Dagur - 03.09.1987, Blaðsíða 2

2 - DAGUR - 3. september 1987
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI SlMI: 24222 ÁSKRIFT KR. 560 Á MÁNUÐI LAUSASÖLUVERÐ 55 KR. GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 400 KR.
RITSTJÓRAR: ÁSKELL ÞÓRISSON (ÁBM.) BRAGI V. BERGMANN BLAÐAMENN: ÁSLAUG MAGNÚSDÓTTIR, EGGERT TRYGGVASON, EGILL BRAGASON, GESTUR KRISTINSSON (Blönduósi vs. 95-4070 hs. 95-4368), HELGA JÓNA SVEINSDÓTTIR, INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585 hs. 41529), KRISTJÁN KRISTJÁNSSON, RÚNAR ÞÓR BJÖRNSSON, STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR, ÞÓRHALLUR ÁSMUNDSSON (Sauöárkróki vs. 95-5960 hs. 95-5729) AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRÍMANNSSON ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI 25165 FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Inifiari
Launamisrétti kynjanna Það er staðreynd að launamunur milli kvenna og karla á vinnumarkaðinum er mikill. Skýringanna er ekki að leita í kjarasamningum, því það er ekki til- takanlegur munur á tímakaupi karla og kvenna. Hins vegar eru heildarlaun karla almennt mun hærri en heildarlaun kvenna, jafnvel þótt um fylli- lega sambærileg störf sé að ræða. Allar launakannanir sem gerðar hafa verið á undanförnum árum staðfesta að launamisrétti kynjanna er verulegt og ekkert bendir til þess að atvinnurekendur ætli að leiðrétta það. í lögum er þó skýrt kveðið á um jafnrétti kynjanna. Misréttið er svo mikið að alþingi sá ástæðu til að setja sér- stök jafnréttislög árið 1985 og er þar kveðið á um aðgerðir til að koma á jöfnum rétti kvenna og karla. Samkvæmt lögunum er hverskyns mismunun eftir kynferði óheimil. Þessi lög eru þverbrotin á degi hvejum og launagreiðendur virða þau gersamlega að vettugi. Hluta þessa launamisréttis má rekja til þess að mun fleiri konur en karlar vinna hlutastörf. Skýringar er einnig að finna í hefðbundinni verka- skiptingu kynjanna og launamati í ákveðnum starfsgreinum þar sem konur eru fjölmennar. Svokölluð kvennastörf eru almennt metin til lágra launa. Þetta tvennt nægir þó hvergi nærri að skýra launamuninn, enda kemur fleira til. Yfirgnæfandi meirihluti stjórnenda fyrirtækja tiheyrir „sterkara kyninu" eins og karlremburnar orða það. Þá er sama hvort litið er til einkageirans eða hins opinbera. Jafnvel má leiða getum að því að ástandið sé öllu verra hjá hinu opinbera hvað launajöfnuð varðar. T.d. hefur komið fram að árið 1985 voru 90% þeirra sem kosnir voru af alþingi í stjórnir, nefndir og ráð karlkyns.. í nýlegri athugun Jafnréttisráðs á kynjaskiptingu í helstu stjórnun- ar- og ábyrgðarstöðum hjá hinu opinbera kemur fram, að árið 1985 var engin kona ráðuneytisstjóri, af 12 skrifstofustjórum var ein kona, af 26 deildar- sérfræðingum voru aðeins 5 konur. Þá kom fram á alþingi 1984 að hátt í 95% af greiðslum fyrir fasta yfirvinnu í ráðuneytum og stofnunum færu til karla. Við þetta ófremdarástand verður ekki unað öllu lengur. í jafnréttislögunum er tekið fram að heimilt sé að beita sérstökum tímabundnum aðgerðum til að bæta stöðu kvenna. Ef stjórnendur og forráða- menn fyrirtækja taka sig ekki til og leiðrétta það misrétti sem viðgengist hefur í launamálum verða stjórnvöld að grípa til aðgerða og „berja“ menn til hlýðni. En það er ekki einungis illgresið í einka- görðunum sem þarf að reyta. Stjórnvöld mega ekki gleyma eigin garði, því í jafnréttislegu tilliti er óræktin einna mest þar. BB. a
Bjartsýnn á framtíö
íslensks landbúnaðar
— segir Ingi Ttyggvason, fráfarandi formaður Stéttarsamb. bænda
Eins og fram hefur komiö fór fram á
Eiðum aðalfundur Stéttasambands
bænda. Honum lauk í gær með
stjórnarkjöri og vísast til annarrar
fréttar hér í blaðinu um það. Ingi
Tryggvason gaf ekki kost á sér tii
endurkjörs sem formaður stéttar-
sambandsins. Dagur hitti Inga að
máli á öðrum degi þingsins og ræddi
við hann um starfið, þinghaldið og
stöðu bænda í landinu.
