Dagur - 19.03.1987, Blaðsíða 12

12 - DAGUR - 19. mars 1987
af erlendum vettvangt
Svartur bíll ók aftan á mig. Það
er það síðasta, sem ég man,
þangað til ég var fyrir ofan stað-
inn og horfði á slysið. f»að var
eins og ég svifi uppi við þakrenn-
urnar. Ég sá skóna mína, sem
lágu klesstir undir bflnum, og
einmitt þá held ég, að mér hafi
orðið aðstæður ljósar: Ó, Guð
minn. Ég er fyrir utan líkama
minn. Ég sá líkama minn. Ég
kom auga á líkamann, þegar
mennirnir á sjúkrabílnum lögðu
hann á börurnar. Ég sá mig á
hlið. Ég man, að þeir lögðu mig -
það er að segja líkama minn - í
sjúkrabílinn. Eftir það man ég
ekki neitt fyrr en ég vaknaði á
gjörgæsludeildinni (og ég var aft-
ur kominn í líkamann). Ég hafði
víst verið nálægt því að deyja.
Um það gat ég ekkert rætt við
fólk.
Þetta er í stuttu máli frásögn
konu af reynslu hennar í umferð-
arslysi, þar sem hún hlaut mikinn
heilahristing og smávegis blæð-
ingu á milli heilahimnunnar og
höfuðkúpunnar. Þetta er, eins og
frásögn hennar ber með sér,
greinargerð hennar um það, sem
hún sá, eftir að hún missti með-
vitund vegna heilahristingsins.
Dreymdi hana þetta? Eða sá
hún ofsjónir? Eða er þetta skáld-
skapur, sem hún hefur sett saman
seinna, með hliðsjón af frásögn-
um annarra um það, hvernig siys-
ið varð?
Gerum okkur grein fyrir því -
áður en við reynum að svara
- eftir Göran Grip yfirlækni
Margir, sem hafa verið að dauða
komnir, skýra frá stórkostlegri og
ótrúlega líkri reynslu, sem þeir urðu
fyrir á meðan þeir voru
meðvitundarlausir og við dauðans dyr.
Síðasta áratuginn hefur þessi reynsla
vakið áhuga vísindamanna. Við
vísindalega rannsókn ameríska
hjartasérfræðingsins Michaels B.
Sabom hefur hann athugað
nákvæmlega hundruð tilvika af
nær-dauða-reynslu. Hann hefur
komist að ýmsu, sem ennþá vantar
vísindalegar skýringar á.
Göran Grip er yfirlæknir við fíkniefna- og
gjörgæsludeildina í Lidköping í Svíþjóð. Á starfsferli
sínum hefur hann hitt marga, sem hlotið hafa nær-
dauða-reynslu. Hann hefur haldið fyrirlestra um þetta
efni og einnig Ijallað um það í hljóðvarpi og sjónvarpi.
Sjálfur varð hann á barnsaldri fyrir nær-dauða-reynslu.
viðkomandi áleiðis. Hér er frá-
sögn hermanns úr Vietnam-stríð-
inu, sem sprengja hafði tætt báða
fætur af og annan handlegginn:
„Það, sem gerði allt þetta svo
raunverulegt, var, að þeir þrettán
menn, sem drepnir höfðu verið
daginn áður og ég hafði sjálfur
búið um í plastpokum, voru
þarna með mér. Og ekki nóg
með það, í þessum sama mánuði
hafði mín deild misst 42 menn,
og þeir voru þarna líka. Þeir voru
ekki útlits, eins og við sjáum hinn
mannlega líkama, og ég get ekki
sagt þér, hvernig þeir litu út, því
að ég veit það ekki. En ég veit,
að þeir voru þarna allir. Ég fann
návist þeirra. Við sendum boð
okkar í milli án þess að nota
röddina . . . Það var engin með-
aumkun, engin hryggð. Þeirvoru
komnir þangað, sem þeir voru.
Þeir voru ekki á leið til baka. Það
var grunntónninn í boðskiptum
okkar . . . að okkur leið öllum
vel þar sem við vorum.“
Það er athyglisvert, að á vegi
manna verður ekki fólk, sem enn
er í tölu lifenda.
Ljósveran
Sumir hitta líka ljósveru, veru,
sem geislar frá sér kærleika,
visku og krafti. Ýmsir - einkum
trúað fólk - álíta þetta vera
Jesú, en eru þó ekki alveg
öruggir um það.
þessum spurningum - að hún er
ekki ein um svona frásagnir.
