Clausen varð 2. í tug-
þrautinni. Við komumst einnig í
úrslitin í 4x100 metra boðhlaup-
inu á 41,7 og frammistaða íslands
þarna vakti mikla undrun."
- Hvernig gekk keppnin hjá
þér í 200 metra hlaupinu fyrir
sig?
„Það voru um 30 keppendur í
hlaupinu og ég vann sigur í 1.
undanrásinni. í næstu umferð
varð ég í öðru sæti í mínum riðli
og þá var komið að undanúrslit-
unum. Það var talið vonlaust að
ég kæmist lengra í keppninni því
þarna var við frægustu hlaupara
Evrópu að etja, en mér tókst þó
að ná í 2. sætið. Við vorum svo 6
sem kepptum til úrslita.
- Hvernig leið þér þegar það
var Ijóst að þú myndir keppa í
hópi bestu spretthlaupara
Evrópu til úrslita?
„Þetta var auðvitað mjög
gaman, en mér fannst það sjálf-
sagt að ég kæmist þetta langt,
það væri það minnsta sem hægt
væri að gera eftir að tveir
Evrópumeistaratitlar voru komn-
ir í hús og Örn hafði orðið í 2.
sæti í tugþrautinni. Ég gerði mér
hins vegar grein fyrir því að það
þyrfti kraftaverk til þess að ég
myndi sigra í úrslitahlaupinu."
- Hafði strákurinn frá Húsa-
vík einhverja minnimáttarkennd
gagnvart hinum frægu keppinaut-
um sínum?
„Nei, nei, nei, en ég neita því
ekki að ég var taugaóstyrkur þegar
í startholuna var komið, en það
var öllu verra að geta ekki sofið
nóttina áður eins og var með mig.
Úrslitahlaupið var þannig
mannað að auk mín voru þarna
Breti, Hollendingur, 2 Frakkar
og ítali. Þegar við komum út úr
beygjunni og áttum eftir 80-90
metra í mark vorum við allir
jafnir. Bretinn fór hins vegar að
síga fram úr þegar nær dró mark-
inu en við hinir vorum allir jafnir.
Endirinn varð sá að annar Frakk-
inn hlaut 2. sætið en síðan kom-
um við hnífjafnir þrír, ég, ítalinn
og Hollendingurinn. Ég gat ekki
meira, var gjörsamlega útkeyrð-
ur eftir þetta hlaup. Það þurfti
Ijósmyndatækni til þess að skera
Á heimili Ásmundar og eiginkonu hans Kristrúnar Karlsdsóttur.
úr um röðina á okkur þremur en
við fengum hins vegar allir verð-
laun þótt Hollendingurinn fengi
3. sætið opinberlega."
„Eins og herþjálfun“
- Hvað lá að baki þessum geysi-
lega góða árangri ykkar íslend-
inganna þarna?
„Gríðarlegar æfingar. Annað
hvort þurfti maður að vera naut-
heimskur til þess að leggja þetta
allt á sig fyrir ekki neitt, eða vera
eitthvað „truflaður" til þess að
þola allt það erfiði sem maður
varð að leggja á sig. Ég var kom-
inn með konu og barn þegar
þarna var komið og það var lítill
tími til þess að sinna þeim. Þetta
var nánast eins og herþjálfun, og
þeir sem æfðu best og mest náðu
lengst, æfðu af fullum krafti allt
árið nema e.t.v. í nóvember. Það
var ekki slegið slöku við á æfing-
um og menn lágu örmagna í
svitapolli eftir hverja æfingu."
- Þið voruð hetjur sem litið
var upp til á þessum árum?
„Já, því er ekki að neita. Þeir
voru orðnir frægir Torfi,
Finnbjörn, Clausenbræður og
Gunnar Huseby áður en ég byrj-
aði í þessu og eftir Evrópumeist-
aramótið vorum við að sjálfsögðu
„beinir í baki". Fólk fylgdist vel
með okkur enda ekki mikið við
að vera og það var alltaf múgur
og margmenni á mótunum í
Reykjavík."
Fyrir þá sem hafa gaman af
tölum og til þess að sýna breidd-
ina í spretthlaupunum á þessum
árum, má nefna að árið 1949 setti
Finnbjörn Þorvaldsson íslands-
met í 100 metra hlaupi, hljóp á
10,5 sek. Haukur Clausen jafnaði
þetta met 1951 og árið eftir bætt-
ist svo Ásmundur í hópinn. Þre-
menningarnir áttu metið saman
til ársins 1957 en þá hljóp Hilmar
Þorbjörnsson á 10,3 sek. Ás-
mundur var einnig við metið í
200 metra hlaupi, hljóp á 21,6
sek. árið 1954 og var Vw úr sek.
frá meti Harðar Haraldssonar.