„Tími til kominn
að yngri menn taki við“
Fyrsta spurningin sem við lögðum
fyrir Inga var hver væri ástæðan fyrir
því að hann gæfi ekki kost á sér til
endurkjörs.
„Ég hef verið fulltrúi á 24 þingum,
sat 18 ár í stjórn og þar af 6 ár sem
formaður. Landbúnaðurinn stendur
nú á miklum tímamótum og stór-
felldur samdráttur fyrirsjánlegur í
hefðbundnunt búgreinum. Við, for-
ystumenn bænda, höfum staðið
frammi fyrir erfiðum ákvarðannatök-
unt á undanförnum áruni í sambandi
við þennan niðurskurð. Þessi mál eru
nú komin í nokkuð fastar skorður og
ég tel að það sé kominn tími fyrir
yngri ntenn að taka við.“
- Nú hafa heyrst þær gagnrýnis-
raddir að forystumenn bænda hafi
verið of seinir að taka við sér í sam-
bandi við samdrátt, því það hafi legið
Ijóst fyrir lengi að um offramleiðslu
væri að ræða.
„Það er auðvitað alltaf auðvelt að
vera vitur eftirá og segja: „Þetta vor-
um við búnir að segja ykkur.“ En ég
vil minna á að þegar ég kom fyrst inn
á stéttarsambandsþing fyrir rúmum
tuttugu árum þá var almenn umræða
í þjóðfélaginu ekki um offram-
leiðslu, heldur um hugsanlegan
mjólkur- og kjötskort. Ég vil einnig
minna á að það er ekki svo langt síð-
an að smjör var flutt inn.
Hugsanleg offramleiðsla
var rædd fyrir 20 árum
Það eru hins vegar rúm 20 ár síðan
stéttarsambandsþing benti á að
offramleiðsla gæti átt sér stað, en
umræður í fjölmiðlum hneigðust
helst að því að auka framleiðslu og
það myndi auka hagkvæmni í land-
búnaði. Bændur sáu líka fljótlega að
hér væri hægt að framleiða meira
magn en viðunandi verð gæti fengist
fyrir. Þegar útflutningsbætur voru
ekki nægjanlegar var gripið til þess
ráðs að setja svokallað innvigtunar-
gjald á mjólkina. Það var gert til að
jafna upp milli þeirra bænda sem
þurftu að flytja út mjólkurvörur og
þeirra sem seldu einungis innan-
lands. Það verður líka að taka inn í
dæmið að þetta hefur ekki verið stig-
vaxandi framleiðsla ár frá ári. Á milli
1970 og 1980 þegar framleiðslu-
stjórnunin var ekki jafn stíf og hún er
núna, þá spilaði veðurfarið mikið inn
í framleiðsluna. Um leið og fram-
leiðsla minnkaði þá komu strax fram
áhyggjuraddir að við yrðum ekki
sjálfum okkur nóg um mjólkur-
framleiðslu. Nú hins vegar gerum við
okkur grein fyrir að framleiðslan er
of mikil, en ég minnist á þetta til að
sýna hve fljót áhersluatriðin eru að
breytast. Það eru fáar stéttir í land-
inu sem hafa þurft að taka á sig jafn
miklar skerðingar og breytingar á
jafn stuttum tíma og bændurnir."
„Ekki spurning um hvort
heldur hvernig“
- Nú hcfur komið fram gagnrýni á
framleiðslustýringuna. Hverju viltu
svara þessari gagnrýni?