Reyndar er það svo, að næstum
því helmingur þess fólks, sem
kemst nærri því að deyja, segir
frá á svipaðan hátt og hún. Þessi
reynsla er svo algeng, að hún hef-
ur hlotið sitt sérstaka nafn: Nær-
dauða-reynslan. (Á sænsku
skammstafað NDO).
Fyrsta bókin
Nær-dauða-reynslan hefur ekki
mjög lengi verið opinberlega
þekkt. Árið 1975 kom út bók
Raymonds Moody Á landamær-
um h'fs og dauða (Life after life),
og vakti hún feiknalega athygli
um allan hinn vestræna heim. En
vísindamenn voru flestir vantrú-
aðir, og sumir ásökuðu jafnvel
Moody fyrir að hafa skáldað
þetta allt saman til að græða pen-
inga á ótta fólks við dauðann.
Meðal þeirra, sem alls ekki
trúðu Moody, var hjartalæknir-
inn Michael Sabom. Hann hafði
árum saman sinnt sjúklingum,
sem höfðu verið að því komnir
að deyja, en aldrei heyrt frásagn-
ir af þessu tagi. Eitt sinn, þegar
fjallað var um þessi mál, ákvað
hann að spyrja nokkra af sjúkl-
ingum sínum, til þess að geta á
síðara stigi umræðunnar sagt:
„Ég hefi spurt mína sjúklinga, og
enginn þeirra hefur frá slíkri
reynslu að segja.“
Honum til mikillar undrunar
kom sá þriðji, sem hann spurði,
með nánast fullkomna „Moody“-
skýrslu. Sabom átti erfitt með að
viðurkenna þennan ósigur og
ákvað því sjálfur að hefjast
handa um vísindalega rannsókn.
Hann var sannfærður um, að þá
gæti hann sannað, að sjúkling-
arnir hefðu sjálfir á einn eða ann-
an hátt fundið; upp þessar frá-
sagnir. En þegar rannsóknir hans
voru komnar nokkuð á leið,
neyddist hann til að skipta um
skoðun.
Áhugaverðar niðurstöður af
rannsóknum hans liggja nú fyrir í
bókinni Við lifðum dauðann,
sem vitnað verður til hér á eftir.
Hvernig er nær-dauða-reynsla?
Reynslan er svo lík frá einum
manni til annars, að auðvelt er að
gera yfirlit í 10 liðum um þau at-
riði, sem koma fyrir í nær-dauða-
reynslu. Enginn hefur lifað öll 10
atriðin, en allir fleiri en eitt. Við
skulum nú líta á þessi atriði hvert
fyrir sig og skýra þau með tilvitn-
unum í frásagnir hlutaðeigandi.
Mönnum fínnst þeir
vera dánir
Eftir að hafa misst meðvitund
(vegna stöðvunar hjartans, höf-
uðhöggs eða einhvers annars,
sem er orsök þess að maður er að
því kominn að deyja) þá fær
maður innri tilfinningu fyrir því,
að maður sé dauður. Hvernig
manni skilst það, að maður sé
dauður, er ekki hægt að skýra,
því að enginn veit jú, hvernig það
er að vera dauður.
Jafnframt segja sumir, að þeim
sé það ljóst, að líkaminn sé ekki
dauður, sem er alveg rétt. Þegar
tekur fyrir blóðstreymi til heil-
ans, starfar heilinn ekki lengur
eðlilega (þess vegna missa menn
meðvitund), en heilinn er ekki
dauður. Hann lifir og verður ekki
fyrir varanlegum skemmdum
fyrstu fimm mínúturnar.
Það er notalegt
Nánast samtímis því að mönnum
finnst þeir vera dauðir, verða
menn, svo furðulegt sem það
kann að virðast, gagnteknir ham-
ingjutilfinningu, rósemi og birtu,
og líkamlegur sársauki, sem kann
að hafa verið fyrir hendi, hverfur
með öllu. 46 ára maður, sem
hafði orðið fyrir því, að hjartað
hætti að slá, segir þannig frá:
„Ég held, að eitt andartak hafi
ég verið dauður. Að minnsta
kosti andlega. Ég held, að sál
mín hafi yfirgefið líkamann
andartaksstund. Ef þetta var
dauðinn, þá er hann ekki svo
slæmur.“
Það er eins og maður yfírgefi
líkamann og geti horft á
hann úr fjarlægð
Þá er það fasteignasali, sem
hjartað stoppaði í:
„Ég fékk kvalir í brjóstið og
missti meðvitund. Næstu andar-
tök man ég ekki. Það sem ég man
næst, er að ég sveif uppi undir
lofti og horfði niður til þeirra,
sem voru að fást við líkama
minn . . . Hjúkrunarkonan
sprautaði mig . . . Þeir hlutir,
sem þarna voru vanir að vera,
voru hver á sínuni stað . . . nátt- <
borðið og stóllinn.“
í þessu ástandi finnst mönn-
um þeir léttir á sér og frjálsir, og
menn eru ekki vitund hræddir við
að vera áhorfendur að því, þegar
reynt er að vekja þá sjálfa til
lífsins. Reyndar kæra menn sig
ekkert um að snúa aftur til þess
líkama, sem liggur þarna niðri,
því að þeim hefur aldrei áður lið-
ið jafn dásamlega.