Ásmundur átti íslandsmet í 300
metra hlaupi og svo voru það 400
metrarnir.
Fyrstur undir
50 sekúndum
„Menn voru lengi búnir að berj-
ast við það árangurslaust að
hlaupa 400 metrana undir 50 sek.
en við vissum að það hlaut að
koma að því að einhverjum tæk-
ist það. Á meistaramóti íslands
1949 ákváðum við Benedikt
Jakobsson svo að ég skyldi gera
atlögu að 50 sek. múrnum. Mér
fannst endilega að ég gæti þetta
þrátt fyrir að ég væri nær ein-
göngu í 100 og 200 metra
hlaupum á þessum árum. Það var
bara ákveðið að ég skyldi keyra
mig út. Það gerði ég, fékk tímann
49,7 sek. og það var gaman.
Melavöllurinn var troðfullur af
fólki og mikið fagnað. En ís-
Ásmundur með „Konungsbikarinn“ árið 1952. Þessi bikar var jafnan
veittur fyrir besta afrekið á 17. júní-mótinu ár hvert og var eftirsóttur
af frjálsíþróttamönnum.
Þessi mynd er tekin í Bern 1954 er Evrópumótið fór þar fram. F.v.
Hallgrímur Jónsson sem keppti í kringlukasti, Ásmundur Bjarnason.
Torfi Bryngeirsson og Brynjólfur Ingólfsson fararstjóri.
Á árunum í kringum 1950 áttu
íslendingar þann harðskeyttasta
hóp frjálsíþróttamanna sem þeir
hafa eignast. Þessi hópur sem
var fremur fámennur, keppti
víða um heim og vakti hvar-
vetna geysilega athygli. Engin
furða, því í þessum hópi voru
menn sem unnu til verðlauna á
Evrópumeistaramótum og voru
jafnt í baráttu bestu manna þar
sem á Olympíuleikum á þessum
árum
Húsvíkingar áttu þarna sinn
fulltrúa, Ásmund Bjarnason.
Ásmundur var geysilega sterkur
íþróttamaður á þessum árum
sem best sést á því að hann var
tvívegis valinn til keppni á
Evrópumeistaramótum og tví-
vegis gekk hann undir fána Is-
lands til leiks á Olympíuleikum.
Það hafa oft verið tekin viðtöl
við menn sem hafa lifað við-
burðasnauðari ævi en Ásmund-
mundsson hástökkvarinn frægi,
ásamt mörgum fleiri þekktum
íþróttamönnum. Ég kynntist af
tilviljun Brynjólfi Ingólfssyni sem
síðar varð ráðuneytisstjóri. Það
varð svo úr að hann og félagar
hans tveir fóru með mig heim til
Benedikts. Þetta varð afdrifaríkt,
því leiðir okkar Benedikts skild-
ust ekki á meðan ég var í íþrótt-
um.“
- Nú var Benedikt mikils met-
inn íþróttaþjálfari og leiðtogi.
Manst þú eftir ykkar fyrsta
fundi?
ar, var svo fátækur til fótanna að
ég var kominn niður úr skónum
og sokkunum og þá var ágætt og
ódýrt að kaupa sér skóhlífar til
varnar! Þegar ég var inni í versl-
uninni kom Ölafur Ketilsson
hinn landsþekkti bílstjóri þar inn
en við vorum miklir vinir frá
Laugarvatni. Jónas Hvannberg
sem var sjálfur við afgreiðslu
spurði Ólaf hvort hann þekkti
„þennan strák“ og Ólafur sagðist
þekkja mig vel. „Ég vildi frekar
hafa „þennan strák" í vinnu en 10
í búningi íslands. Þessi mynd er tekin
á Olympíuleikunum í London 1948.
„Ég man vel eftir honum. Það
sem maður tók fyrst eftir var
mjög þétt handtak hans, augna-
ráðið var hvasst og stingandi, og
hann hafði strax eitthvert vald
yfir manni. Ákaflega sterkur
persónuleiki.
