Dagur - 27.05.1987, Blaðsíða 6

\* - ÉCDAÖ - Töes mu .TS
6 - DAGUR - 27. maí 1987
„Öi}^ismál hafa
verið feimnisn#
- segir Þorvaldur Axelsson skipstjóri og skólastjóri á Sæbjörgu
í opinskáu viðtali um öryggismál sjómanna og rannsókn sjóslysa
Þorvaldur Axelsson, skipsstjóri og skólastjóri.
Eins og Akureyringar eflaust
flestir hafa séð þá er þar nú
stödd Sæbjörg, skólaskip
Slysavarnafélags Islands. Skip-
ið kom til Akureyrar síðastlið-
inn föstudag í tengslum við
aðalfund SVFÍ sem haldinn
var að Hrafnagili um helgina
en einnig og ekki síður vegna
þess að í gær hófust námskeið í
öryggismálum fyrir sjómenn.
Þetta er laglegasta skip,
dökkblár skrokkurinn og hvít
yfirbygging, en yfirbragð þess er
ef til vill nokkuð gamaldags.
Þetta skip á sér hins vegar merki-
lega sögu því áður en SVFÍ eign-
aðist það 14. október 1985 hét
það Þór og var varðskip. Raunar
er þetta eina skipið sem tekið
hefur þátt í öllum „stríðum"
íslendinga, en það var smíðað í
Danmörku árið 1951. Þetta er
sennilega iíka eina íslenska skip-
ið sem hefur verið borgað út í
hönd en það var keypt á 1000
krónur af Landhelgisgæslunni.
Fékk breska freigátu
inn í brúna
Skipstjóri á Sæbjörgu er Þorvald-
ur Axelsson, en hann var einnig
skipherra á Þór í síðasta þorska-
stríðinu sem hófst 1976. Þorvald-
ur hefur verið í áhöfnum allra
íslensku varðskipanna og eins og
gamli Þór hefur hann tekið þátt í
öllum stríðum íslendinga, barátt-
unni um þorskinn.
„Þetta skip á sér langa og far-
sæla sögu. Ég man aldrei eftir að
hér hafi orðið alvarleg slys á
mönnum en hins vegar hefur það
sennilega bjargað hundruðum
skipa til hafnar og líklega ein-
hverjum þúsundum manna úr
vandræðum eða háska.
Það er þó ekki laust við að það
hafi lent í ýmsu,“ segir Þorvaldur
og rifjar það upp þegar hann fékk
eitt sinn breska freigátu inn í
brúna til sín. „Það er óhætt að
segja að skipið var talsvert minna
eftir stríðið en þegar ég tók við
því. Við töpuðum mörgum orr-
ustum en við unnum stríðið".
Auk þess að vera skipstjóri á
Sæbjörgu, er Þorvaldur deildar-
stjóri í Slysavarnaskóla sjó-
manna, sem SVFÍ rekur um borð
í skipinu. Það er því ekki úr vegi
að ræða við Þorvald um nám-
skeiðið og ekki síður, almennt
um öryggismál íslenskra sjó-
manna.
Hver og einn þarf að geta
bjargað sjáifum sér
„Síðan SVFÍ eignaðist skipið
hafa þar verið haldin rnörg nám-
skeið. Skipið lá þá í Reykjavík-
urhöfn, fljótandi skóli, en með
þessum ferðum, fyrst til Vest-
mannaeyja og síðan til Akureyr-
ar, er það orðið fljótandi far-
skóli. Hvort skipið verður áfram
fljótandi farskóli fer eftir því
hvort félagið hefur fjármagn til
rekstursins, en skóli verður það
áfram.“
- Var þá verið að breyta skip-
inu meðan það lá í Reykjavíkur-
höfn?
„Já og það var nú ekki byrjað
stórt. Við byrjuðum tveir með
lánskúbein að rífa íbúðir yfir-
manna miðskips þar sem nú er
kennslusalur,“ segir Þorvaldur og
leiðir blaðamenn síðan niður í
vel búna skólastofuna.
„Það verður að koma skýrt
fram að þetta er námskeið fyrir
alla sem á sjó eru, ekki bara yfir-
menn, því að þegar til þess kem-
ur þá þarf hver og einn að geta
bjargað sjálfum sér. Yfir-
mennirnir geta fallið frá, og hver
á þá að taka við?“ segir Þorvald-
ur.
Vantar aðstöðu
til að æfa brunavarnir
og slökkvistarf
„Við leggjum þeim sem nám-
skeiðin sækja allt til, þeim að
kostnaðarlausu. Þar á meðal
möppur með mjög góðu kennslu-
efni að mínu mati. Við mælumst
að vísu til þess að menn hafi með
sér inniskó og blýant, en önnur
áhöld og búninga höfum við hér
um borð. Það er að vísu eitt sem
bráðvantar og það er aðstaða til
að kenna og æfa brunavarnir og
slökkvistarf. Slík aðstaða er nær
engin fyrir hendi en auk þess sem
hún er mjög mikilvæg fyrir örygg-
isskólann þá myndi hún nýtast
slökkviliðum og öðrum starfs-
hópum um land allt.
