Dagur - 03.06.1985, Blaðsíða 2

2 - DAGUR - 3. júní 1985
Þegar við vorum á ferð um
daginn og komum við á
Rauðá í Ljósavatnshreppi til
að tala við Erling bónda þar,
bauð hann okkur að ganga í
bæinn eins og siður er til
sveita. Er við höfðum gengið
þar um stofur var ekki hjá því
komist að sjá forláta kistur,
skrifpúlt, skápa og fleiri hús-
gögn sem litu út eins og ný
væru. Allar höfðu þó þessar
„mubblur“ gamalt yfirbragð.
Þetta glæsilega handverk hafði
Vilhjálmur Grímsson unnið,
faðir Erlings. Vilhjálmur er 82
ára gamali, en hress og
skemmtilegur og leikur við
hvern sinn fingur, í fullri merk-
ingu orðsins. Það er að segja
hann hefur farið höndum um
þessa gripi eins og hinn lærð-
asti smiður og málari.
„Ég hef aldrei lært neitt til
þessara verka,“ segir hann.
„Hins vegar má segja að þetta sé
innborið í mig. Afi minn og fleiri
voru miklir hagleiksmenn og af
þeim hef ég lært það sem ég kann
í dag. Ég horfði á þá vinna og fór
svo sjálfur að reyna við smíðar og
þetta er það sem meðal annars
hefur kornið út úr þessu,“ segir
Vilhjálmur bóndi og strýkur
mjúklega yfir eina kistuna sem
hann hefur farið höndum um.
- Það vekur athygli okkar að
kisturnar eru forkunnarvel rósa-
málaðar.
„Rósamálninguna vinn ég
ekki. Það gerir dóttir mín, Þór-
liildur sem býr á Hálsi í Kinn. En
allt annað er mitt verk. Það kem-
ur stundum fyrir að fólk kemur
með nokkrar fjalir úr kisturæfli
og biður mig að gera við þetta,
þá er ekki um annað að ræða en
að smíða nýja kistu, þó með
þeim fjölum sem komið var með
og gera hana síðan þannig úr
garði að fólk sé ánægt, og það er
óhætt að segja að það er fólk
undantekningalítið.“
- Margar kisturnar eru merkt-
ar ártali, hvað er elsta kistan
göntul sem þú hefur farið hönd-
um um?
„Hér eru nokkrar sem merktar
eru árum eins og t.d. 1835 og
1842, þar er algengt að kistur séu
merktar ártölum frá 19. öld. En
sú elsta sem ég man eftir var frá
því um miðja 18. öld.“
- Hvaðan eru þessar kistur
sem þú ert með hérna núna?
„Þær eru af öllu landinu, ég hef
gert við kistur frá Reykjavík,
Akureyri og nýlega fékk ég senda
kistu austan af Þórshöfn. Það
virðast margir vita um þetta starf
mitt, og síðan láta þeir einhvern
annan vita sem á gamla kistu, ga-
malt skrifpúlt, já eða gamlan
rokk, ég geri líka við gamla
rokka,“ segir Vilhjálmur og lítur
glaðlega yfir húsgögnin sem hann
er búinn að gera að nýjum.
„Ég hef líka fengist við svo-
kallaða okkholeringu, eða eikar-
málningu, en það er aðferð sem
notuð er til að ná fram eðlilegum
blæ viðarins. Það er mikið um að
ég sé beðinn að taka gamla
skápa og annað í þessháttar
meðferð.“
- Hefur þú lært þetta allt af
því að fylgjast með og horfa á
vinnubrögð annarra?
„Það má segja það,“ segir Vil-
hjálmur, „að vísu á ég enska
Var helgin ekki „steindauð"?
Kona á Akureyri hringdi og vildi
gera athugasemd við frétt sem
birtist í Degi mánudaginn 20.
maí. Þar skýrði lögreglan á Ak-
ureyri frá því í samtali við Dag að
„helgin hefði verið steindauð“.
- Maður sem ég þekki fór í
Miðbæ Akureyrar aðfaranótt
laugardagsins umrædda helgi.