Ég hóf svo æfingar hjá Bene-
dikt og það var allt annað en ver-
ið hafði hjá Ármanni, allt annar
andi og allt miklu strangara og
erfiðara. Benedikt fór strax að
huga að því hvað hann ætti að
gera úr mér og byrjaði á að láta
mig æfa spjótkast. Ég setti það
sumar drengjamet í þeirri grein,
tók það af Jóel Sigurðssyni sem
síðar átti íslandsmet í áratugi. Ég
kastaði um 55 metra og Benedikt
vildi að ég héldi áfram í spjót-
kastinu. Ég var hins vegar ekki á
sama máli.
Hjá
Hvannbergsbræðrum
Þetta sumar starfaði ég í skóbúð-
inni hjá Hvannbergsbræðrum í
Reykjavík og það var algjör til-
viljun að ég lenti þar. Eg kom
þangað inn til að kaupa skóhlíf-
Reykvíkinga,“ sagði Ólafur.
Áður en ég fór úr versluninni
með skóhlífarnar, kallaði svo
Hvannberg á mig og skipti eng-
um togum að hann bauð mér
vinnu. Ég greip auðvitað tækifær-
ið og vann þarna í versluninni um
sumarið. Um haustið tók svo við
síðari veturinn í Samvinnuskól-
anum en áður en ég hætti bauð
Hvannberg mér kaup til áramóta
þótt ég þyrfti að byrja í skólanum
1. okt. ef ég myndi koma til hans
aftur um vorið í vinnu. Ég tók
auðvitað þessu kostaboði sem
leysti mín fjárhagsvandræði langt
fram eftir vetri.
En um vorið varð ég að svíkja
Hvannberg, og hann skildi mig
og tók því vel. Ég var kominn al-
veg undir sængina hjá KR þegar
þetta var, fór í vinnu hjá
D.F.D.S. sem sá m.a. um af-
greiðslu á danska farþegaskipinu
Dronning Alexandrine í Reykja-
vík. Auðvitað var ég á kafi í
íþróttunum, og var kominn í
spretthlaupin þegar þetta var.
Ég fór nú að sjá meiri árangur
í íþróttunum, 1947 var gott ár og
árið eftir komst ég í Olympíulið
landsmetið átti ég ekki lengi því
í úrslitahlaupinu síðar um daginn
hljóp Guðmundur Lárusson á
49,3 sek. Ég átti því ekki metið
nema skamma stund en varð
fyrstur íslendinga til að rjúfa
þennan erfiða 50 sek. múr."
Upp frá þessu hóf Ásmundur
að keppa í 400 metra hlaupum í
landskeppnum íslendinga en þær
voru nokkuð tíðar á þessum
árum og þá oftast keppt við
Norðurlandaþjóðirnar. Ein slík
landskeppni var haldin árið 1951
í Osló og mættust þar
Norðmenn, Danir og íslending-
ar. Keppni þessi varð allsöguleg.
og dagurinn einnig, því sama dag
unnu Islendingar sigur yfir Svíum
í landsleik í knattspyrnu í
Reykjavík. Þrjár Norðurlanda-
þjóðir voru því lagðar að velli
þennan eftirminnilega dag.
„Við höfðum ekki mikinn
mannskap í keppninni í Osló
ur Bjarnason, en þegar viö báð-
um hann um viðtal sagði hann:
„Viðtal við mig, ég veit hrein-
lega ekki hvað er svo merkilegt
við mig að það sé ástæða til þess
að taka viðtal. Ég hef t.d. aldrei
verið í hreppsnefnd! En ef þú
endilega vilt þá getum við
reynt.“
Ásmundur var tekinn á orðinu
eitt fagurt haustkvöld á dögun-
um. Eftir myndatöku á heimili
hans og konu hans Kristrúnar
Karlsdóttur, þar sem við flettum
einnig upp gömlum dagblöðum
sem skýrðu frá afrekum Ás-
mundar settumst við niður í ró-
legheitum. Og segulbandið var
sett í gang.
„A Grafarbakkanum“
„Ég er satt að segja fæddur á Ak-
ureyri árið 1927 en 6 vikna flutti
ég með foreldrum mínum til
Húsavíkur. Við bjuggum hér
fyrst í Hallgrímsbæ en fluttumst
síðan að Grafarbakka og hér átti
ég indæl æskuár þrátt fyrir að fá-
tækt væri mikil. Við vorum 7
bræðurnir og því hörð lífsbarátt-
an hjá foreldrum okkar um og
upp úr kreppuárunum að hafa í
i