Dagur - 18.12.1984, Blaðsíða 21

18. desember 1984 - DAGUR - 21
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 180 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 25 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI:
GfSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRlKUR ST. EIRlKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Yfirlæknirinn á Kleppsspítala var
eitt sinn að labba í garðinum utan
við spítalann. Hann var með kúa-
mykju í hjólbörum. Einn vistmað-
urinn var úti í glugga og spurði
yfirlækninn hvað hann ætlaði að
gera við þetta. Hann sagðist ætla
að nota það ofan á jarðarberin sín.
„Jeminn,“ sagði Klepparinn, „við
erum dæmdir vitlausir en við not-
um þó rjóma ofan á okkar.“
A ☆ A
Klukkan var orðin 12 á miðnætti,
þegar síminn hringdi hjá Jóni
lækni. Það var einn af kollegum
hans sem vildi fá hann sem fjórða
mann í bridge.
„Já, ég kem undir eins.“
„Hvað“, sagði konan hans, „ertu
að fara út svona seint?“
„Já,“ sagði Jón, „þetta er neyðar-
tilfelli."
„Það hlýtur að vera alvarlegt, fyrst
hringt er á þessum tíma,“ sagði
konan.
„Já, mjög alvarlegt," sagði Jón -
„það eru þegar komnir þrír læknar
á staðinn..."
A ☆ ▲
Katrín, hin bráðmyndarlega
ljósmyndafyrirsæta var um það bil
að gangast undir minniháttar
skurðaðgerð. Hjúkrunarkona ók
henni í hjólarúmi að dyrum skurð-
stofunnar en skildi hana þar eftir
til þess að vita hvort skurðstofulið-
ið væri reiðubúið.
í sama bili kom ungur maður í
hvítum samfestingi gangandi.
Hann nam staðar við rúmið
hennar, lyfti ábreiðunni ofan af
henni, skoðaði hana vandlega og
gekk síðan burtu kinkandi kolli.
Annar maður kom stuttu seinna
og gerði nákvæmlega það sama.
En þegar sá þriðji kom og lyfti
ábreiðunni gat Katrín ekki orða
bundist og spurði:
„Hver er eiginlega tilgangurinn
með öllum þessum síðbúnu skoð-
unum? Eruð þið ekki tilbúnir í
uppskurðinn?"
„Ég hef ekki hugmynd um það,
elskan,“ svaraði maðurinn. „Við
erum bara að mála ganginn."
A ☆ ▲
Sighvatur hóf að hrópa að geð-
lækninum:
„Þú ert hreinræktaður glæpamað-
ur! Þú lést mig koma daglega í sex
mánuði í algerlega ónauðsynlega
meðferð. Þú hefur féflett mig án
þess að hjálpa mér hið minnsta.
Þú ert örugglega orðinn ríkur, ein-
göngu á minn kostnað!"
„Þetta er þakklætið sem maður
fær,“ svaraði læknirinn. „Og ég
sem nefndi lystisnekkjuna mína í
höfuðið á þér.“
A ☆ A
Halldór og kona hans komu inn til
tannlæknisins.
„Ég þarf að fá tönn dregna úr,“
sagði Halldór. „Við erum mjög
mikið að flýta okkur, svo ég vil
enga deyfingu eða þess háttar
stúss.“
„Þú ert mjög hugrakkur maður,"
Konan: „Ég trúi því nú bara ekki
sem stendur hérna í blaðinu. Hér
segir að orðaforði konunnar sé að
jafnaði 500 orð.“
Maðurinn: „Það virðist vera held-
ur lítill höfuðstóll, en hugsaðu þér
veltuna kona, veltuna.“
A ☆ A
Jónas kom í vinnuna einn morgun-
inn með stóran, svartan blett á
andlitinu.
„Hvað er þetta framan í þér?“
spurði einn vinnufélaginn.
„Konan skellti sér í frí til Reykja-
víkur í morgun og ég ók henni
niður á umferðarmiðstöð og kyssti
hana bless.“
„En hvað með blettinn framan í
þér?“
„Jú, svo kyssti ég rútuna."
- Hvaö ert þú aö reyna aö gera núna,
Haraldur? „Munn viö munn”- aöferö-
ina?
A ☆ A
„Elskan, fer það illa með nýju
gardínurnar, ef ég reyki?" spurði
hann sína tilvonandi.
„Ó, Hannes! Þú ert sá tillitssam-
asti maður sem ég þekki. Auðvit-
að fer það illa með gardínurnar ef
þú reykir.“
„Allt í lagi - taktu þær þá niður.“
A ☆ A
„Ég er orðinn þreyttur á þessu
Alma. Hef ég aldrei rétt fyrir mér?
Þú þarft alltaf að leiðrétta mig í
hvert sinn sem ég segi eitthvað.
Þetta hefur þú gert í þau 17 ár sem
við höfum þekkst."
