Dagur - 24.04.1987, Blaðsíða 9

mm wm
24. apríl 1987- DAGUR-9
!
í
I
mu
Um
_af erlendum vettvangi.
Strengir í
vöðvum
Næsti dagur er verstur nema það
sé sá þarnæsti. Þúsundir ör-
smárra drýsildjöfla keppast við að
höggva og saga í vöðva, sem
maður vissi ekki einu sinni að
væru til. Sérhver hreyfing er víti.
Á venjulegu máli heita þetta
strengir.
Eins og bræður þeirra, timbur-
mennirnir, koma strengirnir ekki
strax í ljós heldur fyrst nokkru
seinna, þegar líkaminn tilkynnir
okkur að hann sé ekki ánægður
með það sem við gerðum honum.
Timburmennina er þó yfirleitt
létt að yfirvinna. Kryddsíld, egg
og beikon eða verkjalyf reka þá á
flótta. Um kvöldið getur maður
svo aftur klifrað upp á gamla,
góða barstólinn.
En harðsperrurnar standa
lengur yfir, þegar þær eru einu
sinni komnar, stundum allt að
viku. Enn hefur ekkert ráð fund-
ist til að bæta úr þeim fyrr, og
ekkert virðist vera í sjónmáli.
Einu sárabótin fyrir Meðaljóninn
er að jafnvel vel þjálfaðir Jónpál-
ar eru ekki óhultir.
Prófessor Dieter Böning lýsir
einkennunum þannig: „Vöðvarn-
ir eru stífir, harðir og undarlega
kraftlausir, aumir við hreyfingu
og líka ef komið er við þá.“
Árum saman hefur læknirinn
rannsakað orsakir harðsperra.
Börnum er kennt í líffræði að
vöðvarnir breyti orku úr fæðunni
(eggjahvítu, sykri eða sterkju) í
hreyfiorku. Þegar vöðvar vinna,
og það gera þeir án afláts, meira
að segja í svefni, framleiða þeir
mjólkursýru. Við mjög mikla
áreynslu framleiða þeir meira af
henni en þeir geta brotið niður.
Samkvæmt gömlu kenningunni
orsakar það strengina.
„Allt eru þetta getgátur, sem
aldrei sönnuðust," segir Dieter
Böning, „og í dag er það talið
mjög ósennilegt." Þess vegna Iít-
ur svo út að íþróttakennarar og
læknar hafi í áraraðir mælt með
rangri meðferð til að bæta úr
harðsperrum, þ.e. heit böð,
nudd, hreyfingu og jafnvel
endurteknar æfingar.
En strengirnir eru ekki
mjólkursýrunni að kenna heldur
örlitlum rifum sem myndast í
vöðvaþráðunum. Böning og fleiri
lækna hefur lengi grunað þetta en
ekki getað sannað það. En nú
hefur sænskum vísindamönnum
tekist það. Þeir skoðuðu vöðva-
Of miklar æfingar eru jafn slæmar fyrir
líkamann og of mikið vín er fyrir höfuðið.
Daginn eftir koma eftirköstin. Læknar töldu
heita sturtu vera allra meina bót en nú vita
menn betur.
vefi sem orðið höfðu fyrir miklu
álagi í rafeindasmásjá og sáu þá
rifur í vöðvaþráðunum.
Prófessor Böning hrekur líka
mjókursýrukenninguna með
öðru dæmi: „Flestir kannast við
það að hafa fengið harðsperrur
eftir fjallgöngu þegar þyngd líkam-
ans vegur stöðugt á vöðv-
unum.“ Þessir vöðvar sem líka
erunotaðirvið snúningshrey fingar
og til að stöðva eftir stökk, eru
einmitt þeir vöðvar sem fólk fær
oftast harðasperrur í, jafnvel þó
að þeir framleiði mjög litla
mjólkursýru.
Fyrstu tilraunina með harð-
sperrur framkvæmdi skandinav-
íski lífeðlisfræðingurinn As-
mundsen strax árið 1956. Hann
lét tilraunahóp stíga stanslaust
með annan fótinn upp á stól og
hinn niður af stólnum, þar til
fólkið var gjörsamlega uppgefið.
Það þreyttist fyrr í fætinum sem
stigið var upp á stólinn, en dag-
inn eftir voru allir með strengi í
fætinum sem stigið var niður af
stólnum. „Ef mjólkursýran hefði
verið orsökin, hefði þetta lýst sér
þveröfugt,“ segir prófessor
Böning.
Strengirnir koma alltaf eftir á
vegna þess að taugaendarnir
liggja utan vöðvanna í band-
vefnum. Boðin um að vöðvinn
hafi orðið fyrir smáskemmdum
ná þess vegna ekki strax til tauga-
endanna.
En hvað á að gera þegar skað-
inn er skeður og manni finnst
glóandi tengur kiípa sig alls
staðar? Bíða og drekka te, það er
allt og sumt. Prófessor Böning
segir að innan sex daga grói þess-
ar rifur fullkomlega. „En þegar
maður finnur fyrir harðsperrum
er augljóst að lítið er hægt að
gera til að hafa áhrif á batann."
Læknar ráðleggja hvíld og hita.
Þá hreyfingu, sem strengirnir or-
sökuðust af, á að forðast í nokkra
daga. Það hefur sýnt sig að nudd
hefur engin áhrif.
Það besta er sem sagt fyrir-
byggjandi aðgerðir. Þeir sem eru
að byrja að æfa íþróttir eiga að
byrja mjög varlega og auka álag á
vöðvana smátt og smátt. Þeim
sem stunda keppnisíþróttir og
komast ekki hjá miklu álagi er
ráðlagt að halda sér vel heitum.
(Stern 8/87 - Þýð. áí.)