Rammi þessara námskeiða er
staðlaður samkvæmt kröfum
Alþjóða siglingamálastofnunar-
innar. Þeirra umboðsaðili hér-
lendis er Siglingamálastofnun
ríkisins og hún hefur viðurkennt
þessi námskeið sem ígildi þess
sem kennt er erlendis og er víða
krafist ef menn ætla að starfa sem
sjómenn, farmenn eða á olíu-
borpöllum," segir Þorvaldur.
En það er ekki nóg að fræðast
af bókum einum. Á námskeiðun-
um er einnig verkleg þjálfun í
ótal atriðum svo sem skyndi-
hjálp, meðferð við ofkælingu,
notkun gúmmíbjörgunarbáta,
neyðarmerkja og flotbúninga,
björgun með þyrlu, eldvarnir,
reykköfun og mörgu öðru. Til
þess að vera fær um að halda slík
námskeið hefur Þorvaldur, til
viðbótar við áratuga reynslu sem
sjómaður, aflað sér sérþjálfunar
víða erlendis, hjá breska og
danska flotanum og í bandarísku
strandgæslunni, svo eitthvað sé
nefnt.
Við siglum á undanþágum
íslendingar eru að sögn Þorvald-
ar aðilar að svokölluðum „Torre-
molinos-samþykktum" um fiski-
skip, en um farskip gilda svokall-
aðar STCW-reglur.
„En hvað er farskip og hvað er
fiskiskip? Er skip sem veiðir
hluta af afla sínum, en tekur síð-
an afla af öðru skipi, farskip?
Þarna er um túlkunaratriði að
ræða og hvað þá með reglurnar.
STCW-reglurnar kveða á um það
að hver einasti maður um borð
skuli hafa hlotið tilskilda grund-
vallar menntun í öryggismálum
og hafi pappír upp á það. Ef ein-
hver úr áhöfninni uppfyllir þetta
ekki þá á að stoppa skipið af og
það á ekki að fá að láta úr höfn
fyrr en úr hefur verið bætt. Þá
verður hins vegar brotið blað í
siglingasögu íslendinga þegar
okkur er ekki lengur treyst til að
sigla yfir pollinn án erlendrar
íhlutunar. Við siglum nú á
undanþágum og það er langur
vegur frá því að við uppfyllum
þessi skilyrði en við erum að
vinna að því og höfum frest í tvö
ár til viðbótar.
Viðburður ef æfingar
eru haldnar
Það er líka verið að breyta örygg-
isbúnaði íslenskra skipa. Eg
nefni þar tilkomu flotbúning-
anna. Islensk skip eru að verða
mjög vel búin björgunartækjum.
Tækjum hefur verið hrúgað um
borð í skipin en menn hafa ekki
lært á þau.
Samkvæmt lögum skulu æfing-
ar vera um borð í skipum mánað-
arlega, eða innan sólarhrings frá
því að lagt er úr höfn ef skipt er
um meira en fjórðung áhafnar.
Þetta hefur ekki verið haldið.
Það er nánast viðburður ef æfing-
ar eru haldnar um borð í íslensku
skipi. Nú hefur Siglingamála-
stofnun hins vegar ákveðið að
þessum reglum skuli fylgt frá og
með 1. júlí og öðrum kosti fái
skip ekki haffærniskírteini."
- Hverjir eiga að halda þessar
æfingar?
„Það eru yfirmenn skipanna.
Það er skylda yfirmanna að
kunna þessi atriði og geta kennt
þau, og réttur undirmanna að fá
fræðslu. Yfirmenn eiga að fá sína
fræðslu í Stýrimannaskólanum
eða vélskólunum en það verður
að viðurkennast að svo hefur
ekki verið sem skyldi,“ segir Þor-
valdur og sýnir blaðamanni bréf
frá nemendum Vélskóla íslands
þar sem þeir fara sérstaklega
fram á það að fá námskeið um
borð í Sæbjörgu næsta haust.
Svo bruna skip
niður á hafsbotn og
enginn segir múkk
- En hvernig er öryggismálum
sjómanna háttað?
„Það eru gerðar miklar kröfur
til flugmanna og flugliða og þeim
gert að sýna kunnáttu sína reglu-
lega. Það er ekki gert hjá sjó-
mönnum. Af hverju? Ef það
verður árekstur hér uppi á horni
þá fer fram tafarlaus vettvangs-
rannsókn og lögreglan er kvödd á
staðinn til að rannsaka hvað olli
þessum voðalega atburði að það
skuli kannski hafa eyðilagst hurð
eða bretti. Ef nærri liggur að
flugslys verði þá er það bara orð-
ið alþjóðlegt mál. Svo bruna hér
skip niður á hafsbotn með allri
áhöfn og enginn segir múkk. Við
getum tekið eitt dæmi enn sem er
sá iðnaður sem er hvað yngstur,
olíuiðnaðurinn. Það fer enginn
um borð í borpall til þess eins að
skúra gólf, án þess að fá hálfs
mánaðar þjálfun, og þar eru
æfingar vikulega. Olíuiðnaðurinn
er ekki byggður upp á mannkær-
leika heldur hagnaðarvon."
Hærri slysatíðni en í
Víetnamstríðinu
- Af hverju er þetta svona?
„íslendingar eru rétt að byrja
að ranka við sér með það að
þetta er þekking sem skilar
ágóða. Ef við tökum peninga-
hliðina þá kostar eitt rúm á gjör-
Sæbjörg, skólaskip Slysavarnafélags íslands.