„18 ár.“
A ☆ A
Hjónabandið er eina lífstíðarrefs-
ingin sem ekki fæst stytt, þrátt fyr-
ir góða hegðun.
A ☆ A
Konan á að fylgja manni sínum -
hvert sem hún vill.
A ☆ A
Hann hefur verið giftur tvisvar
sinnum og auk þess tekið þátt í
seinni heimsstyrjöldinni.
A ☆ A
- Vel má vera að sá ókvænti sé fífl,
en hann er ekki minntur eins oft á
það og sá kvænti.
Hrólfs-
sker
Hrólfssker nefnist aflangt kletta-
sker í mynni Eyjafjarðar, austur
af Múlatánni, og beint norður af
Hrísey. Það er nokkurn veginn
mitt á milli vestur- og austur-
strandar fjarðarins, en heldur
lengra frá Hrísey. Ekki er mér
kunnugt hvaða sveitarfélagi það
tilheyrir, og e.t.v. hefur það
aldrei verið ákveðið. Olavius seg-
ir í ferðabók sinni (2. bindi, bls.
14) að skerið sé almenningur
„sem hver maður hagnýti sér að
vild“.
Steindór Steindórsson hefur
þetta um skerið að segja: „Aust-
ur af Ólafsfjarðarmúla er
Hrólfssker, er það svo lágt úr sjó,
að stórbrim ganga yfir það. Það
er flatvaxið og flúðir út frá því. í
því er stuðlaberg." Hann telur
ekki ólíklegt, að skerið hafi verið
stærra á landnámstíð, „en þús-
und ára brimrót hafi sorfið af því
og gert það svo lítið, sem það er
nú.“ Sé því hugsanlegt að við það
sé átt í Landnámu, þar sem talað
er um eyjar „er þar lágu úti fyrir“
og fjörðurinn var heitinn eftir.
(Lýsing Eyjafjarðar, Akureyri
1949, bls. 19 og 21). Mesta hæð
skersins er 6 m yfir sjávarborð.
Porvaldur Thoroddsen getur
skersins í sambandi við Gríms-
eyjarferð sína vorið 1884, með
danska herskipinu Diönu, en það
var þá að flytja íslenska emb-
ættismenn út til Grímseyjar, og
„á heimleið voru hafðar skot-
æfingar með fallbyssum hjá
Hrólfsskeri...“ (Ferðabók, I.
bindi, bls. 226).
Landnáma getur skersins ekki,
en af henni má ætla, að það dragi
nafn af Hrólfi syni Helga hins
magra Eyvindarsonar, er hingað
kom með honum til landnáms, og
Helgi gaf land allt frá Arnar-
hvoli, austan Eyjafjarðarár og
bjó í Gnúpufelli.
Landnáma segir skemmtilega
smásögu af samskiptum þeirra
feðga um borð í skipinu á leið til
Eyjafjarðar.-
„En er Helgi sá land, gekk
hann til frétta við Þór, hvar hann
skyldi land taka, en fréttin vísaði
honum til Eyjafjarðar, og lofaði
honum hvorki að halda austur
né vestur þaðan. Þá spurði Hrólfr
son hans, áður firðinum lauk
upp, ef Þór vísaði honum í
Dumbshaf til veturvistar, hvort
hann mundi það hafa.“ (Hauks-
bók).
Er svo að skilja að hann og
fleiri skipverjar hafi verið búnir
að fá nóg af sjóferðinni og gjarn-
an viljað komast fyrr í land. Sagt
er að Hrólfur hafi þó síðar reist
hof mikið í Gnúpufelli. Af hon-
um er kominn Hvamms-Sturla,
ættfaðir Sturlunga, að sögn
Landnámu. Var það ef til vill
vegna þessara orða, sem Helgi
nefndi þetta eyðisker eftir syni
sínum? Eða liggja hér að baki
önnur og duldari rök? Hér eru
nefnilega á ferðinni mannanöfn
úr hinni frægustu fornkonunga-
ætt Dana Skjöldungaættinni, sem
Helgi magri hefur e.t.v. verið
kominn af.
Hrólfur ber nafn Hrólfs kraka,
er Snorri kallar ágætastan forn-
konunga „af mildi og fræknleik
og lítillæti“, Hrólfur kraki var
einnig Helgason Hálfdánarsonar,
og voru þeir faðir hans og afi
báðir konungar. Skyldi ekki nafn
Hálfdánar konungs koma fram í
örnefninu Hálfdánarhurð í Ólafs-
fjarðarmúla, þar sem er „gengt í
fjöllin"? Inni í Eyjafjarðardaln-
um er líka Hleiðargarður, annar
af tveimur hér á landi, en svo hét
aðsetur Hrólfs kraka í Dan-
mörku. Sjálfsagt hefur Einar
Pálsson, sá merki fræðimaður,
komið auga á þetta, enda minnir
mig að hann nefni Hrólfssker ein-
hvers staðar, sem „eyju upphafs-
ins“ í sambandi við landnám í
Eyjafirði.