Það er skemmst frá því að segja
að hann segist aldrei hafa séð
neitt líkt því á ævi sinni sem þar
blasti við sjónum, flöskur voru
mölbrotnar um allar götur.
Ölvun var geysileg og drukkið
fólk með læti og hávaða um allar
götur Miðbæjarins. Ekki var þar
einungis um fullorðið fólk að
ræða, heldur voru unglingar fjöl-
mennir, og dauðadrukknir allt
niður í 13 ára að aldri.
Ég skil ekki hvernig lögreglan
getur lýst því yfir eftir slíka helgi
að „helgin hafi verið steindauð“.
Er það ekki hiutverk lögreglunn-
ar að vera til staðar þar sem ólæti
sem þessi eru til staðar og koma
í veg fyrir að slíkt eigi sér stað?
Það væri fróðlegt að fá svar við
þessu.
- Spjallað við hagleiksmanninn Vilhjálm Grímsson á Rauðá
staðnum. Strákarnir mínir eru
líka svona í höndunum," heldur
Vilhjálmur áfram, „þeir gera við
allar vélar, og þeir smíða allt sem
til þarf úr tré og járni.“
- Okkur leikur forvitni á að
vita hvort Vilhjálmur hafi fengist
við þessar smíðar frá því að hann
hóf sjálfur búskap, og hann segir:
„Nei þegar ég var yngri og
stundaði búskapinn af kappi
vann ég jafnhliða við húsbygging-
ar. Það tíðkaðist að menn færu
milli bæja og hjálpuðu nágrönn-
unum við nýbyggingar og annað
er til féll í smíðum. Þetta stund-
aði ég samhliða búskapnum í
mörg ár, og fór hér um nærliggj-
andi sveitir og smíðaði."
- Hvað smíðuðu menn á vet-
urna sem voru góðir smiðir og
gátu ekki unnið við húsasmíðar
á þeim árstíma?
Vilhjálmur brosir. „Það var
margt sem féll til. Ég stundaði
rokkasmíði sem heimilisiðnað í
marga vetur. Það kom fyrir að ég
smíðaði allt upp í 12 rokka á
vetri. Þá var grundvöllur fyrir
slíkt, en nú virðist þetta aðallega
vera til skrauts hjá fólki, fyrir
utan að nú fæ ég þessi verkfæri til
viðgerðar og endursmíði en það
er ekkert nema gott um það að
segja það virðast allir vera vit-
lausir í gamalt dót núna.“
- Ertu hættur allri útivinnu?
„Já það er nokkuð síðan það
var,“ segir Vilhjálmur. Ætli það
séu ekki ein tíu ár síðan það var.
Hins vegar er ekki þar með sagt
að ég sé verklaus, því að ég
bauka svolítið í garðinum hér við
húsið, og svo er ég að atast í kart-
öflugarðinum sem heimilið á, nú
það er svona eitt og annað sem til
fellur á sveitaheimili svo að ekki
þarf maður að vera verklaus.
T.d. þarf ég að skokka ofan í búð
núna,“ segir Vilhjálmur, og hon-
um virðist það ekkert tiltökumál
að ganga þá vegalengd, sem er að
okkar mati drjúgur spotti. En
hann er rokinn af stað svo að
okkur er ekki til setunnar boðið
setjumst inn í bíl og rennum úr
hlaði. Við sjáum á eftir Vilhjálmi
valhoppandi niður túnið með
bakpoka um aðra öxlina þar sem
hann er að skreppa í búðina við
Fosshól. gej
handverksbók sem ég hef lært
dálítið af, en mest er þetta tíminn
og reynslan sem hefur kennt
mér.“
- Þegar Vilhjálmur var spurð-
ur að því hvort hann yrði ekki
þreyttur af öllu þessu standi við
gamla muni svaraði hann:
„Ef ég þreytist þá tylli ég mér
niður við orgelið og spila dálítið,
þá er þreytan horfin. En varð-
andi iærdóminn og reynsluna þá
verða bændur að geta smíðað og
gert við hluti. Það er ekki hægt
að kalla á viðgerðarmenn í tíma
og ótíma, það verður stundum að
gera við hluti í snarhasti, þá verð-
ur bóndinn að geta gert við á
Vilhjálmur Grímsson.
við orge