„Ég held að menn séu almennt
sammála um að stjórnun á fram-
leiðslu er nauðsynleg. Hins vegar
greinir menn á um hvernig þessari
stjórnun er háttað. Það verður seint
eða aldrei hægt að finna aðferð sem
allir geta sætt sig við. Málið er að við
erum að skipta of litlum markaði á
milli of margra framleiðenda."
- Áttu von á breytingum á núver-
andi lögum og reglugerðum?
„Nei, ég á ekki von á neinum
afgerandi breytingum. Aftur á móti
koma alltaf upp ýmsir agnúar á fram-
kvæmd þessara laga og reglugerða og
það er aðalatriðið að góð samvinna
sé milli bænda og forystumanna
þeirra annars vegar og ríkisvaldsins
hins vegar að lagfæra þessa agnúa.
Það er beggja hagur að hægt sé að
beina þessum aðgerðum í sem hag-
kvæmastan farveg.“
„Málefnalegar umræður
á þinginu“
- Hvernig finnst þér þingið hafa
farið fram?
„Ég er ánægður með þingið hingað
til. Umræðurnar hafa verið málefna-
legar og menn hafa af skynsemi rætt
sín mál. Það er komin. nokkur
reynsla á búvörulögin nýju og menn
gera sér grein fyrir því að þótt þetta
séu nokkuð harkalegar aðgerðir þá
eru þær nauðsynlegar. Hins vegar er
engin launung á því að við erum
nokkuð ósammála um aðferðir t.d.
um kaup og leigu á fullvirðisréttin-
um.
Ég tel að þessi stéttarsambands-
þing séu hinar merkustu samkomur
og ég er hér almennt að ræða um
þessi þing. Hér kemur saman ein-
valalið af öllu landinu og störf þess
þings eru ómetanleg fyrir bænda-
stéttina í landinu.“
„Samskipti viö fjölmiðla
yfirleitt góö“
- Nú hefur fjölmiðlum oft verið leg-
ið á hálsi fyrir að flytja heldur nei-
kvæðar fréttir af landbúnaðinum.
Hvernig hafa samskipti þín við fjöl-
miðla verið?
„Ég hef yfirleitt átt góð samskipti
við fjölmiðía. Frásögn útvarpsins af
þessu þingi t.d. hefur verið til fyrir-
myndar. Hins vegar finnst mér marg-
ir þeir sem fjalla um landbúnaðinn í
fjölmiðlum ekki hafa næga þekkingu
á málefnum hans. Við verðum að
gera okkur grein fyrir því að hér er
verið að tala um afkomu heillar stétt-
ar í landinu. Ábyrgð fjölmiðla er
mikil í þessu máli og menn verða að
ræða þessi mál af þekkingu en ekki
einhverjum hugdettum.“
„Ætla ekki aö setjast
í helgan stein“
- Hvað tekur nú við hjá Inga
Tryggvasyni, þegar hinu erilsama
starfi sem formanni Stéttarsambands
bænda lýkur?
„Það íiggur nú ekki ljóst fyrir hvað
ég mun taka mér fyrir hendur. Ætli
.ég byrji ekki á því að fara í mína
heimasveit og huga að ýmsum verk-
um sem ekki hefur gefist tími til að
sinna á undanförnum árum. Ég hef
nú ekki hugsað mér að setjast í helg-
an stein og mér fellur örugglega
eitthvað til.“
- Eitthvað sem þú vilt láta koma
fram svona að lokum?
„Ég vil koma á framfæri þakklæti
til bænda fyrir þá þolinmæði sem þeir
hafa sýnt á þessum breytingatímum.
Þetta hafa verið erfiðar aðgerðir en
nauðsynlegar að dómi okkar í
stéttarsambandinu. Það er alltaf
erfitt að draga saman og mér finnst
þolinmæði og rósemi bænda aðdáun-
arverð. Það eru ekki margar stéttir
sem þurft hafa að gera jafnróttækar
breytingar á vinnuháttum sínum og á
jafn skömmum tíma. Það er trú mín
að erfiðustu tímarnir séu liðnir og ég
er bjartsýnn á framtíð íslensks land-
búnaðar."