Margir reyna að segja, að þeir
vilji ekki verða vaktir til lífsins á
ný, og þá sjá þeir, að enginn
heyrir þá eða sér þarna uppi und-
ir lofti. Þeir, sem reyna að aðhaf-
ast eitthvað til að koma í veg
fyrir, að þeir verði lífgaðir við,
verða furðulegri reynslu ríkari:
Þeir líða í gegnum hitt fólkið,
rétt eins og þeir væru ekki til. I
sambandi við það, þegar fólk
fylgist með lífgunartilraunum á
sjálfu sér, þar sem það er statt
utan við líkamann, komum við
að mjög merkilegri uppgötvun
Saboms.
Maður fer í gegnum
dímm „göng“
Nú breytir reynslan um svið.
Maður finnur, hvernig maður
dregst af miklu afli inn í eitthvert
tómarúm, sem við getum kallað
„undirgöng" vegna skorts á betra
nafni. Það heyrist drynjandi háv-
aði á meðan maður þeytist á
feiknahraða í gegnum þetta
myrkur. Þetta er eini hlutinn af
nær-dauða-reynslunni, sem getur
kallast óþægilegur. Eins og áður
er tekið fram, er nær-dauða-
reynslan annars mjög þægileg
reynsla.
„Paradísar“-umhverfi
í „undirgöngunum" birtist fljót-
lega ljós í mikilli fjarlægð, en það
nálgast óðfluga. Áð lokum þeyt-
ist maður inn í birtuna, og finnur,
að maður er kominn í „annan
heim“. Manni er ljóst, að hingað
verður ekki farið með neinu
venjulegu farartæki, ekki einu
sinni fullkomnasta geimskipi.
Mörgum birtist þessi heimur
sem fagurt landslag, öðrum sem
aldingarðar og byggingar og enn
öðrum aðeins sem heimur birtu
án kennileita. Sameiginlegt fyrir
alla er hin fagra og mikla birta,
og að þarna er dásamlegt að
vera.
Hittir framliðna ættingja
Hér hitta margir framliðna ætt-
ingja. Þeir eru glaðir og hraustir
að sjá og láta þess af og til getið,
að þeir séu komnir til að hjálpa
Hin ýmsu stig
nær-dauða-reynslu
1. Manni finnst maður
dáinn.
2. Mikil rósemitilfinning,
hamingja og birta.
3. Maður finnur sig yfir-
gefa líkamann.
4. Maður sér eigin líkama
úr fjarlægð og getur
einnig virt fyrir sér hluti
og atburði í umhverfinu
(sjálfsskoðun).
5. Maður þeytist í gegnum
dimm „undirgöng“ eða
tómarúm.
6. Litið yfir lífsferilinn.
7. Mikil birta.
8. Maður kemur í
„paradísar“-umhverfi.
9. Maður hittir framliðna
ættingja og fleiri.
10. Maður snýr aftur til lík-
amans.
Maður einn, sem vildi vita
vissu sína, bað veruna að sýna sér
naglaförin í höndunum. Veran
rétti fram hendur sínar - með
naglaförum - og þegar maðurinn,
sem var kaþólikki, sá þau, varð
hann svo hrærður, að hann sagði:
„Þessi för eru það eina hérna
uppi, sem er af mönnum gert.“
Sjálfum fannst honum hann vera
með afbrigðum orðheppinn, þeg-
ar hann sagði þetta, og bæði hann
og veran hlógu innilega. Seinna,
þegar hann segir frá þessu, er
hann svolítið óánægður með að
hafa þannig haft heilaga hluti að
hlátursefni, en jafnframt segist
hann ánægður með, að „uppi á
himnum hafa þeir kímnigáfu!“