Segir ekki í Landnámu, að
Helgi hafi tekið land „fyrir utan
Hrísey og fyrir innan Svarfaðar-
dal“? Þetta hefur vafist fyrir
mönnum að útskýra, ef átt er við
Hámundarstaði, nema út merki
hér vestur, sem reyndar er mjög
sennilegt.
Það hvarflar líka að manni, að
þeir Helgi magri og Hrólfur séu
ekki raunverulegar persónur,
heldur „goðsögulegar", a.m.k.
eins og þeir komast til skila f
Landnámu, og svo er þá um
fleira í þessari merku landnáms-
sögu okkar. Getur það t.d. verið
tilviljun, að af þeim Öndótts-
sonum, er fyrstir byggðu Glerár-
bæina hér á Akureyri, er sögð
nærri sama sagan og af sonum
Hálfdánar konungs hins danska?
Að lokum skal hér getið þess
merkilega hlutverks, sem Hrólfs-
sker gegnir, í þjóðsögum af Eyja-
fjarðarskottu. Um draug þennan
eða sendingu eru til óljósar
sagnir, er tengjast Porvaldi skáldi
í Sauðanesi, sem uppi var á 17.
öld, og eru þær ýtarlegastar í bók
Jónasar Rafnar: Sjö þættir ísl.
galdramanna (Ak. 1948), bls. 95-
96.
Upphaf Eyjafjarðarskottu er
rakið til þess, að hollenskir dugg-
arar, sem hér voru tíðum á 17.
öld, gengu á land í Eyjafirði og
gerðust djarftækir til kvenna, en
kona ein gerði þeim missýningar
og lét þá elta hunda og ketti, er
þeim sýndust vera stelpur.
Urðu þeir af þessu svo reiðir,
að þeir mögnuðu draug og sendu
til íslands. Átti hann að kvelja
eða myrða allar konur í Eyja-
firði. Svo vel vildi til, að sending-
in kom fyrst á land á Sauðanesi
og sá Þorvaldur til ferða hennar.
Var þetta kona í útlendum bún-
ingi, með rauða skotthúfu á
höfði, og bera handleggi, heldur
fasmikil. Með kunnáttu sinni gat
Þorvaldur komið því svo fyrir, að
hún sýndi engan lit í að ásækja
konur, en drap í þess stað kýr á
þriðja hverjum bæ, og gerði
körlum ýmsar glettingar.
Gekk svo lengi fram, að Skotta
lét ekki af kúadrápinu, og tók
Eyfirðingum að leiðast yfir-
gangur hennar. Báðu þeir þá
Þorvald að sjá ráð fyrir henni, en
hann kvaðst ekki treysta sér til
þess, nema hann fengi í lið með
sér annan galdramann jafnsnjall-
an.
Þá var leitað til Jóns á Hellu á
Árskógsströnd, sem ekki var tal-
inn miður vel að sér í fræðunum.
„Hjálpuðust þeir báðir til að
flytja Skottu út í Hrólfssker,
settu hana þar niður og sneru við
skerinu ofan yfir hana. Enda sést
þar engin grastó síðan, og til
engra nytja hefur það verið upp
frá því, en áður átti það að hafa
verið grasi vaxið og gott eggver.
Engar leyfar eru nú til af
Skottu, nema ef telja ætti það,
sem fiskimenn segja, að ekki
megi sofna frá fiskibátum í sker-
inu, þó þeir séu bundnir á floti,
nema einhver sé í þeim, því ann-
ars losni þeir og reki frá, og verða
skipverjar þá ráðþrota, sem nærri
má geta. En aðrir eigna það
Hrólfi, sem skerið ber nafn af.
En líklegust er þeirra geta, sem
eigna þetta öfugstreymi við sker-
ið og brimsúg, sem oft á sér stað,
en festifjara engin við það, svo
bátar verði þar upp settir.“ (J.
Þork.: Þjóðs. og munnmæli).
Það hvarflar nú að manni, að
Eyjafjarðarskotta muni ekki hafa
verið nógu tryggilega urðuð í
skerinu, því að um það bil einni
öld síðar, sprettur upp annar
kúamorðingi á þessum slóðum,
nefnilega Porgeirsboli, og reynd-
ist litlu betri viðureignar en
Skotta, enda voru þá galdramenn
orðnir sjaldséðir, er hefðu kunn-
áttu til að koma slíkum gripum
fyrir.
Nú er Hrólfssker kannski
þekktast af vitanum sem þar
trónir, og vísar sjófarendum veg-
inn inn á hinn lognsæla Eyja-
fjörð. Vitinn var byggður 1951 og
ekki er mér kunnugt um neitt
sögulegt í kringum þá
framkvæmd.
Lýkur hér að segja frá Hrólfs-
skeri, „upphafseyjunni" í Eyja-
firði.
H.Hg,
(des. 1984)